TO THE MOON (2011)

Opgelet: deze tekst verraadt belangrijke elementen uit het verhaal van To the Moon.

To the Moon vertelt het verhaal van twee wetenschappers die werken voor Sigmund Corporation, een firma die de laatste wens van stervende mensen tracht te vervullen. Een belangrijke eigenschap van stervende mensen is dat ze een beperkte tijdshorizon hebben, en ook lichamelijk zijn de mogelijkheden bij het levenseinde doorgaans sterk verminderd. Daarom beleven klanten bij Sigmund Corporation geen echte ervaringen, maar krijgen ze een kunstmatige herinnering rechtstreeks in het hoofd ingeplant middels een complexe machine. Zoals de titel doet vermoeden wil het hoofdpersonage Johnny (John) Wyles dat de Sigmund Corporation hem virtueel naar de maan brengt. Helaas is Johnny in de loop van zijn lange leven vergeten waarom hij dit verlangen heeft. Niet toevallig werd de firma die het verhaal in gang zet genoemd naar Sigmund Freud en diens wat achterhaalde theorie over onderdrukte herinneringen. Dat mensen dingen gewoon kunnen vergeten of ze niet de moeite waard vinden om te herinneren is een idee dat nooit echt ingang heeft gevonden in de psychoanalyse. 

Bij Sigmund Freud ligt meestal een onverwerkt trauma aan de oorzaak van de onderdrukte herinnering (of seksuele frustratie, maar dat is hier nu even niet van toepassing). In To the Moon blijkt dit om de tweelingbroer van Johnny te gaan die stierf in een ongeval, waarna zijn moeder hun identiteit verwisselde. Dat is voorwaar zware kost. 

Later trouwt John met River, een jeugdvriendinnetje van hem aan wie hij in een melancholische bui ooit de (inmiddels vergeten) belofte heeft gedaan om haar weer te zien op de maan wanneer ze van elkaar gescheiden zouden worden. Wat John vooral aantrekt in River is het feit dat ze het syndroom van Asperger heeft, wat haar dingen steeds heel letterlijk doet verstaan en uitspreken. Dit stelt John in staat om nooit met haar over de kwetsuur van zijn trauma te moeten spreken. River echter lijdt onder het feit dat John haar vooral voor deze eigenschap waardeert maar vindt geen woorden om dit gevoel uit te spreken. 

Wanneer River ziek wordt en beseft dat ze zal sterven, probeert ze John aan zijn belofte over een weerzien op de maan te herinneren. Helaas kan ze in haar letterlijke taal enkel de onmiddellijke realiteit uitdrukken en bovendien wil John ook niets anders dan dat horen om niet met de demonen van zijn verleden geconfronteerd te worden. Uiteindelijk sterft River zonder dat de afstand tussen de twee wordt overbrugd en met het verdriet van de vergeten belofte in haar hart. Voor gamers die zelf met onverwerkt trauma geconfronteerd werden ligt daar de herkenbaarheid en de kracht van To the Moon. In deze Paastijd (of lente voor wie wat meer seculier ingesteld is) moet het niet enkel over dood gaan, maar ook over opstanding. Gelukkig is er vandaag dus de verlossing van de technologie middels de bijzondere bijdrage van Sigmund Corp. 

Bij het levenseinde wordt vaak de balans opgemaakt van het leven. Palliatieve zorgen bestaan ook deels in het helpen van mensen om het goede te benoemen en de keuzes die ze gemaakt hebben te aanvaarden. Door het inplanten van een valse herinnering schenkt Sigmund Corporation mensen de bizarre en ronduit egoïstische mogelijkheid om hierin vals te spelen zonder dat de omgeving mee betrokken wordt. Technologie vervangt de bittere realiteit door een romantische fictie, waarna het zwarte laken van de dood alles bedekt. John zal dan ook vredig sterven in de wetenschap dat hij River zal terugzien op de maan. Los van het brutale detail dat dit alles voor River zelf volstrekt geen betekenis meer heeft. 

Omdat Sigmund Corporation enkel in actie komt bij het levenseinde is dit spel niet de zoveelste afgezaagde hertaling van Plato’s allegorie van de grot, The Matrix of het gedachtenexperiment the experience machine. Toch bestaan er op dit thema talloze parallellen in de literatuur. Zo gaat het boek Van oude menschen, de dingen, die voorbijgaan (1904) van Louis Couperus gaat over twee mensen die op jonge leeftijd een traumatische gebeurtenis meemaakten en gebukt gaan onder schuldgevoelens. Hun verdere leven draait rond het onvermogen om hier met elkaar over te spreken. Op hen en hun omgeving wordt dit benoemd als een onvatbaar en massief familiegeheim. Pas bij hun dood – waar geen technologie aan te pas komt – komt alles wat rond hen vast zat weer in beweging. 

In The last Temptation of Christ (1955) van schrijver Nikos Kazantzakis, krijgt Jezus dan weer net voor zijn dood de verleiding van een gelukkig gezinsleven voorgeschoteld. De held van het evangelie verwerpt uiteindelijk deze leugen en keert zijn dood en mislukking om naar een verhaal over opstanding. De held van To the Moon daarentegen omhelst de leugen omdat ze voor hem in niets meer verschilt van de waarheid 

Waarschijnlijk zijn er nog heel wat meer literaire parallellen te vinden, maar wat al deze verhalen vooral met elkaar gemeen hebben is dat ze emotioneel hard binnenkomen en vaak een enorme weerstand oproepen bij lezers, kijkers en gamers. To the Moon speelt heel bewust in op de ambivalentie van een herkenbare kwetsuur, individuele redding voor John en het besef dat het voor River en John’s omgeving allemaal niet meer uitmaakt. Het is een relevante literaire bijdrage aan een universeel thema. De ironie is natuurlijk ook dat gamers hierbij noodzakelijk geconfronteerd moeten worden met de afgrijselijke graphics van RPG Maker en dus op hun beurt getraumatiseerd achterblijven.