Sommige studenten kiezen ervoor om na het behalen van het felbegeerde diploma hun universitaire loopbaan met enkele jaren te verlengen. Tijdens het doctoreren verrichten zij onderzoek over een bepaald onderwerp. Doctoreren zit – mede door interessante beurzen – in de lift: dit jaar geeft de UA onderdak aan 996 doctorandi. Onze universiteit ondersteunt hen met een verplichte doctoraatsopleiding. Jetje De Groof, de coördinator van deze opleiding legt uit wat dat concreet inhoudt.
Jetje De Groof De doctoraatsopleiding is een heel flexibel traject dat mensen die aan de UA doctoreren zelf kunnen invullen. De bedoeling is dat het hen ondersteunt in het behalen van hun doctoraat. Zo kan je bijvoorbeeld opleidingen gaan volgen of onderwijstaken die je doet in het kader van je assistentschap mee inbrengen. Je kan congressen volgen waar je met je gelijken kan overleggen, en tenslotte kan je ook nog publiceren. Het halen van een doctoraat is geen eenvoudig proces en daarom heeft de UA ervoor gekozen om die opleiding aan te bieden en ook goed uit te bouwen. Daarmee hopen wij dat het onderzoek en het curriculum van onze doctorandi uitgebreider en kwaliteitsvoller wordt en dat het hen nadien ook helpt bij het vinden van werk. Vroeger was het namelijk zo dat bijna iedereen die doctoreerde later professor werd. Nu zien we veel meer dat mensen uitstromen naar heel andere beroepscategorieën. Ook hierin kan een doctoraatsopleiding hen ondersteunen.
U omschrijft de opleiding als iets dat verdiepend is?
De Groof Het verdiepende aspect, datgene wat je moet helpen om voeling te krijgen met je eigen discipline, wordt door de departementen georganiseerd. Zij zorgen bijvoorbeeld voor gastsprekers of speciale workshops voor doctorandi. Daarnaast moet je ook communiceren met je 'peers'. Dit is niet alleen belangrijk voor het behalen van je doctoraat, maar ook voor een eventuele carrière in de bedrijfswereld. Voor die communicatievaardigheden bieden wij ook cursussen aan die mensen helpen om in academisch Engels teksten te schrijven of presentaties te geven op congressen. Wij bieden hen ook een budget aan om werkelijk naar congressen te gaan om met vakgenoten te gaan discussiëren. Voor meer vakgerelateerde zaken zijn er methodologische cursussen. Heel belangrijk is dat deze zaken enerzijds centraal worden aangeboden en anderzijds op departementeel niveau, maar dat de doctorandi wel zelf de invulling ervan kunnen kiezen. ‘Opleiding' is in dat opzicht een beetje een verkeerd gekozen term en kan misschien afschrikkend werken. De doctoraatsopleiding is bij ons wel verplicht. Je moet tegen het einde van je doctoraat 30 studiepunten behalen alvorens je mag verdedigen.
En hoe verhoudt onze doctoraatsopleiding zich tot de rest van Vlaanderen?
De Groof Ik denk dat wij een heel sterk uitgebouwde doctoraatsopleiding hebben. In Vlaanderen heb je twee systemen. Je hebt universiteiten waar de doctoraatsopleiding niet verplicht is, zoals Brussel en Gent, en je hebt diegenen waar ze verplicht is, zoals Antwerpen en Leuven. Tegenover die verplichting stellen wij wel een aantal diensten. Elke instelling doet dat, maar ons aanbod aan algemene opleidingen is uitgebreider dan bij andere universiteiten. Aangezien u ook in Brussel hebt gezeten kunt u misschien een adequate vergelijking maken.
Wat vindt u persoonlijk het beste systeem?
De Groof De meeste doctorandi nemen zelf wel de nodige initiatieven om aan de vereiste 30 punten te geraken. In een normaal doctoraatstraject ga je sowieso al eens naar congressen, volg je opleidingen en moet je al eens les geven. Maar bij sommige doctorandi is dat minder vanzelfsprekend. Door de doctoraatsopleiding te verplichten zorg je ervoor dat iedereen aangezet wordt aan onderzoekscommunicatie te doen, te publiceren of een opleiding te volgen. Een gevoel van isolement valt zo weg en gemaakte fouten kunnen indien nodig worden gecorrigeerd. In die zin ben ik wel voor de verplichting. Natuurlijk zul je veel mensen horen zeggen dat doctorandi oud en groot genoeg zijn om het zelf te doen. Zo'n doctoraat is echter een serieuze onderneming waarbij je alle hulp kan gebruiken. Dat merken we ook aan het feit dat een aanzienlijk deel van de doctorandi het uiteindelijk niet haalt. Je kan je ook afvragen hoe je mensen op andere manieren kan stimuleren om aan zulke activiteiten deel te nemen zonder hen daartoe te verplichten. Maar dat is nogal moeilijk omdat doctorandi doorgaans weinig tijd hebben. Aan de UA merken we toch dat er een groot animo bestaat voor die doctoraatsopleiding en dat de doctorandi er heel tevreden over zijn.
Wordt er ook interuniversitair samengewerkt voor doctoraatsopleidingen?
De Groof Sommige faculteiten/departementen werken alle samen met de faculteiten/departementen van andere universiteiten. Zo wordt voor de Geneeskunde de interuniversitaire doctoraatsopleiding georganiseerd. Op centraal niveau is er nog niet echt samenwerking, maar dat zit er wel aan te komen. Hiervoor werkte ik bij de Vlaamse Interuniversitaire raad en daardoor weet ik wat interuniversitair overleg kan opleveren. Je hebt je eigenheid, maar Vlaanderen is niet zo groot en het zou natuurlijk leuk zijn als je een aantal dingen zou kunnen organiseren waarbij doctorandi van verschillende universiteiten elkaar kunnen leren kennen. Wat ook één van de mogelijkheden is waarover binnenkort gepraat kan worden is een soort van competentieprofiel opstellen voor doctorandi, want wat zijn nu juist de capaciteiten van een doctorandus als hij afstudeert? De mensen in de buitenwereld denken al gauw dat een doctorandus iemand is die geen sociaal leven heeft, die vier jaar aan een stuk zich concentreert en toelegt op één klein ding en geen andere kwaliteiten of capaciteiten moet opbouwen. Wat blijkt uit de doctoraatsopleiding? Dat we dat absoluut wel verwachten.
We willen dat onze doctorandi hun mannetje kunnen staan.
Waar zit hem dan het probleem?
De Groof Er moet beter gecommuniceerd worden met het bedrijfsleven. Daarom wil men in de toekomst een soort algemeen competentieprofiel opstellen van doctorandi.
Over hoeveel doctorandi spreken we dan aan de UA? Evolueert dat aantal?
De Groof Tijdens het voorbije academiejaar waren er 966 doctorandi ingeschreven. Het aantal is zeker gestegen tijdens de voorbije jaren. Die stijging heeft onder andere te maken met de verhoging van het aantal beurzen.
Uw functie is om de cursussen te organiseren?
De Groof Ja, eigenlijk ben ik zo'n beetje het aanspreekpunt voor alles wat met de doctoraatsopleiding te maken heeft. Mijn belangrijkste taak is inderdaad het organiseren van al die cursussen en voor het onderling op elkaar afstemmen ervan. Voorts behandel ik ook alle inschrijvingen en verder denk ik ook nog mee over het beleid hieromtrent. Op dat vlak ben ik nu bezig met een enquête die binnenkort ook verstuurd zal worden naar de doctorandi zodat we dus een overzicht kunnen krijgen van wat goed of minder goed gaat. Ik bekijk ook de stand van zaken voor het niet-disciplinaire gedeelte. Een pluspunt aan de UA is dat alles hier goed opgevolgd wordt. Je moet op jaarlijkse basis aan je promotor en je doctoraatscommissie voorleggen wat voor onderzoek je al hebt gedaan en hoe ver je staat met je doctoraatsopleiding. Hierdoor worden problemen vroeger gesignaleerd en kunnen er ook vroeger maatregelen getroffen worden.
Die organisatie doet u bijna op uw eentje. Valt het goed mee om dat allemaal te kunnen blijven coördineren?
De Groof Het is een heel drukke job, maar ik doe niet alles alleen. Ook mensen van het departement Onderzoek zijn hiermee bezig. Vroeger kon je alleen maar doctoreren in meer klassieke richtingen zoals geschiedenis of de wetenschappen. Nu kan je bijvoorbeeld ook doctoreren in de kunsten. Daar wordt ook over nagedacht, maar dat doe ik samen met de mensen van Onderzoek en met enkele mensen van de hogeschool. In elke faculteit heb je ook een coördinator voor doctoraten. Dat is een professor die als aanspreekpunt fungeert voor mensen die vragen over of problemen hebben met hun doctoraat. Zij kunnen besluiten nemen voor alles wat gebonden is aan de discipline. Met hen werk ik dus ook nauw samen. Ook de studentenadministratie en de financiële dienst helpen mij met een aantal zaken. Maar het klopt wel ergens dat ik het centrale aanspreekpunt ben voor vele mensen en dat ik ook, als er vragen zijn, weet bij wie ze daarvoor moeten zijn.
Op welk vlak heeft u dan inspraak in het beleid?
De Groof Ik ben secretaris van de universitaire doctoraatscommissie. Zij bepaalt wat er met het doctoraat en de doctoraatsopleiding gebeurt. Hierin zetelen de facultaire coördinatoren, coördinatoren van een aantal instituten, de vice-rector Onderzoek en de vice-rector Onderwijs. Natuurlijk is het zo dat ik goed op de hoogte ben van verschillende evoluties. In die zin ben ik ook soms degene die mee bepaalde zaken op de agenda zet. En als bepaalde dingen goedgekeurd worden, dan worden die door mij verder uitgewerkt. De cursussen kunnen vrij gekozen worden.
Kan u een voorbeeld geven van speciale cursussen die men soms wil volgen?
De Groof De voorwaarden vanuit de opleiding zeggen dat een bepaalde cursus mag binnengebracht worden indien dat nuttig is voor je discipline of je verdere carrière. Onlangs had ik iemand die tekenlessen gevolgd had op de academie in het kader van zijn doctoraatsopleiding in de geneeskunde. Hierbij moet je blijkbaar heel veel precieze anatomische tekeningen kunnen maken. Je hebt ook mensen die een EHBO-cursus volgen, maar dit zijn natuurlijk uitzonderingen. In de meeste gevallen liggen de activiteiten echt binnen de discipline of zijn ze te relateren aan de toekomstige carrière van de doctiorandus. Natuurlijk zijn er ook nog altijd veel mensen die talen gaan studeren omdat dat ook altijd van nut kan zijn. Soms is er ook veel vraag naar een cursus vanwege de doctorandi, zoals iets rond Intellectual Property Rights. Momenteel zijn vooral cursussen over informatica, wetenschapscommunicatie en 'academic writing' erg in trek.
Hoeveel verschillende cursussen zijn er zo ongeveer?
De Groof Er zijn er een twintigtal. Je hebt communicatietechnieken, presentatietechnieken, onderhandelingstechnieken, vergadertechnieken, sollicitatietechnieken, time management, project management, bio-statistiek... Verder hebben we nog cursussen die te maken hebben met de link tussen onderzoek en het bedrijfsleven. Er zijn ook meer interdisciplinaire, filosofisch gerichte cursussen. Niet alle cursussen worden jaarlijks georganiseerd, sommigen zijn tweejaarlijks. Dan worden er ook nog een aantal multidisciplinaire dagen georganiseerd, waar onderwerpen besproken worden die iedereen kunnen aanbelangen, zoals gelijke kansen of sociale zekerheid.
Zijn er dingen die u zou willen aanpassen of waar u aan zou willen beginnen te werken?
De Groof In de wetenschappen is er een evolutie aan de gang naar tweejarige Masteropleidingen, maar in Letteren en Wijsbegeerte blijft het voorlopig een vierjarige opleiding alvorens je naar een doctoraat instroomt. Zo gaan we dus doctoraatsstudenten hebben die 4 of 5 jaar gestudeerd zullen hebben. Bij die laatsten zal bijvoorbeeld de onderzoekscomponent al tijdens de opleiding meer aan bod zijn gekomen, dus ook daar zullen we rekening mee moeten houden.
De inhoud van sommige cursussen moet ook bekeken worden omdat er soms overlappingen zijn. We moeten er voor zorgen dat cursussen goed naast elkaar passen of elkaar goed opvolgen zodat er meer lijn in komt. Misschien kan het evenmin kwaad om doctorandi ietwat meer richtlijnen geven, zij het dan wel in samenspraak met hen, de docenten en de mensen van het beleid. Een cursus sollicitatietechnieken kan bijvoorbeeld het best op het einde van de opleiding gevolgd worden. Op die manier kunnen we de opleiding intern beter structureren.
Wordt er gekeken naar de kwaliteit van cursussen?
De Groof Ik hoop dat de enquête voor doctorandi veelvuldig beantwoord zal worden. Op die manier kunnen we zelf zien welke vakken de mensen heel goed of wat minder vonden. Alle cursussen worden achteraf geëvalueerd en er wordt echt wel rekening gehouden met de opmerkingen van de doctorandi. Voor de rest hoop ik ook de procedure van het indienen van de jaarlijkse vorderingsverslagen te kunnen optimaliseren. Dat is altijd een hele papierwinkel, ook voor de doctorandi. Tenslotte zijn er ook nog de doctoraten in al die nieuwe categorieën, zoals productontwikkeling of kunsten. Hopelijk kunnen we ook die allemaal in goede banen leiden.
U werkt met veel mensen samen, maar u blijft wel het centrale aanspreekpunt. U heeft plannen om een tijdje naar het buitenland te gaan.
De Groof Dat klopt, maar qua opvolging is dat absoluut geen probleem. Ik vertrek begin november en mijn vervanger zal in oktober beginnen zodat wij een maand samen kunnen werken. Ik denk dat een maand voldoende is om die persoon op de hoogte te brengen van alles wat er gaande is. De doctorandi zullen daar in principe niks van voelen. De cursussen voor het komende half jaar zijn al georganiseerd en het indienen van de jaarlijkse voortgangsrapporten zal ook normaal verlopen, daar ben ik zeker van.
Dan wensen wij u alvast een goede reis!