Ik kocht als eerste een boek waarin 365 foto’s stonden van hetzelfde konijn met steeds een ander voorwerp op zijn hoofd, want dat vond ik grappig. Daarna deed ik een echt koopje! ik scoorde voor maar zeven euro een fotoboekje over punk in Antwerpen. Toen ik in de laatste hal kwam trok een fotoboek mijn aandacht: een dwarsliggerformaat met een absurde foto op de cover. Het boek, Twilight, draagt dezelfde naam als de serie foto’s van Gregory Crewdson, en bevat daarnaast een essay van Rick Moody over de reeks. Ik moest heel lang wachten om te betalen, maar nadat het eindelijk lukte, was ik euforisch, want de cover had me echt geïntrigeerd. Daarop ligt een vrouw in een gitzwarte vloeistof te drijven, midden in een woonkamer die me door de belichting doet denken aan een horrorfilm.

De foto’s van Gregory Crewdson zijn bizar. Zijn serie Twilight is een verzameling van in scène gezette foto’s die het leven in small-town America zouden moeten evoceren. Wel, als dat het leven is in Amerika, dan wil ik daar liever niet naartoe. Hoewel zijn foto’s me intrigeren, hebben ze toch eerder een schrikwekkend aspect. De dystopische wereld die Crewdson weet te creëren heeft een horrorachtige schijn, door de belichting die bijna altijd iets onheilspellends heeft en de vorm aanneemt van een blauwe schemering. Ook de bizarre taferelen die in beeld gebracht worden dragen hierbij toe.

Een specifieke foto die deze bevreemdende effecten goed illustreert, is de foto Untitled (Beer Dreams). In een woonwijk waar veel te veel auto’s geparkeerd staan op een oprit, staat een figuur in de schijnwerper. Er schijnt één straal blauwachtig licht op de in rook gehulde figuur, waardoor het bijna lijkt alsof er buiten het beeld een ufo rondzweeft. Dat is dus die onheilspellende absurditeit die steeds terugkomt in de serie.

Rick Moody vergelijkt dit effect met een twilight sleep: een slaap die door morfine geïnduceerd wordt en gebruikt wordt bij bevallingen. Daarnaast is er ook de vergelijking met de twilight state: een dromerige toestand waarin men geen greep heeft op de realiteit, voorkomend bij epilepsie, hysterie en schizofrenie, en soms opgewekt met verdovende middelen. Deze beschrijvingen omvatten de foto’s uit deze serie voor mij heel goed. Ik denk dat de cover me daarom zo hard aantrok; het was een absurd tafereel, maar ik kon niet meteen beschrijven wat me nu precies aantrok. Ik denk dat het die twilight state is; een glimp van een paranormale wereld die ik nog niet kende en waarschijnlijk ook nooit zal begrijpen.

filosofeerthee

Ah, de blok. Die tijd die anderen beschrijven als de periode om van ‘s ochtends vroeg tot ‘s avonds laat achter je bureau door te brengen met een stapel boeken en een nog grotere stapel motivatie. Jij weet wel beter: de examens zijn de ideale periode om je levenskeuzes te herzien. Kun je terugkijken op een bevredigend leven? Wat wringt er nog? In hoeverre bepaal jij de zin van je leven en in hoeverre ligt alles al vast? Studieboeken en tijdslopende samenvattingen heb je daar niet voor nodig; met een tas thee in de hand waarvan je kunt nippen tijdens je overpeinzingen kom je al een heel eind. Plan je om urenlang existentieel te wezen? Dan zet je best ineens een hele pot. De beste theesmaak is zo’n onderwerp waar uitvoerig over gefilosofeerd kan worden. Naar mijn bescheiden mening is Vlierbessen, Framboos & Hibiscus van Twinings ideaal om je een student Wijsbegeerte te wanen. Alleen al die spirituele verpakking …

knuffelthee

De examens zijn halfweg. Vlaggetjes om dat te vieren ontbreken, want je bezwijkt onder de stress. Je verlangt ernaar je te verstoppen in de armen van je vrienden, maar die blijken over de bovenmenselijke kracht te beschikken zich halverwege de examens nog steeds door hun leerstof te worstelen. Schuldgevoel bovenop je stress is het laatste wat je nu nodig hebt en dus besluit je je doorzettende vrienden niet af te leiden. In plaats daarvan schenk je – je raadt het al – jezelf een tas thee in. Niets komt zo dicht bij een dikke knuffel of geruststellende babbel met je vrienden als een kopje van de thee die je de laatste keer bij hen op kot dronk. Mijn vrienden weten intussen dat mijn hartje thee verlangt en dus heb ik tig opties. De meest recente moet de biologische groene thee met granaatappel-honingsmaak van het huismerk van Albert Heijn zijn. Tenzij jij toevallig ook bevriend bent met onze hoofdredacteur, is dit naar eigen invulling.

vergeetputthee

Je krappe examenplanning laat eigenlijk geen huilbuien toe, dus na je emotioneel momentje vlieg je er snel weer in. Je hebt vandaag twee examens. Twee! Proffen lijken wel te verwachten dat al hun studenten Hermelien Griffel – waarom zijn we ook alweer een Nederlandstalig blad? –  heten en een Tijdverdrijver – ik herhaal … – bij zich dragen. Als student kun je dan ook niet anders dan je uiterste best doen de schijn hoog te houden en van de ene naar de andere aula te rennen, je handen stevig om je papieren geklemd zodat je alles nog een laatste keer kunt herhalen. Voor een ontspannen tas thee heb je vandaag geen tijd. Je kunt wel een thermosbeker meenemen, maar de realiteit is dat je het bestaan daarvan al snel zult vergeten. Koop dus de goedkoopste thee in de supermarkt, of nog beter, maak die thee die je ooit cadeau kreeg eindelijk eens op. Zelf kreeg ik ooit de groene thee met appel en kaneel van de Delhaize als welkomstgeschenk op mijn kot, en sorry oud-kotbaas, maar daarvan wil ik mijn zakjes echt wel verspillen aan een verwaarloosde thermos.

De vorige avond had Marokko van Spanje gewonnen tijdens het WK voetbal. Feest gegarandeerd en verdiend, maar dit feest ging verder op de Turnhoutsebaan waar mijn bus door moest. Sociale media maakte me duidelijk dat de weg versperd was. Het geroep en de claxons van de auto’s waren op de Rooseveltplaats al hard te horen, niet zo handig voor een hoogsensitief persoon. Na tien minuten was ik overprikkeld en koos ik ervoor om terug naar mijn vriend te vertrekken omdat ik anders waarschijnlijk door anxiety en prikkels van buitenaf zou beginnen huilen in de bus.

Vroeg in bed gekropen met het idee om op zeven uur in de ochtend de wekker horen af te gaan en productief aan mijn dag te beginnen. Het was 7:40 uur eenmaal ik opstond. Wat daarna volgde was een zeer trage ochtend, waar ontbijt eten en een douche nemen al een verdienste was op zichzelf. Ik was teleurgesteld in mezelf dat ik het allemaal niet sneller deed, maar dat gevoel komt wel vaker kijken, dus ik duwde het weg. Dit gevoel kennen we allemaal wel. Ik wou dat ik tips kon geven, maar ik ben het zelf nog aan het uitvogelen.

Ik had wel een afspraak gemaakt met mijn neuroloog. Dat is toch iets, gelukkig ook dat ik het toen deed, want de neuroloog heeft het alweer druk tot halverwege januari. Ik begin hierna toch aan een te-doe lijstje. Morgen een excursie en vrijdag een deadline plus de interne deadlines die ik mezelf had opgelegd. Deze zondag moet dit artikel binnen voor dwars. Verder kijken hoe ver ik voor de deadlines stond, bracht me toch een klein beetje moed. Ik had al wat werk verricht, het zou toch mogelijk moeten zijn om een goed resultaat af te leveren zonder te panikeren?

Vijfentwintig na tien en – vertrekkend naar de bushalte – rekenend dat ik rond één uur in de namiddag ongeveer thuis ging zijn. De busrit was ook geen rustig tripje meer, maar een werkopportuniteit. Bewapend met tablet en pdf’s begon ik aan mijn leeslijstje, vandaag minstens een artikel en een deel van een boek voor mijn deadline van vrijdag. Mijn zelfgemaakt literatuurlijstje was niet zo vruchtvol. Mijn bachelorscriptie gaat over ouderen in de late middeleeuwen – meer bepaald in Brugge – en het artikel ging over de zeventiende eeuw. In het boek had ik wel een eventueel handig stukje gevonden. Het gebrek van literatuur over ouderen in de late middeleeuwen was toch zorgwekkend, of ik moest gewoon wat beter zoeken. Hopend op het laatste kwam “literatuur zoeken” bij op het te-doe lijstje. Jullie kunnen het nu wel raden dat ik geschiedenis studeer en hopelijk dit jaar na vier jaar die bachelor behaal.

Goed nieuws: ik kon op de bus in mijn fantasieboek lezen genaamd -1481865965 Hof van zilveren vlammen. Degenen die Sara J. Maas kennen, weten dat dit het vijfde boek is van de reeks -1481865965 Hof van doorns en rozen. Ik vind deze boeken en de schrijfster geweldig (de tranen die bij mij al gevloeid zijn, kunnen het bevestigen), al zullen er mensen zijn die de boeken slecht vinden. Zo zijn er een paar aanwezig in de dwarsredactie zelf. Ondanks dat ik helemaal niet eens ben met hun mening, heb ik ze nog steeds graag, hoor. Misschien heb ik ook gewoon graag wat smut in mijn boeken.

Twee uur en een half later en eindelijk thuis, maar koud, nat en hongerig. Na wat gelezen te hebben op de bus, besloot ik toch om verder te werken aan de deadline van vrijdag en begon al wat te schrijven. Ongeveer 200 woorden van de 800 geschreven en al een beter idee hoe mijn onderzoeksvoorstel eruit ging zien. De nood aan comfortfood was groot en een lasagne uit de Aldi doet dan wonderen. De moeheid kwam toen aanbellen. Misschien waren het de busritten en fietstocht, samen met de lasagne, die mijn energie de das om deden. De nekpijn die al drie nachten achter elkaar aanwezig was hielp ook niet, daarmee de afspraak bij de neuroloog. Ik ben waarschijnlijk niet de enige wanneer ik zeg dat de permanently exhausted pigeon mij perfect omschrijft. Ik probeerde weer wat te lezen, maar met mijn slaperige ogen lukte het niet goed.

De schrik dat ik weer niet alles gedaan kreeg, ging door mijn lichaam. Dat kon misschien komen door het feit dat ik het te-doe lijstje altijd te vol zette. Als student ben ik zo geobsedeerd met mijn te-doe lijst. Wat als ik die niet afkrijgt? Sta ik dan achter? Ga ik op tijd klaar geraken? Gaat die opdracht of dat examen weer mislopen? Het gevoel van falen wanneer ik niet elk vakje aftikt is realiteit.  Ondertussen keek ik een film, hopend dat de energie terugkwam. Een dutje doen helpt bij mij niet. Het doet deugd, dat wel, maar meestal wil ik gewoon verder slapen.

Niks beters om uw geest wakker te maken dan frustraties gecreëerd door een rare verhaallijn van een Netflixfilm. Rond 15:00 uur begon ik er eindelijk weer rustig aan. Ik las het hoofdstuk in het boek dat interessant leek voor mijn onderzoek. Helaas was het een dood spoor, want weer niks over ouderen of grootouders, alsof ze niet bestonden. Een lange literatuurzoektocht later, via verschillende databanken en online catalogussen, had ik nog steeds niks gevonden. Hoewel ik bleef zoeken, stuurde ik ondertussen een mail naar mijn professor over eventuele tips voor literatuuronderzoek, want wat ik toen had was niet genoeg om een bachelorscriptie mee te schrijven. Ik ging over naar het volgende puntje op de agenda: bronnen. Naast literatuur heb je ook bronnen nodig om als geschiedenisstudente te onderzoeken. Hoofdpijn begon stilletjes op te komen en de wil om te gaan slapen werd zeer groot, maar het werk bleef anders liggen. Wat nu nog op het te-doe lijstje stond, na de bronnen te bekijken: analyses maken over afbeeldingen, verder mijn onderzoeksvoorstel uitwerken en een examenplanning maken. Ik heb 4 deadlines tegen 9 januari, eentje tegen 23 december en daarna pas de examens tot 30 januari en daarom ben ik wat “later” met een examenplanning, eerst die opdrachten. Natuurlijk lag de site met de collectie van Plantin-Moretus plat, waardoor ik niet verder kon. Een rijke online catalogus met een hoogstandje van gedigitaliseerde bronnen. Je kan daar de beelden heel goed vergroten zonder de kwaliteit te verpesten, maar de cyberaanval op Antwerpen strooide roet in het eten.

Verder gewerkt aan mijn onderzoeksvoorstel zodat ik alleen nog maar morgen wat verder moest typen. Dit taakje duurde tot het avondeten. Een afwas gedaan en nog een artikel bijgewerkt. Nu zat ik op mijn bed moe met alweer het volgende lijstje over wat er nog moest gebeuren en wanneer dit moest gebeuren in mijn hoofd. Dat is iets wat ik echt beu ben: die continue stress in mijn hoofd. Op het moment dat iets klaar is, komt het volgende al in mijn hoofd en dit nog voor twee maanden. Alsof het nooit stopt en wat je ook doet of hoeveel je ook doet, het nooit genoeg is. De lijstjes helpen om orde te brengen in mijn hoofd, maar helemaal niet om de angsten weg te nemen. Nog vele mentale inzinkingen te gaan.

PS. Deze tekst schrijven hoorde ook bij het te-doe lijstje van de dag.   

Armen om mijn wolkenpot geslagen verschuil ik me. Poedersuikerzoete wolken, traanvochtzoute wolken, ik heb ze in alle vormen en maten. Doorheen de jaren heeft de verzameling zich stelselmatig uitgebreid. Sommige wolken vonden als vanzelf hun weg naar de pot, anderen kon ik nog net in mijn handen klemmen voor ze ontsnapten. Mijn wolken in een pot te klein om ze te vatten. Ze krioelen, botsen, dringen elkaar naar de bodem. Voorzichtig steek ik er het topje van mijn vinger in; ik hoop op een troostwolk, maar ze lijken allemaal zo op elkaar.

Cirrocumulus, mijn kleine blije huppelwolkjes. De wolkjes die ik vangen wil op momenten als deze, maar steeds weer door mijn vingers heen glippen. Zoete, van een suikerspin geplukte hompjes, van de soort die smelt op mijn tong, en als ik ze eindelijk vangen kan, me een lach op mijn gezicht bezorgt. Wolkjes die me terugbrengen naar die keer dat ik voor het eerst trots in het diepe zwembad sprong, naar die keer dat een voorbijganger vond dat mijn haar leuk zat of naar die keer dat een vriendin me verraste met een lading chocomelk aan de voordeur. Fijne, gelukzalige wolkjes.

Ik lik de wollige substantie van mijn vinger en al snel blijkt dat ik een vergissing begaan heb. Ik heb weer eens gemist en in de plaats slik ik een vingertop nimbostratus in. Een hevige huilbui welt in me op. Onzekerheden aangewakkerd, teruggekatapulteerd naar een verleden waar ik wil wegblijven rollen de tranen over mijn wangen. Beledigingen en verwijten die ik vergeten wil, maar niet kan, drijven voorbij. Wat begint met motregen eindigt in een stortbui met steeds dikkere druppels.

Het wolkenpak wordt dikker, de kleur ervan donkerder en de aanhoudende regen klettert steeds harder op me neer. Doorweekt vormen alsmaar meer vragen zich. Wat als mijn vrienden hetzelfde denken als deze mensen jaren geleden? Wat als ze slechts de schijn ophouden omdat dat sociaal aanvaardbaar is? Wat als…? Bevend poog ik mijn ademhaling onder controle te houden, maar hoe harder ik probeer, hoe harder ik faal. De donderende paniek neemt het van me over.

Ik bal mijn handen tot vuisten en wanneer ik er weer gevoel in heb, schroef ik het deksel zo stevig als ik kan weer op de pot. Ze is te klein om mijn wolken te vatten, maar ik zal het blijven proberen. Met een laatste ruk berg ik de pot op. Tussen de confituurpot en de chocopot staat mijn wolkenpot, met een deksel dat nooit helemaal gesloten zal zijn.

uitstelthee

Het is zo ver, de eerste dag van de examens! Het ene na het andere stressberichtje van je vrienden verschijnt op je scherm. Zelf behoor tot je de gelukkigen die nog een week hebben voordat ze bang de aula binnen zullen schuifelen. Nog ruimschoots de tijd dus om samenvattingen te overlopen en mooie flashcards te schrijven. Och, wie houd je toch voor de gek? Uiteraard ga je een week lang heerlijk uitstellen. Om dat uitstelgedrag te voeden is niets beter dan een grote tas losse thee. Minutieus blaadjes in een thee-ei scheppen, in opperste concentratie ontsnapte kruiden uit je tas lepelen en nadien alles weer uit je ei schrapen tot er niets achterblijft… Het examen zal er sneller zijn dan je beseft. Een persoonlijke favoriet is ‘Botanical Beauty’ van Teamasters, met jasmijn, rozen en moringa, al is ‘Silky Touch’ van datzelfde merk ook niet mis. Deze witte thee met framboos, gember en citroen smaakt veel beter dan het vooruitzicht van eindelijk maar eens blokken.

doorzettersthee

Nee, zelfs als je uitstelgedrag je fataal werd en een nachtelijke studiesessie zich onherroepelijk aandringt, hoef je niet naar de blikjes Nalu of Red Bull die je gratis van je studentenvereniging krijgt te grijpen. Koffie is al helemaal uit den boze. Een voorraad cafeïne is pas valabel wanneer je die uit thee put. Zwarte thee, welteverstaan. Haal voor de blok al een assortiment in huis: earl grey, zwarte thee met appelsien, zwarte thee met rood fruit… De mogelijkheden zijn eindeloos. Als de nachtelijke stress toeslaat, grijp ik zelf naar de zwarte thee met citroen van Pickwick. Met je tas in de hand is er geen nachtje door dat jij niet aankan. Laat je vuile mok maar staan tot na je examen, aan de afwas wil je nu echt geen tijd verliezen.

ongeloofthee

Je kunt opgelucht ademhalen. Je prof zal nooit weten dat je om een onzedelijk uur achter je bureau bent gekropen, want de antwoorden vloeiden zo uit je pen. Studenten rond je zuchten en puften, maar jij zette met een brede lach een punt achter je laatste antwoord en gaf met opgeheven hoofd je examen af. Het lijkt wel een kerstmirakel met vertraging; de kerstgoden zijn je duidelijk ook in 2023 goedgezind. Een verrassend goed examen vraagt om een al even verrassende theesmaak. ‘Cactusbloem Zwart’ van MattheusB in de Kammenstraat is ideaal. De cactusvrucht geeft een onverwachte zoete toets aan deze pittige thee. Ook dit is een losse thee, maar dat heb je wel verdiend na je inspanningen. Bij elke voorzichtige slok voel je je ongeloof afnemen.

Collaboratie heeft me altijd al geïntrigeerd. Het zwarte kantje van België is er eentje dat we collectief graag verstoppen, uitgezonderd die ene documentaire op Canvas. De verwachtingen die ik had werden al heel snel doorprikt. In de eerste minuten van de voorstelling schrok ik meteen: de voorstelling leek me overwegend pro-collaboratie te zijn. Het stuk volgt een groep Vlaamse gelijkgestemden terwijl ze geleidelijk geïndoctrineerd worden door de charismatische politicus Reimond Tollenaere. Hij neemt hen met zijn toespraken mee in een razende collaboratiezin. Tijdens zijn toespraken worden de personages volledig waanzinnig; ze dansen, ze roepen en ze trekken hun kleren uit. De voorstelling krijgt daardoor een oorverdovend karakter, dat je zelfs bijna ongemakkelijk maakt.

De algemene verhaallijn van deze collaborerende, Duitsgezinde groep wordt afgewisseld met speeches van Léon Degrelle en Reimond Tollenaere. Daarnaast is er plaats voor een aantal monologen van een joodse vrouw die gedwongen wordt te vluchten. Deze monologen zijn doordrenkt met stilte, er worden hartverscheurende pauzes ingelast die misschien nog erger zijn dan het geschreeuw van de waanzinnige collaborateurs.

In het begin van de voorstelling zijn de personages blijmoedig: politici hebben hen een veelbelovende toekomst beloofd. Ze denken dat de oorlog niet lang zal duren, dat het alleen maar een eerste fase is, om daarna een nieuw rijk te stichten; eentje waar ze gezien en gehoord worden. Wanneer blijkt dat de oorlog toch niet zo een koud kunstje is als ze dachten, houden ze de moed erin. Ze worden door de aanhoudende toespraken steeds dieper meegetrokken in de ideeënwereld van het nationaalsocialisme.

Wat deze voorstelling zo speciaal maakt, is de allusie op geilheid en seksualiteit die steeds aanwezig lijkt te zijn. In een gevecht met elkaar trekken Degrelle en een Duitse soldaat hun kleren uit. Ze dansen voortdurend een sensuele machtsstrijd uit. Met hun tapschoenen die luide dreunen door de zaal doen weerkaatsen, trekken ze zowel personages als toeschouwers mee in een overdonderende trance.

Wanneer het nationaalsocialistisch bewind ten onder gaat, slaat er een hysterische paniek toe. De personages zijn enorm teleurgesteld; hun beloofde dromenland mag niet zijn. Wanneer hun geliefde Reimond Tollenaere sterft, zijn ze volledig verloren. Na de oorlog worden ze allemaal bestraft, behalve Léon Degrelle en de Duitse soldaat. Die twee vluchten  samen naar Spanje, en leven daar nog lang en gelukkig. Ook een laatste allusie op homoseksualiteit mag hier niet ontbreken. De rest van hen wordt doorverwezen naar de gevangenis. Daar laten ze hun idealen niet los; ze zijn veel verloren, maar ze zijn niet laf. Ze zullen trots sterven, terwijl ze zich vastklampen aan hun ideeënwereld en aan het verleden.

De deur van mijn kotgebouw valt achter me in het slot. Een week vol colleges zindert na in mijn hoofd. Mijn voeten brengen me in beweging richting het station en mijn blauwe koffer rolt me achterna over het ongelijke voetpad. Rakketakketak. De wieltjes krijgen veel te verduren. Over de kinderkopjes weerklinken ze luid. Ik denk aan hoe ik vroeger niet wist wat kinderkopjes waren. Waren dat echt stenen in de vorm van hoofden? Over een halfuur vertrekt de trein naar huis, dus met lichte haast dans ik tussen andere wandelaars in de straat door. Flarden van gesprekken vang ik op. Sommigen praten over het nieuwste boek op hun boekenplank, anderen praten over hun plannen deze dag. In de verte klinken nog koffers die worden meegetrokken door studenten. Ringtingting. Een fietsbel schelt door de straat. Op een rode fiets lijkt een vrouw met donkere krullen over de weg te vliegen.

Buiten adem trap ik hard op mijn fiets. De pedalen lijken bijna van mijn fiets te draaien. Met mijn bel vraag ik aan andere weggebruikers of ik langs hen heen mag rijden. Ik fiets door de straten waar ik ben opgegroeid. Gebouwen vol mooie herinneringen passeren me. Eindelijk verschijnt het stationsgebouw aan het einde van de horizon, maar toch lijk ik niet dichter in de buurt te komen. Deze straat is eindeloos. Het alarm dat ervoor zou zorgen dat ik op tijd kon vertrekken heeft niets geholpen. Mijn vriendin vertrekt over enkele ogenblikken voor één jaar naar Parijs. Ik wil nog een blik op haar kunnen werpen, haar voor een laatste keer zien. Ik wil mijn hand nog naar haar kunnen opsteken en voor een laatste keer contact maken voordat zij en de trein in de duisternis van een tunnel verdwijnen. Bij het station aangekomen stal ik mijn fiets en loop ik snel naar binnen. Het is druk. Met een bons bots ik tegen de schouder van een man in een duur ogend donkerblauw maatpak.

“Sorry,” roept de vrouw terwijl ze verdwijnt in de mensenmassa. Ik glimlach en richt mijn blik weer op het stationsbord. Tussen alle andere vertrektijden zoek ik naar mijn bestemming. Op perron drie moet ik opstappen om naar mijn leven terug te keren. Slenterend vertrek ik naar het juiste spoor. Op een bankje neem ik plaats om te wachten op de trein. Ik kijk rond. Altijd ben ik nieuwsgierig naar de bestemming van anderen. Zijn zij onderweg naar iemand die hen opwacht aan de andere kant van het spoor? Keren ze terug naar huis of gaat voor hen nu pas een nieuw avontuur beginnen? Het station lijkt een soort tussenstop. Het is een plek vol anonieme mensen die snel verder willen naar hun eigenlijke lot. Ik voel me wel thuis in die heersende anonimiteit. Hier kan ik overkomen als een schaduw van de persoon die ik wil zijn. Een conducteur kondigt met een schel fluitsignaal aan dat de trein op spoor twee klaar is om te vertrekken. Een jongeman die de trein moet halen komt snel aangelopen. De conducteur heeft hem nog net gezien en laat hem snel instappen. Dankbaar glimlacht de man en de conducteur klopt hem op de schouder. Daar komt ook mijn trein binnengereden. Ik sta op, neem mijn tas en krant en stap in de voorlaatste wagon. Op een vrije zetel neem ik plaats. Binnen enkele ogenblikken zal de trein vertrekken en zal ik mijn leven dat even op pauze staat, weer kunnen hervatten.

“Ik merk dat het onderwerp overbevolking de laatste jaren meer aandacht krijgt”, zegt Jena. “Tegelijkertijd merk ik een groeiende weerstand. Als een krant over overbevolking bericht, is het artikel dikwijls niet erg kritisch of wordt er zelfs beweerd dat we ons geen zorgen hoeven te maken. Zo hoor je vaak dat het een probleem van overconsumptie is, niet van overbevolking.” In We zijn met te veel gaat Jena sterk in op dat idee van overconsumptie. Hoewel het natuurlijk niet erg is om minder te consumeren, wijdt hij een groot deel van zijn boek aan uitleggen waarom consumptie verminderen niet genoeg kán zijn. Een belangrijk argument in dat opzicht gaat door op Jena’s ecocentrische visie op overbevolking. De mens is tenslotte niet alleen op deze planeet: ook andere soorten moeten kunnen gedijen op aarde. Daarom is het essentieel om de aarde niet herbergzaam te maken voor mensen alleen. Het zet de toon van het boek wel: het belicht overbevolking op een net iets andere manier dan media zoals kranten meestal doen.

Het meest interessante deel van het boek kwam na de theorie en de algemenere uitleg rondom overbevolking. Wat doen we eraan? Het is een heet hangijzer, iets wat Jena ook zelf toegeeft. “Het ligt gevoelig”, zegt Jena. “Veel mensen nemen het persoonlijk op, alsof ze bijvoorbeeld iets fouts zouden hebben gedaan als ze kinderen hebben, maar daar gaat het natuurlijk niet om. Ook het migratiedebat, wat ontzettend gepolariseerd is, mengt zich ertussen.” Een voorbeeld daarvan hoeven we niet ver te zoeken: We zijn met te veel werd ook ter sprake gebracht op de beruchte lezing van Filip Dewinter op 27 oktober 2022 aan UAntwerpen. “Ik wil het onderwerp bespreekbaar maken op basis van feiten en daaruit volgende inzichten. Ieder is vrij om die info te gebruiken en delen, ook politieke partijen, zolang dit op een inhoudelijke correcte en genuanceerde manier gebeurt. Maar dat wil niet zeggen dat wanneer een partij de info gebruikt, dat ik ook achter die partij sta.”

Andere hete hangijzers schuwt Jena evenmin in We zijn met te veel. Het populistische idee bestaat dat vooral mensen uit het Mondiale Zuiden minder kinderen moeten krijgen en dat overbevolking bijgevolg minder een probleem in het westen is. “We krijgen weleens de reactie dat we ons verhaal misschien maar eens dáár moeten gaan verkondigen. Wáár is dat niet: onze ecologische voetafdruk is enorm in vergelijking met de zuiderse voetafdruk. Als we de bevolkingsdruk in het rijke westen doen afnemen, hebben we daarmee een veel grotere impact. In mijn boek probeer ik duidelijk te maken dat het een probleem van overal is. Omdat wij rijk zijn en in arme landen omdat zij ooit rijk zullen zijn.”

In We zijn met te veel concretiseert Jena een voorstel voor maatregelen rond overbevolking, iets wat elders regelmatig vaag blijft. Naast kwaliteitsvol onderwijs voor iedereen en een focus op gendergelijkheid stelt hij financiële stimulansen voor, zoals een belastingvrijstelling voor koppels met maximaal twee kinderen. De concretisering vind ik een pré van het boek: daardoor wordt het behapbaarder. Niet alle voorstellen zijn concreet: waar ik zeker achter gendergelijkheid sta, blijft het wat vaag hoe je dat effectief behaalt. Tegelijkertijd is dat niet de focus van het boek: misschien verwacht mijn nieuwsgierige aard te veel.

Als kleinschalige ‘maatregel’, waar ik me wél wat bij kan voorstellen, stelt Jena dat het voor gewone mensen vooral van belang is om het thema steeds ter sprake te brengen. “Recentelijk hebben onze Franse lotgenoten, Démographie Responsable, een poll gedaan in samenwerking met een professioneel bureau. Daaruit bleek dat 72% van de Fransen ervan overtuigd is dat overbevolking een probleem is. Er is een groot verschil tussen de opinie van de burgers en de realiteit in de media en in het beleid. Ik vermoed dat België een gelijkaardige kloof heeft. Maar daarom is het des te belangrijker dat wij, gewone burgers, het onderwerp op tafel leggen.” Die lotgenoten verwijst naar MinderMensen vzw, een vzw die het onderwerp van overbevolking op de sociale en politieke agenda wil zetten in Vlaanderen. Samen met de andere leden wil Jena overbevolking meer aandacht geven.

We zijn met te veel is alsnog slechts één kant van het verhaal. Er is veel tijd en expertise in het schrijven van het boek gestoken en dat merk je, maar waar de eigen argumenten duidelijk uiteengezet worden, wordt er soms weinig aandacht besteed aan andere zijden van het verhaal. Waarom verkiezen zo veel mensen het overconsumptieverhaal, tenslotte? Jena staat er niet volledig achter en legt uit waarom, maar als leek voel ik me in de richting van andere boeken gestuurd om daarover meer te leren. Dat hoeft niet per se een zwakte te zijn. Het boek heeft een duidelijke focus, maar als lezer bleef ik met enkele vragen zitten zonder goed te weten waar ik kon beginnen met het zoeken naar antwoorden.

Al bij al is We zijn met te veel een heldere introductie tot het debat rond overbevolking en een duidelijke uiteenzetting van Jena’s visie. Nergens is het boek belerend, maar juist uitnodigend: discussiëren mag. Doe gerust. Dan wordt er op zijn minst over gepraat.

ik moet heengaan

omdat ik

na onbepaalde tijd

onvrijwillig neig

tot ontploffing

dan spui ik uit mijn spuigaten

een naar gekleurde vloeistof

ik denk dat het bedorven tranen zijn

ik had ze liever zelf opgeruimd

maar dat gaat dan niet meer

helemaal leeggespuid

neem ik daarom afscheid

groetjes,

je reisgezel

Het concert vond iets buiten de studentenbuurt plaats. Met mijn camera in een plastic zak gewikkeld (pro tip: investeer in een waterdichte cameratas en wees een beter voorbereide fotograaf dan niet nader genoemde aanwezigen op het kerstconcert) stapte ik dapper naar de Hibernia Steinerschool door de stromende regen. “Het kan maar beter goed zijn”, dacht ik een tikkeltje humeurig, maar bij het zien van de winterse ornamenten, een goed verwarmde zaal en maar liefst twee kerstbomen op het podium was het hondse weer snel vergeten.

Ik kwam voor de winter en voor engelachtige stemmen en daarop werd ik getrakteerd. Wie meer van zang kent dan ik zou in principe kunnen opmerken dat de groei van het Universitair Koor Antwerpen gepaard is gegaan met meer onervaren zangers, wat de samenzang ietwat hinderde. Zo startte niet iedereen bij elk liedje op tijd. Maar kijk, om dat te bemerken tijdens een concert moet je in een koor hebben gezeten, iets waar ik weinig last van heb. Als leek vond ik het prachtig en hoorde ik geen noot uit de toon. U weze bij deze gewaarschuwd voor de kennis van zaken én het enthousiasme waarmee dit geschreven wordt.

Het kerstconcert zelf was vrolijk. Deels omdat je als aanhoorder duidelijk opmerkte dat de zangers écht graag zongen en je hen zag genieten, maar ook deels omdat de nummers zich nimmer in een droef territorium bevonden. Er was zeker ook gelet op variatie: ABBA verscheen ten tonele (hoera!), klassieke kerstnummers evenzeer. Mijn gezelschap ging los op bisnummer Y.M.C.A. – dan weet je dat je goed eindigt. Al leek dat einde wel erg snel in zicht: na een dik uur stonden we alweer in de foyer. Eerlijk? Ik had nog wel een uur kunnen luisteren.

Het enige wat ietwat tegenviel was de zaal: door de hoeveelheid zuilen moest je enigszins geluk hebben met je plek, anders kon je de volgende dag nagenieten van een zeurende rug door de vreemde bochten waarin je je moest wringen om iets te kunnen zien. Maar ach, misschien had ik dan maar eerder de regen moeten trotseren in plaats van vanachter in de zaal te moeten zitten. Uiteindelijk kan het koor daar niet veel aan doen. Ik kijk alvast uit naar het lenteconcert. Uit vertrouwelijke bronnen kwam dwars te weten dat dat concert vaak nóg beter is.

Eerst zien, dan geloven? De genomen foto’s staan op de sociale media van dwars! Wie graag wil meezingen met het UKA en op de volgende fotoreportage wil schitteren, kan aansluiten bij hun open repetitie in februari. Meer informatie vind je op hun site en Facebookpagina.