wij kijken dus wij zijn

Natuurlijk zijn adaptaties van boeken geen recent fenomeen. De Harry Potter en Twilight mania was nog niet gaan liggen of daar waren de Divergent, Maze Runner of Marvel versies al. Sommige zoals The Golden Compass van Philip Pullman flopten volledig ondanks de aanwezigheid van sterrenvedette Nicole Kidman. Daar zit het probleem net voor de doorsnee fan, zoals enkele trouwe volgers van niet nader genoemde fandoms aanhalen: “Veel informatie die de boeken zo ambachtelijk en meesterlijk blootleggen, raken wat verloren in het format van film of tv. Je mag dan wel wereldsterren casten, maar eigenlijk zijn personages in zulke gevallen ondergeschikt aan de storytelling.” Andere superfans hebben dan weer hun eigen kleine bezorgdheden: 'Ik ben er nog altijd niet over dat Tom Bombadil nooit in Peter Jacksons verfilming van Lord of the Rings is geraakt.' Kijken we terug naar de jaren 2010, kunnen we zien hoe screenwriters orde probeerden aan te brengen in hun verhaallijnen door de finales op te splitsen in meerdere films. Die dubbele finales werden dan ook zeer on-ironisch part one en part two genoemd. God behoede dat er ooit een part three komt.  

Ondanks deze gebreken zijn veel geadapteerde boeken toch vaak enorm succesvol bij het grote publiek. Dat is te wijten aan het feit dat het verhaal al een zekere populariteit heeft. Bijgevolg hypen de fans de verwachte verfilmingen, waardoor de trailers en sneak peaks in de algoritmes van de gewone sterveling belanden. Zonder het te beseffen worden deze stervelingen meegetrokken in een YouTube-rabbit hole dat hen omvormt tot hardcore fans van een bepaalde film of tv-serie. Zulke indoctrinaties leidden in het verleden al tot verscheidene disputen tussen grote groepen fans die elk de autoriteit claimden om een ware en doordachte uitspraak te mogen doen over een fan theory. Want hij/zij was immers een superfan. 

Ondanks de grote populariteit van deze verfilmingen blijven de reacties onder de superfans eerder afwachtend en afhoudend. “Als fan is het ergste wat een fandom kan overkomen dat de makers van de film of serie de vrije loop nemen met het verhaal en er in die mate een eigen twist aan geven dat belangrijke groeiprocessen van bepaalde personages drastisch veranderen of zelfs volledig verdwijnen.” Scenaristen en regisseurs hebben vaak een moeilijke afweging te maken tussen verhaal of pragmatisme. Vele verhaallijnen worden in dank of ondank aan huidige thema's als vrouwengelijkheid, LGBTQ+ of racisme aangepast. 

Dat brengt me tot de vraag waarom je bepaalde boekenreeksen in de eerste plaats zou lezen. “Jaren, of voor sommigen slechts maanden, doen over een boekenreeks lezen is een gevoelservaring. Doordat je opgroeit met bepaalde personages en hun leven zo intens volgt, ben je als het ware deel van het verhaal.” Reeksen geven de mogelijkheid een verhaal zodanig uit te rekken en op lange termijn te werken dat het een rijkelijkere ervaring is dan een twee uur durende cinema-avond. Cinema's bezoeken is daarbij niet ondergeschikt aan boeken lezen. Maar boekenreeksen nemen hun fans echt mee op een langdurig avontuur, terwijl een film of serie eerder complexiteit kan wegnemen. 

De 'visuele' fans van een tv-serie of filmreeks ervaren dat avontuur op een heel andere manier. Natuurlijk is dat oké zolang zij zich er voldaan door voelen, al is het jammer om te beseffen hoe zoveel mensen eigenlijk een fantastische belevenis mislopen uit nalatigheid of onzekerheid. Velen zijn er zich zelfs niet van bewust hoeveel films en series eigenlijk gebaseerd zijn op boeken. Het is op zich geen probleem dat niet te weten, maar wat is er gebeurd met onze gebetenheid om te lezen? Is onze aandachtsspanne door sociale media zodanig verkort dat we niet meer verder kijken dan de wereld buiten ons scherm?  

Beweren dat mensen niet meer naar een boek grijpen, is uiteraard lichtjes overdreven, maar het probleem stelt zich wel en dat frustreert sommige boekfanaten:  “Ik kan mij er enorm over frustreren dat mensen zich een Lord of the Rings-fan noemen zonder de boeken te hebben gelezen. Ik bedoel, als je echt gepassioneerd bent door iets, doet het pijn om te zien dat anderen zich het label ‘fan’ aanmeten zonder even toegewijd te zijn.” Film en tv-serie zijn een mogelijkheid om een fantasiewereld op papier naar een visuele realiteit om te zetten, maar bepaalde details en moeten er toch aan geloven. Het tempo van een boek ligt anders dan een dat op een scherm. First person monologen kunnen moeilijk visueel vertaald worden, waardoor er soms belangrijke plot points verloren gaan.  

Wat is nu superieur? Is er zelfs een discussie mogelijk over die vraag? Is het de fervente boekenliefhebber die de volledige lore van een serie kan uitleggen of de gemakzuchtige film-/seriekijker die blijft benadrukken dat hij/zij de boeken niet hoeft te lezen aangezien iedereen zegt dat het goede verfilmingen zijn. In se is dit een discussie van het kip of het ei, want iedereen doet in feite waar hij of zij zin in heeft. Maar neem gerust eens een boek vast, je weet nooit wat erin staat.