We hebben een afspraak in het lipstickrode hart van de stad, het Schipperskwartier. Hier richtte Patsy Sörensen vijfentwintig jaar geleden Payoke op. Wat begon als een opvangtehuis voor prostituees groeide uit tot een grote internationale speler in de strijd tegen mensenhandel. Sörensen vertelt dwars over het ontstaan en de geschiedenis van haar organisatie.
Van alle buurten in de stad is vooral het Schipperskwartier de laatste tien jaar opvallend geëvolueerd. De rosse buurt trekt niet langer enkel hoerenlopers en (slaap)dronken zeemannen aan. Stadsbewoners en toeristen voelen zich steeds meer aangetrokken door het opgesmukte Falconplein en zijn omgeving. Het kantoor van Payoke representeert als geen ander de creativiteit en levendigheid die je hier vindt. Aan de muren hangen kunstwerkjes naast een portret van koning Boudewijn. Payokes godmother Sörensen ontvangt ons op een bijpassende ongedwongen manier. Sörensen werkte ijverig mee aan de verandering. “Ik wilde dat mensen hier onder gezonde omstandigheden konden werken en leven zoals elke werknemer. We kunnen prostitutie helemaal verdringen zodat we het niet meer kunnen zien of we kunnen het aanvaarden en een plek geven.” Wanneer je Villa Tinto passeert, is het duidelijk dat het de tweede optie is geworden. Het engagement met de wijk is diepgeworteld. “Ik woonde hier en zag dat het beleid niet klikte met de mensen. Een prostituee, die ik had leren kennen, moest op een bepaald moment stoppen met werken omdat haar straat werd gesloten. Ik vond dat oneerlijk. Die verontwaardiging vormde de start.”
Aan de keukentafel
Al snel kreeg Sörensen steun van het Instituut voor Tropische Geneeskunde. “Voor hen was het moeilijk om contact op te bouwen met de prostituees, maar wel belangrijk in het kader van hun aidsonderzoek. Wij hadden contact omdat die meisjes gewoon bij mij thuis rond de tafel zaten. Op een bepaald moment zagen we dat er veel buitenlandse meisjes kwamen. Ik ben dan onder andere in Ghana beland omdat we zagen dat die vrouwen niet uit heaven kwamen vallen. Zo zijn we stelselmatig al die groepen beginnen behandelen: actieve prostituees, slachtoffers van mensenhandel, jongeren in de prostitutie, enzovoort. Daarna zijn we begonnen met het hele luik rond hoe eruit te stappen, ondanks het feit dat ik het niet veroordeel als je in de prostitutie blijft. Ik ben ook in de politiek gegaan om daaraan te werken. We hebben nu voor een Europese richtlijn gezorgd zodanig dat slachtoffers van mensenhandel overal dezelfde rechten krijgen. De zogenaamde Payoke-regeling, geschreven aan mijn keukentafel (lacht).”
Hoog bezoek
In 1992 krijgt Payoke bezoek van koning Boudewijn. Hij praat met enkele vrouwen en spreekt zijn waardering uit. Een doorbraak. “Vóór het bezoek van de koning was ik echt verdoemd. Ik ben dikwijls gaan lopen voor de politie, nu zitten ze hiernaast koffie te drinken. We werken zeer nauw samen met hen en met justitie. Wij zijn een trio: de ene kan niet zonder de andere. Dat willen we nog verbreden, bijvoorbeeld naar toekomstige werkgevers. Daarom werken we ook samen met de faculteit TEW. Mensen moeten weten dat uitbuiting ook vlakbij kan gebeuren, niet enkel in de rosse buurt of in een louche cafeetje. Mensenhandel is niet alleen seksuele exploitatie.” Al blijft dat natuurlijk een belangrijk aandachtspunt. De taboesfeer rond prostitutie is verminderd. Is er een groot verschil met vroeger? “De relaties zijn veranderd. Ik denk dat je tegenwoordig heel gemakkelijk in een circuit kan terecht komen terwijl je het niet beseft. We willen hier graag de aandacht op vestigen zodat ook studenten dit inzien.” Je zou het niet verwachten, maar Sörensen heeft geen opleiding gevolgd in de sociale sfeer. Ze studeerde kunst. “Ik wou geen sociale maar een culturele organisatie oprichten omdat ik vind dat je met cultuur een andere benadering krijgt, minder belerend en stigmatiserend. Door creatief te zijn, kan je jezelf ontwikkelen. Dat is een rijkdom die niemand je kan afpakken.”
Thaïse soep als ontbijt
Sörensen kende niet alleen triomfen. Ze ontving ook ernstige dreigementen. “Ik heb geluk dat ik een echtgenoot heb die mij heel goed steunt en kinderen die het boeiend vonden dat er allemaal meisjes in ons huis sliepen. ’s Morgens Thaïse soep en dan met een verbrande maag naar school.” Het huiselijke leven en de organisatie gaan duidelijk hand in hand. “Wij willen laagdrempelig zijn zodat mensen kunnen binnenkomen zonder schroom of schaamte. Dat is de idee. De politie komt ook naar hier. Momenteel zitten ze samen met een slachtoffer in de keuken. We willen die vrouwen laten zien dat de politie geen vijand is maar een partner.” We raken onder de indruk van Sörensens bevlogenheid. De organisatie die ooit begon als het project van één persoon, telt nu meer dan een dozijn vaste medewerkers. Of ze ooit gedacht had dat ze zo veel impact zou hebben? “Ik dacht dat in één jaar alle problemen opgelost zouden zijn. Nu zijn we 25 jaar verder en ik zie nog meer problemen. (lacht) De bedoeling was om eigenlijk niet meer nodig te zijn, maar ondertussen zijn we een instituut geworden. In alle landen richt ik Payokes op. Op hun manier want in Arabische landen moet je het op een Arabische manier doen. We werken niet vanuit de instelling dat wij het allemaal beter weten. Wij leren ook heel veel van hen. In Syrië bijvoorbeeld, waar we vorig jaar hebben gewerkt, zeggen de mensen: al pakken ze ons nu alles af, we weten wat we kunnen en we werken ondergronds verder. Dat waren de laatste woorden voordat ik ben buitengezet. Dan denk ik: ‘dat zit goed.’”
Meer info: www.payoke.be