Iets meer dan een jaar geleden stierf de Zuid-Afrikaanse zangeres Miriam Makeba. ‘Mama Afrika’ was bij ons vooral bekend door het aanstekelijke liedje ‘Pata pata’, maar ook op politiek vlak was Makeba een belangrijk figuur. De Zuid-Afrikaanse Tutu Puoane en Brussels Jazz Orchestra bundelen op 26 februari hun krachten om deze grote dame te huldigen. De opbrengst van het concert dat in de Antwerpse Roma plaatsvindt wordt weggeschonken aan het Makeba Centre for Girls.
Tutu Puoane groeide op in één van de townships van Pretoria. Ze studeerde muziek aan de University of Cape Town, waar ze werd opgemerkt door Nederlandse pianist Jack Van Poll, die er op dat moment lesgaf. Als tweede en laatste Zuid-Afrikaanse uitwisselingsstudente kreeg ze van Van Poll in 2002 de kans om in Den Haag te gaan studeren. In 2004 volgde Tutu de liefde naar België. Haar eerste cd, ‘Song’, kwam uit in 2007. De opvolger, ‘Quiet Now’, ligt sinds juli in de winkel.
Kom je uit een muzikaal gezin?
Tutu Puoane Absoluut. Mijn moeder zingt in verschillende koren en mijn grootvader speelt piano. Toen ik mijn dochtertje voor de eerste keer meenam naar Zuid-Afrika nam één van mijn oude tantes haar in haar armen en begon een liedje te zingen. Volledig geïmproviseerd. In dat lied vertelde zij aan mijn kindje dat de hele familie al zo lang op haar had gewacht. Na een tijdje was iedereen haar zelfverzonnen lied mee aan het zingen. Volgens mij is die natuurlijke aanleg voor muziek eigen aan Zuid-Afrikaanse townships. Er is altijd wel ergens muziek te horen. I suppose that’s Africa.
Was het een logische stap voor je om muziek te gaan studeren?
Tutu Puoane Mijn hele familie was erg bezorgd. Gelukkig is mijn moeder me altijd blijven steunen, niet iedereen had het zo gemakkelijk. Ik kende enkele mensen die zich hadden ingeschreven voor een studie Rechten. Na een maand stopten ze daar dan mee en kwamen ze stiekem muziekles volgen. Bij één jongen had de vader ervan gehoord. Hij heeft daarna geen cent meer van zijn familie gezien.
Zijn er veel bekende muzikanten in Zuid-Afrika?
Tutu Puoane Enorm veel. Helaas maken zij tegenwoordig niet meer allemaal goede muziek. Het is vandaag vaak genoeg om eens in je decolleté te laten kijken en je bent op slag beroemd. Jazzmuzikanten zijn er natuurlijk wel minder, het is over de hele wereld nogal een nichegenre. Maar ik wist dat het dat was, wat ik wilde doen. Met mijn hart, mijn hoofd en mijn ziel.
Wie was Miriam Makeba?
Tutu Puoane Miriam was dé Zuid-Afrikaanse superster. In het buitenland was ze de ambassadeur van de Afrikaanse folkmuziek. Tijdens de Apartheid speelde ze in een toneelstuk, ‘King Kong’, in Londen. Daardoor werd ze voor het eerst buiten Afrika bekend. Door ‘King Kong’ leerde ze ook mensen kennen als Harry Belafonte en kreeg ze de kans om naar de Verenigde Staten te gaan. Daar gaf ze toespraken tegen het regime, waardoor ze verbannen werd. Er was haar trouwens niets gezegd. Toen ze terug wilde naar haar geboorteland om haar moeder te gaan begraven, mocht ze opeens het land niet meer in. Het heeft dertig jaar geduurd voor Mama Afrika weer naar Zuid-Afrika mocht terugkeren.
Hoe ben je bij het project betrokken geraakt?
Tutu Puoane Brussels Jazz Orchestra en ik speelden al langer met het idee om een tribute aan Miriam Makeba te brengen. Tegelijk wilde ik ook echt helpen. Ik vind het persoonlijk nogal moeilijk om gewoon mijn geld ergens naartoe te sturen en te hopen dat het goed besteed wordt. Ik wil weten waar mijn geld heen gaat. Toen ik na de dood van Miriam Makeba over haar aan het lezen was, stootte ik op het centrum dat ze in Zuid-Afrika had opgericht, en besloot ik er een kijkje te gaan nemen.
Dat was geen gemakkelijke opgave, want The Makeba Centre for Girls is echt heel onbekend. Er worden meisjes tussen 11 en 18 opgevangen, die uit allerhande benarde situaties zijn gered. Sommigen moesten bijvoorbeeld werken als prostituee. Het centrum wordt geleid door Elaine Theresa Britton, de schoonzus van Makeba zelf. Ik vond dat er geen betere manier was om Mama Afrika te eren dan door haar goede werk verder te zetten. Gelukkig waren de jongens van Brussels Jazz Orchestra meteen akkoord.
Wat voor centrum is The Makeba Centre for Girls?
Tutu Puoane Eerst en vooral wordt er een veilige thuishaven geboden aan een twintigtal jonge meisjes met een erg zwaar verleden. Ze krijgen onderdak, eten en worden aangemoedigd om naar school te gaan. Toch is er dringend nood aan hulp. Alle kinderen moeten dezelfde badkamer gebruiken en ze slapen met acht op één kamertje. Voor puberende meisjes is dat allesbehalve evident. Er is wel een bovenverdieping, maar de trap is zo krakkemikkig dat Britton hem niet durft te gebruiken.
Er zijn wel sponsors, maar ik heb met mijn eigen ogen gezien hoe slecht het gebouw er aan toe is. Eén van de sponsors van het opvangcentrum was bijvoorbeeld de IJslandse regering, die het huis mee zou renoveren. Helaas heeft IJsland nu wel even genoeg financiële problemen op het thuisfront. De opbrengst van het concert zal dus moeten dienen voor een broodnodige renovatie.
Waarom worden er enkel meisjes opgevangen?
Tutu Puoane Het was natuurlijk Makeba’s eigen initiatief en aan haar kunnen we het niet meer vragen. Toch heb ik een theorie. Als je een arme gemeenschap wil helpen moet je eerst de vrouwen helpen. Als mannen geld in hun handen krijgen willen ze er stoer mee doen en gaan ze op café. Vrouwen zullen dat geld investeren. Die kopen vee of stof om kleding mee te maken. Armoede en werkloosheid zijn nog steeds de grote vijanden van Zuid-Afrika. Help de vrouwen erbovenop en de hele gemeenschap zal zich herstellen.