In september introduceerde onze universiteit een nieuw vak: Levensbeschouwing. Nu het eerste semester erop zit, is het tijd voor een evaluatie. Het vak deed reeds heel wat stof opwaaien aan de UA en de kritiek was niet altijd even mals. Levensbeschouwing zou een kind van de verzuiling zijn, praktisch niet haalbaar door de te grote groepen, niet aangepast aan het niveau van alle studenten, en wat is nu eigenlijk de meerwaarde ervan voor pakweg een informaticus? We vroegen de coördinatoren Patrick Loobuyck en Walter Van Herck waarom doceren over levensbeschouwingen zinvol is.
Patrick Loobuyck Dergelijke vakken op hun onmiddellijke nut afrekenen lijkt me gevaarlijk. De huidige lessenpakketten zijn volledig opgebouwd rond dat nuttigheidsdenken: de algemeen vormende taak van een universiteit schijnt plaats gemaakt te hebben voor heel specifieke en zuiver specialistische opleidingen. De UA heeft ervoor gekozen minstens één vak te geven waarin men oog heeft voor het bredere perspectief. De levensbeschouwelijke invalshoek stelt de studenten in staat de Europese samenleving en de eigen identiteit beter te begrijpen. Ik denk dat dit zeker een meerwaarde is voor elke afstuderende universitair.
De bedoeling van het vak is dus in eerste instantie om tegemoet te komen aan het tekort aan algemene vorming?
Loobuyck We proberen de studenten voldoende informatie mee te geven waar ze dan zelf kritisch mee kunnen omgaan. De manier waarop dit ingevuld wordt, is in ruime mate afhankelijk van de gastsprekers: sommigen zijn zeer objectief, anderen geven eerder een persoonlijke getuigenis.
Wat dat laatste betreft: sommige gastsprekers leken wel heel erg overtuigd van hun eigen gelijk.
Walter Van Herck Als iemand een bepaalde levensbeschouwing aanhangt, lijkt het me vanzelfsprekend dat hij deze persoonlijk de beste vindt. Dat is iets anders dan verkondigen dat deze levensbeschouwing de enige juiste is, of meer waard is dan een andere: dat heb ik niemand horen zeggen. Daarenboven zijn er volgens mij ook enkele misverstanden omtrent de gastsprekers. Laat me een voorbeeld geven: het enthousiasme van John Nawas voor de islam heeft velen doen denken dat hij zelf een islamiet is. In feite is hij echter een geseculariseerde christen. Er is expliciet voor gekozen om niet met vertegenwoordigers van de verschillende levensbeschouwingen te werken: we hebben geen rabbijn uitgenodigd, noch kardinaal Danneels.
Een vaak geopperd argument tegen dit vak is dat het beter over ethiek in het algemeen zou gaan, en niet over levensbeschouwelijke opvattingen.
Van Herck Ethiek blijft vaak formeel en abstract. De doelstelling van ons vak is juist erg concreet: we willen de vraag “in welke samenleving kom ik terecht?” proberen te beantwoorden. Levensbeschouwingen hebben altijd een belangrijke rol gespeeld in het definiëren van onszelf en onze maatschappij. Veel ethische problemen draaien precies rond de verschillen in wereldvisies. Wij willen de studenten informatie geven over de levensbeschouwelijke opties en hoe ze daar zelf hun positie in kunnen bepalen.
Het vak kan studenten dus helpen in het omgaan met samenlevingsproblemen. Die samenleving is intussen wel erg divers: zijn de lessen niet te sterk gericht op het christendom?
Van Herck Dat is zeker niet de bedoeling. In een module als bijvoorbeeld ‘Levensbeschouwing en natuurwetenschap’ wordt er misschien veel aandacht besteed aan het christendom, maar dat heeft niets te maken met een christelijke profileringsdrift. Je mag de context nooit wegdenken: de moderne natuurwetenschap is ontstaan in een westerse, grotendeels christelijke maatschappij. Als er dan een module ingericht wordt rond het thema natuurwetenschap, is het normaal dat vooral de relatie met het christendom aan bod zal komen. Onze samenleving is nu eenmaal geworteld in het christendom en het zou verkeerd zijn dat te negeren.
Loobuyck Ik denk dat het vooral afhangt van het parcours dat je volgt. Als je wilt, kan je na de inleidende les over het christendom modules kiezen die niets met het christendom te maken hebben.
De studenten klagen over praktische problemen bij het vak.
Loobuyck Er waren inderdaad enkele problemen. Doordat het een nieuw vak is, met veel gastsprekers, waren de cursussen soms te laat beschikbaar. Nu de cursussen er zijn, is dit echter geen probleem meer voor het tweede semester. Een andere moeilijkheid was het leslokaal tijdens de eerste module. Er zaten meer dan duizend studenten in een aula met een maximale capaciteit van achthonderd personen: erg onaangenaam voor zowel docenten als studenten.
Dat bleek inderdaad een heikel punt. Heeft het eigenlijk wel zin het vak voor zo’n grote groep te geven?
Loobuyck Als je de lessen per faculteit zou geven, kan je de studenten onmogelijk een even groot keuzeaanbod bieden. Er zou dan één vaststaand traject moeten zijn, zonder dat studenten de gelegenheid krijgen een eigen parcours samen te stellen.
Van Herck Studenten blijven trouwens al te vaak binnen de cocon van de eigen richting of faculteit: ze zouden het moeten toejuichen dat ze nu de kans krijgen ook eens met anderen samen te zitten.
De evaluatievergaderingen omtrent Levensbeschouwing zijn nu bezig. Hoe beoordeelt u het vak zelf?
Loobuyck Ik vond het persoonlijk zeer geslaagd: dat wil echter niet zeggen dat ik er nu niet kritisch meer naar kijk, integendeel. Er zijn een aantal problemen die opgelost moeten worden. Een veelgehoorde klacht is bijvoorbeeld het gebrek aan stroomlijning: door al de verschillende gastsprekers zat er vaak geen echte lijn in het vak.
Ook de studenten kregen de kans hun klachten te ventileren via de evaluatieformulieren die na elke module uitgedeeld werden. Zijn de resultaten reeds bekend?
Van Herck De evaluatie van deze formulieren is nog niet helemaal afgerond, maar we hebben wel al een globaal beeld. De meningen over Levensbeschouwing lijken niet zoveel te verschillen van de meningen over andere vakken: de appreciatie van de studenten ligt helemaal binnen de gemiddeldes.
Loobuyck Een overzicht van de persoonlijke opmerkingen van de studenten hebben we nog niet. Tot hiertoe zijn trouwens enkel de afzonderlijke modules geëvalueerd: het vak als geheel nog niet. De evaluaties van de examens zijn ook nog niet gebeurd.
Maar de examenresultaten kent u al.
Loobuyck Over het algemeen genomen waren de examens vrij goed.
Van Herck Ik ken geen precieze cijfers, maar ik denk dat ongeveer negentig procent van de studenten geslaagd is.
Loobuyck Iedereen die regelmatig de lessen volgde en de cursus gestudeerd heeft, haalde goede resultaten. Ik denk dat de mensen die niet geslaagd zijn zelf wel weten waarom.
Tot slot: zijn er grote veranderingen van het vak op til?
Loobuyck In het tweede semester blijft het vak onveranderd. Studenten die de lessen in het eerste semester gevolgd hebben zonder dat ze het examen aflegden, kunnen dit in juni nog doen. Volgend jaar kan er wel een en ander veranderen, maar daarover is nog niets beslist.