Dit academiejaar is onderwijsinnovatie een toverwoord geworden. Je kan geen folder van de UA openslaan of je ziet de nieuwigheden haast schreeuwerig op je afkomen. Wij gingen op zoek naar de bron van die vernieuwing, en vonden ze bij Ilse Verachtert en Gert Vanthournout, experts op vlak van onderwijs, en Filip Seuntjes, coördinator van Blackboard.
De universiteit blijkt op verschillende niveaus rond onderwijsinnovatie te werken. Zo is er het Onderwijsontwikkelingsplan waarin de visie op de innovatie voor de komende 5 jaar vastligt.
Ilse De Onderwijsraad stelt het studentgecentreerd en competentiegericht leren als streefdoel voor de onderwijsinnovatie. In het hedendaagse onderwijs willen we het leren van de student steeds centraal stellen. Het oude model is louter gestoeld op kennisoverdracht van docent naar student. Je kan de student daarbij vergelijken met een leeg vat dat door de docent wordt volgegoten met kennis. Een student moet de kans worden geboden zich vrij te ontwikkelen. Hij moet kritisch kunnen omgaan met informatie en deze ook kunnen presenteren. Hij moet leren rapporten te schrijven en in team te werken, of zelfs een open mondiale en milieubewuste houding aan te nemen.
Op visite
Het departement onderwijs staat onder andere in voor kwaliteitszorg. Iedere 8 jaar worden alle opleidingen geïnspecteerd door een visitatiecommissie van externe experts. Zij polsen zowel docenten, studenten als afgestudeerden. Vaak leidt een dergelijke controle tot vernieuwing of verbetering van het onderwijs.
Ilse Een visitatiecommissie is een systeem van externe kwaliteitszorg en werkt enkel adviserend. Toch kunnen ze veel invloed uitoefenen op de opleidingen. De visitatie voor de geneeskundige opleiding is me in dat opzicht het meest bijgebleven. De bevoegde commissie formuleerde een zeer kritisch rapport over alle opleidingen in Vlaanderen, wat er mee toe leidde, dat de richting aan de UA volledig werd vernieuwd. De medische opleiding start nu vanaf het eerste jaar en het onderwijs wordt georganiseerd in interdisciplinaire modules.
In de toekomst zou het adviserend karakter van de visitaties wel eens kunnen veranderen omdat ze de basis zullen vormen voor de accreditatie. Alle opleidingen zullen moeten beantwoorden aan bepaalde normen die de Vlaams-Nederlandse overheid vastlegt in een accreditatiekader. Als ze daaraan niet voldoen kunnen ze hun financiering kwijtspelen en zelfs opgedoekt worden.
De praktijk
Docenten zijn vooral bezig met nieuwe onderwijsvormen. Zij proberen het studentgecentreerd leren, al dan niet ondersteund, zo goed mogelijk te organiseren. Sommigen willen hun studenten nauwer bij hun hoorcollege betrekken, anderen proberen het met een leer- en toetsplatform. Het departement onderwijs functioneert in deze enkel als bron van informatie en expertise. Niemand wordt verplicht om nieuwe technieken toe te passen.
Gert We voorzien reeds een jaaropleiding voor beginnende docenten en een semesteropleiding voor assistenten. Minstens 5 maal per jaar worden er korte namiddagsessies ingelast. Ten slotte is er een studiedag voor het academisch personeel en een UA-dag over onderwijsinnovatie. Bij deze initiatieven vetrekken we steeds van het idee practise what you preach’. Op de sessies kunnen de docenten ideeën uitwisselen, met elkaar discussiëren en opdrachten oplossen.
Vaak volgen de docenten de projecten zelf op. Sommigen praten erover met hun studenten, anderen laten een vragenlijst invullen. Een enquête is niet verplicht, maar veel docenten die met onderwijs en onderwijsvernieuwing begaan zijn, vinden dat nuttig. Voor falende ideeën is er echter geen echt vangnet. Gert: Ons project verloopt stap voor stap, zodat nooit ‘alles’ in het honderd kan lopen. Af en toe komen de docenten nog voor onverwachte problemen te staan. Ik heb wel het gevoel dat ze zich daar keer op keer uit weten te redden.
Blackboard
De eerste grote vernieuwingsimpuls dit academiejaar is de invoering van Blackboard. Eigenlijk moet je spreken van DELTA, De Elektronische Leeromgeving Toepassen in Antwerpen. Het is meer dan zomaar een plannetje, het is een gigantisch project. De elektronische leeromgeving moet, los van zijn of haar financiële mogelijkheden, voor elke student toegankelijk zijn, zodat hij of zij het leerproces in eigen handen kan nemen. Bovendien garandeert het systeem de studenten een directe en gepersonaliseerde communicatie met academische en administratieve diensten.
Het feit dat Blackboard geen radicale breuk met het huidige onderwijs zal inluiden, is een belangrijk pluspunt. Dit systeem kan immers complementair, parallel of vervangend werken voor de contactmomenten. De docent bepaalt zelf hoe ver hij met Blackboard wil gaan in zijn onderwijsvernieuwing.
Filip Wij pleiten vooral voor een didactisch verantwoord gebruik met een duidelijke meerwaarde voor docent en student. Ik weet niet of een eventuele verplichting dit in de hand zal werken. De boodschap voor ons is goed te luisteren naar de behoeftes en vragen van gebruikers. Vervolgens is het onze taak daar zo snel en zo goed mogelijk op in te spelen. De rest volgt vanzelf.
De gebruikersstatistieken liegen er niet om: dagelijks zijn bijna 2000 studenten actief bezig met Blackboard, de afgelopen weken zelfs meer dan 3300. Enkele honderden cursussen zijn reeds voorhanden en dit aantal vermeerdert elke dag. Voor een massa docenten en studenten is DELTA op korte tijd dus tot een onmisbaar systeem uitgegroeid.
Deze maand wordt een nieuwe versie van Blackboard geïnstalleerd met een portaal-functie. Met deze functie kunnen werkgroepen gecreëerd worden. Commissies, onderzoeksgroepen, raden, maar ook organisaties en clubs kunnen zo op een eenvoudige en veilige wijze intern communiceren of documenten uitwisselen. Verder wordt er gedacht aan gepersonaliseerde koppelingen met collegeroosters, examenroosters en examenresultaten. Ook cursusoverschrijdende informatie voor studenten behoort tot de mogelijkheden. Het gebruik van Blackboard is zeer evenwichtig gespreid over de drie campussen en over alle faculteiten, én verspreid onder alle docenten. Ze dienen echter geen technologische drempel te overschrijden, gezien een opleiding slechts een halve dag duurt.
Filip Ik vermoed dat ervaren docenten snel inzien waar Blackboard effectief en efficiënt ingezet kan worden. Een grondige evaluatie moet echter meer inzicht bieden in kwantiteit en kwaliteit van het gebruik. Misschien zijn ze allemaal wel verlekkerd op de eerste DELTA-award die jaarlijks uitgereikt zal worden.
Zouden de beste ‘gebruikers’ ook in aanmerking komen?