Sociologen houden zich werkelijk overal mee bezig. Zo zijn onderzoekers aan de Antwerpse PSW-faculteit al 16 jaar betrokken bij een bergingsproject van laagradioactief afval in de Kempen. Hoezo, sociale wetenschap en radioactiviteit? Door het afvalvraagstuk te behandelen als een maatschappelijk probleem in plaats van een louter technische kwestie, werd het voor de hand liggende 'Not In My Backyard'-protest vermeden en een oplossing gevonden.
In opdracht van de Nationale Instelling voor Radioactief Afval en Splijtstoffen (NIRAS) gingen professor Erik Van Hove (nu emeritus) en zijn medewerkster Anne Bergmans in 1998 mee op zoek naar een oplossing voor Belgisch laagradioactief en kortlevend afval (ook wel categorie A-afval genoemd, nvdr.). Tot in de vroege jaren '80 werd dit soort afval in de zee gedumpt. Na een internationale afspraak dit niet langer te doen, moesten andere oplossingen worden gezocht. Aangezien in complexe en risicogevoelige dossiers een zuiver technische oplossing niet volstaat, deed NIRAS een beroep op sociale wetenschappers.
De onderzoekers dachten mee aan een beslissingsmodel waarin alle belanghebbenden in een vroege fase werden betrokken en waarin genoeg aandacht ging naar compensaties voor de lokale gemeenschap die zulk afval op haar grondgebied zou toelaten. Zo gingen in 1998 vier ‘nucleaire gemeenten’ in op het voorstel van NIRAS om te overleggen over de voorwaarden waaronder een berging van kortlevend afval op hun grondgebied mogelijk zou zijn. In Dessel en Mol aan Vlaamse kant, en in Fleurus en Farciennes aan Waalse kant, was men immers vertrouwd met het thema omwille van de bestaande nucleaire activiteit daar.
Via lokale partnerschappen werden de bevolking en het middenveld van elke gemeente betrokken bij de technische en socio-economische voorstudies. Het team van Universiteit Antwerpen zorgde er mede voor dat in elke fase van het project de lokale partnerschappen aan Vlaamse kant betrokken werden in dit proces van open beleidsvorming. Dit leidde in 2006 tot een regeringsbeslissing om de bergingsinstallatie in Dessel te bouwen, onder de voorwaarden die de partnerschappen van zowel Dessel als Mol hadden gesteld.
Anne Bergmans haalde in 2005 een doctoraatstitel met haar proefschrift over participatie van burgers bij technische en complexe projecten en volgt tot op de dag van vandaag het overleg in de Kempen verder op. De constructie van de bergingsinstallatie start ten vroegste in 2016, maar de voorbereidende werken zijn al volop aan de gang. In de tussentijd verrichten medewerkers van de vakgroep Milieu & Samenleving onderzoek naar de voorwaarden die de bevolking stelde en hoe deze vervuld worden. Een belangrijk thema daarbij is het blijven betrekken en vooral representatief houden van de partnerschappen. De bevolking moet immers voor 300 jaar ‘onthouden’ wat er zich op deze site bevindt.
voor meer info over het project: www.niras-cat.be
voor meer info over de partnerschappen: www.stora.org, www.monavzw.be