seks en onze gemeenschap

“Het onderzoek loopt in samenwerking met KU Leuven, we behandelen hetzelfde onderwerp vanuit verschillende invalshoeken. In Leuven zijn ze bezig met het kwantitatieve luik in de vorm van enquêtes en met correlaties tussen variabelen en UAntwerpen spitst zich toe op het kwalitatieve aspect”, legt Annebeth uit.

“Eerst hebben we samen een vragenlijst afgenomen om te zien welke media er populair zijn bij die leeftijdscategorie. Televisie bleek het meest geliefd. Na een inhoudsanalyse werd er geobserveerd hoe vaak objectivering en seksualisering naar voor kwamen. Vervolgens heb ik een kwalitatieve analyse uitgevoerd van die media. Hierin werd gefocust op narratieve informatie in plaats van puur te noteren. Is er seks aanwezig in die scène? Ja of nee. Ook werd dit gelinkt aan de leefwereld van de kinderen om een totaalbeeld te krijgen.”

de kampioenen

Maar naar welke series kijken kinderen van negen tot twaalf jaar? “De drie populairste televisieprogramma’s zijn: F.C. De Kampioenen, Thuis en Familie. Tijdens het inhoudelijk onderzoek hebben we geprobeerd seksualiteit in de media los te zien van expliciete seksuele objectivering. Je kunt niet zomaar zeggen dat seks een slecht voorbeeld is. Niet alles met een seksuele lading is per se negatief. In bijvoorbeeld één op tien scènes komt seksuele objectivering voor, als je kijkt naar F.C. De Kampioenen, een programma met 36 scènes, is dit wel een serieuze hoop, niet waar?” lacht ze. “ In één aflevering moeten de Kampioenen een match spelen en probeert de concurrerende trainer hen zat te voeren. Hij neemt ook Playboy Bunnies mee waarop Boma zegt: 'Wat een fijne vleeswaren.' De meisjes worden doorgegeven van de ene naar de andere man, terwijl dit eigenlijk een familieprogramma is. De kinderen vinden dit heel grappig, omdat dit op de grens ligt van het taboe. Hierdoor mogen ze met dingen lachen die normaal niet besproken worden. Je kan dit zien als een soort van rebellie tegen het feit dat ze er niet over mogen spreken.”

zelfcensuur

“Sinds december ben ik bezig met een etnografisch onderzoek waarin het begrip media breder wordt opgevat, en ik drie keer per week een uur observeer in een naschoolse opvang. Ik kijk dan of de kinderen het over televisie hebben als ze liedjes zingen. Zo probeer ik na te gaan op welke wijze media een rol spelen in hun leven. Ik probeer het heel algemeen te houden, want als je specifiek gaat zoeken naar het onderwerp seksualisering, dan ben je onbedoeld bevooroordeeld en ga je het zelf sturen. Op voorhand dacht ik echter dat het een handicap zou zijn. Wat als ze er niet over zouden beginnen, dan zat ik daar wel schoon met mijn onderwerp. Dat was gelukkig niet het geval, dus ben ik tevreden met mijn methode.”

“De kinderen kijken bijvoorbeeld veel naar YouTube-clips en spreken dan over het ‘stoute clipje’ What Do You Mean van Justin Bieber. Ze bestempelen het als onbeleefd, als er volwassenen bij zijn kijken ze elkaar aan en zeggen: 'Ja, je weet wel …' Ze gebruiken het woord seks zelf niet, als een vorm van zelfcensuur. Dit staat in schril contrast met het onderlinge taalgebruik, dat is veel explicieter. Ze doen dit om te beantwoorden aan het ideaalbeeld van een ‘braaf kind’, iemand die niet bezig is met seksualiteit, netjes de regels volgt. Zo nemen ze er afstand van terwijl ze er wel in hun hoofd of met hun vriendjes mee bezig zijn. Het is een kwetsbaar onderwerp en ze willen niet als oversekst bestempeld worden.”

deontologie

“Thema’s zoals seksualiteit, verliefdheid of zwangerschap komen veel aan bod tijdens hun gesprekken. In de turnzaal speelden ze onlangs met ballonnen, ook de jongens stopten ze onder hun T-shirt en spraken over keizersneden en abortus. Sommige ballonbaby’s waren dan weer te vroeg geboren en daardoor gehandicapt. Zo zie je dat ze er niet alleen rond spelen, maar er ook serieus over nadenken. Ook al beschouwen ze de ballonnen niet als een rechtstreeks gevolg van seks, toch weten ze goed genoeg dat de ooievaar geen baby's brengt. Dit experimenteren rond het onderwerp op een veilige manier, getuigt van het belang van seksualiteit als onderdeel van de menselijke beleving”, zegt Annebeth. “Tenzij je je kroost echt volledig verstopt, weg van de realiteit van het bestaan, weten kinderen van jongs af aan al dat er zoiets bestaat als seks. Iets met een soort van lading waar niet over gepraat mag worden.”

“Voorlichting op school kan het taboe doorbreken. Het is betreurenswaardig dat seksuele opvoeding niet gestroomlijnd is doorheen het onderwijs, sommige scholen doen er zeer weinig mee. Ik vind dat je op iedere leeftijd iets rond het thema kunt doen, op de gepaste manier, met oog voor hun leefwereld en met de terminologie waar zij klaar voor zijn. Je kunt het jammer genoeg niet altijd overlaten aan de ouders, uit schaamte of ethische overwegingen. Terwijl het een recht is van kinderen om te weten waar hun lichamelijke grenzen liggen. Pas nog kwam ter sprake dat elfjarigen niet wisten wanneer seksualiteit legaal is, dit zou zeker gekend moeten zijn. Deze leeftijdsgrens wordt vastgelegd om kinderen te beschermen tegen zaken waar ze nog niet klaar voor zouden zijn.”

meisjes vs. jongens

Maar wanneer zijn kinderen hier klaar voor, en is dit anders voor meisjes of jongens? “Er wordt vaak gezegd dat meisjes vroeger bezig zijn rond het thema seks. Maar het is moeilijk te determineren of er een onderscheid is op basis van sekse op vlak van maturiteit, het is eerder individueel bepaald", verklaart Annebeth. "Gender is steeds een soort onderstroom geweest in mijn onderzoek, in het bijzonder machtsverhoudingen tussen man en vrouw. Dit wordt reeds vroeg in de hand gewerkt door leraren die leerlingen in ‘de jongens’ en ‘de meisjes’ verdelen tijdens spelletjes bijvoorbeeld. Deze machtsverhouding bestaat er ook voor leeftijd, tussen jong en oud. Minderjarigen worden werkelijk beschouwd als minder, terwijl ze zelf al een persoon zijn met noden en verwachtingen. Hier moet meer open-minded naar gekeken worden. Kinderen horen beschouwd te worden als mensen. Je kunt ze niet zomaar in hokjes steken als ‘kwetsbaar’ en ‘te controleren’. Ze hebben evenzeer meningen en ideeën die er toe doen.”

bescherming

Kunnen ideeën en meningen over dit onderwerp echter onbeperkt geuit worden? Op sociale media alvast niet, volgens Annebeth. “Op sociale media lijkt de censuur toe te nemen. Dit dient duaal bekeken te worden. Je kunt op Instagram een willekeurige hashtag aanklikken en op porno stuiten, dit is niet oké. Het is niet erg dat kinderen iets kunnen googelen als ze daar naar op zoek zijn, maar ergens terecht komen waar je niet wil is problematisch. Het is een soort van dispersed sexual violence, zo iets als een potloodventer. Het is daarom niet gek dat Facebook en Instagram daar streng mee omspringen. Niemand hoort geconfronteerd te worden met iets waar hij of zij niet om vraagt. Kinderen horen te allen tijde beschermd te worden in deze periode waar zogezegd alles maar mogelijk moet zijn.”