ellips

Er zijn veel grappige figuren, sommige daarvan zijn stijl. Ellips vinkt beide hokjes. Neem nu deze zin die stelt dat een ellips in de meetkunde een vlakke kromme is, waarbij de som van afstanden van alle punten op die vlakke kromme tot twee gegeven brandpunten constant is en dat een ellips in de taalkunde een stijlfiguur is waarbij er een woord weggelaten wordt of meerdere woorden weggelaten worden om een suggestief effect te bereiken of waarbij er een woord weggelaten wordt of meerdere woorden weggelaten worden om zinloze herhaling te vermijden. Onleesbare rommel, toch? Laat dingen weg en je tekst wordt leesbaarder. 

Uiteraard kan je (daarin) overdrijven. Hoe beknopter (je schrijft), hoe minder haakjes (je lezer heeft) om (zich) aan vast te (kunnen) houden en (hoe minder) exact je tekst. Toch mag je (de) intuïtie (van je lezer) niet onderschatten. (laat ons even) Terug naar de meetkunde (gaan). Ondanks dat het niet correct is om een ellips als (een) uitgerekte cirkel te omschrijven, kunnen de meeste lezers zich er iets bij voorstellen. Dat gaat zeker als ze al vertrouwd zijn met (hoe) een ellips (eruitziet), ook zonder dat ze de exacte definities kennen. (dat gaat) Net zo met taal. Tekstuele en sociale context helpen genoeg om in tekst te navigeren. (een) Kort(ere tekst) leest nu eenmaal vlotter. (of zoals) Jan Renkema in Schrijfwijzer weet: “Zodra weglating de stijl versterkt is er niets tegen (in te brengen).” 

Let op! Net zoals meerdere wiskundigen wellicht huiverden bij het lezen van ‘uitgerekte cirkel’, zo beten sommige taalfanatici zich vast in hun definitiepilaren: een ellips is niet zomaar een weglating! Volgens deze figuren gaat het enkel om zinnen zonder onderwerp of persoonsvorm. Een voorbeeld. En nog een. Gaat lekker, toch? Gebiedende wijzen en samengetrokken zinnen rekenen ze niet tot ellips. Nonsens, natuurlijk. Ellips is afkomstig van élleipsis: weglating, ontbreking, tekortschieten. Laat iets weg en je hebt een ellips, me dunkt; aan ontbreking ontbreekt het taal niet. 

Een aantal taalpuristen, een term waaronder ook vele van de dwars-eindredactie zich met misplaatste trots scharen, zulke zaken niet als ellips erkennen. Van syllepsis moeten ze ook niet veel hebben, trouwens. De syllepsis is nauw verwant met de ellips: waar in de ellips eenvoudigweg iets wordt gelaten, wordt er bij syllepsis een woord betrokken op een woord in die zin waar het niet strikt past. ‘Hebben’ in de zin ‘Of eindredacteurs of deze auteur het nu bij het rechte hebben, is niet duidelijk.’, zou volgens de eersten enkel toepasselijk zijn als die laatste gewag maakt van het koninklijk meervoud. Zelf vind ik het mijn royaal prerogatief om mij van die meningen weinig aan te trekken. 

Dan nog liever de wiskundigen, die laten met ellipsen tenminste nog planeten draaien en hebben best veel leuke eigenschappen. Zo valt de omtrek van een ellips niet losjes te berekenen, daarvoor gebruikt men een specifieke (elliptische) integraal. En excentriciteit dan. Denk aan excentriek, maar dan voor kegelsneden. Zo zijn ellipsen excentrisch in hoeverre er afgeweken wordt van cirkels. Het lijkt er dus op dat de ene ellips een buigzamere persoonlijkheid dan de andere; niet elke kromme is helemaal en dat heeft vast gevolgen voor de guest list op de meer elitaire feestjes in Plato’s ideeënwereld. Net zoals voor ondergetekende op eindredactiebrunches na dit artikel. 

U ziet, figuren in stijl en maat. Vaak met een hoek af. Zeg eerlijk. Onderwerpen? Persoonsvormen? Context? Echt nodig? ‘tuurlijk niet.