De tweejarige masters. Daarover is op deze universiteit, en dus ook in dwars, al een hele hoop inkt gevloeid, maar de kogel lijkt voor de Faculteit Politieke en Sociale Wetenschappen eindelijk door de kerk. Het enige wat nog rest is de goedkeuring van de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR) en daarna kan het dossier voorgelegd worden aan de Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO). Ook dwars zag door de bomen het bos niet meer. Samen met Louis Warlop, voorzitter van de Studentenraad, bijten we ons vast in de ontwikkelingen rond de invoering van de tweejarige masters in de Faculteit Politieke en Sociale Wetenschappen.
Eerst even een korte trip door de geschiedenis. In 2003, toen de Vlaamse regering het hoger onderwijs volgens de befaamde Bolognaverklaring hervormde, pleitten sommige academici ervoor om het vierjarige systeem van kandidaturen en licenties te vervangen door een vijfjarige bachelor-masterstructuur voor de humane wetenschappen. Dit zou de wetenschappelijke verdieping van de opleidingen ten goede komen én ruimte scheppen voor verdere internationalisering. Tenslotte zijn de tweejarige masters binnen de exacte wetenschappen al langer een feit. Met andere woorden, de humane wetenschappen konden niet achterblijven. Een studieduurverlenging met een jaar schept immers mogelijkheden om studiedruk te verminderen: zeker wat het schrijven van een thesis betreft. In het eenjarige mastertraject slagen immers weinigen er in hun thesis daadwerkelijk in eerste zit in te dienen. Ook voor buitenlandse ervaring en praktijkervaring zou meer ruimte ontstaan. Zo‘n studieduurverlenging brengt echter kosten voor universiteit, overheid en studenten met zich mee.
De reorganisatie van de opleidingen is de verantwoordelijkheid van de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR), waar de zes Vlaamse rectoren overleggen om gemeenschappelijke standpunten te formuleren en beleidsadviezen te verstrekken aan de Minister van Onderwijs. Gent was altijd al een voorstander van de tweejarige masters, Antwerpen lag dwars (dwars 70, nvdr.). Toch werd al begonnen met de voorbereiding op de tweejarige masters. Kwestie van de geesten te laten rijpen.
back to the future
Fast forward naar 2010. De decanen maakten afspraken over de opbouw van het nieuwe, tweejarige masterprogramma. De bacheloropleidingen worden gestroomlijnd om capaciteit vrij te maken voor de tweejarige masters in de faculteiten PSW, TEW en L&W. Een onderscheid met het dossier dat vandaag op tafel ligt, is dat ditmaal enkel de faculteiten Politieke en Sociale Wetenschappen van de Vlaamse universiteiten een nieuw voorstel opmaken. Zo besliste de faculteit PSW om enkel de bestaande masterprogramma’s Sociaal Werk, Filmstudies en Visuele Cultuur en Internationale Betrekkingen & Diplomatie op één jaar te houden. Voor de masters Sociaal-Economische Wetenschappen, Communicatiewetenschappen en Sociologie werd gekozen voor studieduurverlenging. Tot slot werd beslist de eenjarige masteropleidingen Politieke Wetenschappen en Politieke Communicatie om te vormen tot de tweejarige opleiding Politieke Wetenschappen.
uitgestelde verlenging
In 2011 moesten de dossiers door de erkenningscommissie (NVAO) doorgenomen worden. Die heeft de bevoegdheid groen licht te geven of het dossier af te keuren. Echter, voor de erkenningscommissie een oordeel kon vellen, weerlegde de overheid het dossier, wat – mee aangespoord door de studentenprotesten (dwars 70, nvdr.) – op een bevriezing van de besluitvorming neerkomt. "Decretaal gezien is dit belangrijk", laat studentenvertegenwoordiger Louis Warlop weten, "want als de dossiers waren afgekeurd, mochten opleidingen drie jaar lang geen nieuwe dossiers indienen." Deze stop van 3 jaar werd dus omzeild en opleidingen kregen een nieuwe mogelijkheid om op korte termijn dossiers voor te bereiden en in te dienen - wat nu is gebeurd voor de opleidingen Politieke en Sociale Wetenschappen. De reden voor algemene bevriezing was politiek, volgens Warlop. “Er was geen draagvlak om een algemene uitbreiding van de studieomvang door te voeren, aangezien dit zou betekenen dat er een grote extra som vanuit de overheid nodig zou zijn. De financiering is er (nog altijd) niet, dus besloot de overheid om niets te doen (meer over financieringsproblemen leest u in dwars 77, nvdr.).”
Wel werden enkele motivaties geformuleerd. Het dossier Taal- en Letterkunde kreeg een negatief advies. Daarentegen zou het dossier Communicatiewetenschappen wel goedgekeurd zijn, indien het niet was tegengehouden. Zo’n verdeeld advies etaleert nogmaals de complexiteit van de materie. Er dient niet alleen met de factoren op de eigen universiteit rekening gehouden te worden. Er is vervolgens gekozen voor het indienen van een gemeenschappelijke aanvraag van de studieduurverlenging. “Dit is vooral een eis van de kleinere universiteiten van Antwerpen en Brussel”, laat Warlop weten. “Leuven en Gent hebben eerder al informeel aangegeven dat ze een differentiatie qua duur niet dramatisch zouden vinden. Toch kunnen diploma's van de kortere opleidingen als minderwaardig beschouwd gaan worden, ondanks het feit dat ze vaak hetzelfde soort eindcompetenties zullen opleveren."
studenten, mondige bende
De studentenvertegenwoordigers mochten onlangs hun mening geven over de vernieuwde plannen voor de studieduurverlenging in de onderwijsraad van de faculteit PSW. De studentenvertegenwoordigers hadden een positief advies voor de opleidingen Communicatiewetenschappen, Sociaal-Economische Wetenschappen en Sociologie. Voor het prefinale dossier van de masteropleiding Politieke Wetenschappen was er echter geen steun. Het verdwijnen van het eenjarige traject Politieke Communicatie kan op geen steun rekenen. Politieke Communicatie is net een unieke opleiding waarmee Universiteit Antwerpen zich onderscheidt van de andere universiteiten en nieuwe studenten kan aantrekken. Ook over de inhoud van de verlengde opleiding waren er een aantal opmerkingen, al stelde de Onderwijsraad dat daar nog veel aan veranderd zou worden tegen de effectieve invoering. De inhoudelijke samenstelling van de opleidingen is slechts een voorlopige en moet gezien worden als een blauwdruk om later op te bouwen. Wel positief in het verhaal was de mogelijkheid tot een volledig Engelstalige master. Ondanks deze opmerkingen werd het volledige dossier goedgekeurd door de Onderwijsraad. Studentenvertegenwoordiger Warlop stelde zich ook vragen naar de wenselijkheid van de master op zich, aangezien er naar zijn mening te weinig aandacht gegeven is aan de negatieve bevindingen uit de gevoerde arbeidsmarktbevragingen en de onbestaande toetsing van een ideale invulling van de tweejarige programma’s bij studenten. De universiteit hecht echter veel belang aan studentenparticipatie bij het opstellen van de tweejarige masters. Hiervan getuigt de afvaardiging van studenten uit verschillende organen in deze dossiers en de inrichting van specifiek studentgerichte vergaderingen rond het thema.
En nu?
Op de raad van bestuur van Universiteit Antwerpen van 1 april 2014 werd het dossier tot studieduurverlenging goedgekeurd met 11 stemmen voor, 7 onthoudingen en 1 tegenstem. De dossiers gaan nu naar de VLIR. Na de goedkeuring van deze raad controleert de Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO) het dossier op een aantal elementen: de verwachte doorstroom naar onderzoekscarrières bij een instelling, de impact op het onderzoekszwaartepunt en het beoogd eindniveau van de opleiding. Pas als al deze stappen doorlopen zijn, kan het integrale dossier goedgekeurd worden door de Vlaamse overheid. Een definitieve beslissing zal dus wellicht pas na de zomer vallen. Een belangrijke vraag blijft of er wel voldoende middelen beschikbaar zijn om een volledig tweejarig programma uit te werken. De faculteit PSW moet dus een opleidingsprogramma verdubbelen, maar met dezelfde financiën die ze momenteel inzet voor de bachelor en eenjarige master. Dit doet vragen oprijzen over de houdbaarheid van een kwaliteitsvolle opleiding in een tweejarig traject. “De politieke wil om extra middelen te voorzien is er niet en de politiek kan het niet maken om ondergefinancierde programma's goed te keuren. Indien dit wel gebeurt, betekent dit het failliet van sommige masteropleidingen”, meent Warlop. Als de goedkeuring er toch komt, zullen de eerste programma's uitgewerkt worden rond 2017 of 2018. Dit betekent dat studenten die zich dan inschrijven in eerste bachelor een tweejarige masteropleiding zullen volgen. De eerste startende student in zo'n tweejarig programma zal dus voor 2021 of 2022 zijn. Maar zover zijn we nog niet.