zwart wit woke

Zwart wit woke komt niet per se verrassend uit de hoek in de neergepende conclusies. Veel essays zoeken een middenweg in het debat, onontgonnen grond in een gepolariseerd debat. De vraag kan gesteld worden in welke mate die polarisatie zo extreem is als soms voorgesteld wordt. Ik kan me meer schreeuwen om nuance herinneren dan extremiteiten, meer angstkreten om die polarisatie dan voorbeelden van die polarisatie. Wat kan liggen aan een persoonlijke blindheid ervoor, dat kan ook. Kijk, de nuance begint bij zelfreflectie. Dat niet om te zeggen dat de essays geen nuance bijbrengen, dat doen ze wel. De grote verschillen in auteurs zijn een groot pluspunt: waar het merendeel van hen rond universiteiten gelokaliseerd kan worden, brengen ze verscheidene visies vanuit hun verschillende expertises. Een student en een hoogleraar op emeritaat staan op dezelfde hoogte, hebben evenveel waarde. Hoewel de langere essays soms ietwat langdradig werden in hun contextualisering, zetten de essays je aan tot nadenken. Wokeness als onderwerp kan over veel gaan, een diversiteit die gelukkig ook weerspiegeld werd in de insteken per essay. Zo af en toe gaan de essayisten in op meningen van hun collega’s uit de bundel, wat een leuke toevoeging is.  

Als lezer kan ik dus niet klagen over de essaybundel die Zwart wit woke is. Ik laat het graag in mijn kast staan, al was het maar om aan al mijn gasten te signaleren dat ik een genuanceerd persoon ben, maar de vraag blijft enigszins in welke mate de roep om nuance nieuw is. Elke katern in de bundel wordt ingeleid; de eerste daarvan is mogelijk de zwakste van ze allemaal. Een zin als “Het zal u misschien verbazen dat de oude witte mannetjes die Streven zo lang volschreven, verdedigers waren en zijn van sociale rechtvaardigheid” veronderstelt een bepaalde positie van de lezer en leidt de bundel in met een poging tot overtuiging, in plaats van de vraag om open debat, de waarde waarvoor de bundel naar eigen zeggen wil staan. Ik hoef niet overtuigd te worden van de nood aan nuance, van het voordeel van open debat – anders had ik niet geheel vrijwillig een essaybundel over exact dat thema opengeslagen, opnieuw zo’n leuk bewijs van preken tegen de kerk – en ik hoef niet overtuigd te worden van de mogelijkheid dat een oude witte man in staat is een moreel kompas te hebben. Dat geloof ik best. Ik geloof gewoon dat er óók oude witte mannen zijn wier moreel kompas leidt tot immorele toestanden van uitbuiting. Daar kan je een geschiedenisboek over openslaan, bijvoorbeeld. Of Lawrence Hills The Book of Negroes, onderdeel van geschiedenisleerkracht Frank Saenens essay. De bundel zit vol academici die hun academische taal niet van zich af kunnen werpen, maar op zich hoeft dat geen gebrek te zijn. Dat is het kader van waaruit zij spreken, dat is ook waaraan ik me kan verwachten als het een samenwerking met Leerstoel Rector Dhanis betreft. En toch: je kan geen academisch geïnspireerde bundel inleiden met de aanname dat de lezer niet begrijpt dat een academicus in de wereld kan staan, in een sociaal rechtvaardige wereld wíl staan. Die inleiding verraadt een ivoren toren, waar de essays zelf de torendeur open laten staan.  

 
Ik durf ervan uit te gaan dat iedereen ondertussen een mening heeft over wokeness. Niet per se over de term, wel over het concept. Sociale rechtvaardigheid verschijnt in ieders leven, op eender welke manier, en je moet al erg koppig vasthouden aan apathie om er geen mening over te ontwikkelen – wat dan ook weer een mening op zich is. En dat is goed. Het heeft geen zin om nuance te verwachten als de meningen er niet zijn; het is juist nuttig om luisterbereidheid te kweken en vanuit die positie pas te vertrekken met de roep om nuance. Dit soort essaybundels veranderen de wereld noch het debat, maar het is een goede heropening.