Als u een element van de tabel van Mendelejev kon zijn, welk element zou u dan zijn?

Een moeilijke vraag! In een eerste opwelling kwam het element Au (goud) in mij op. Er is geen ander element dat zoveel impact gehad heeft op het ontstaan en de teloorgang van beschavingen. Ook vandaag speelt het nog steeds wereldwijd een belangrijke rol, niet alleen in het economisch en cultureel gebeuren maar ook in de relaties tussen verschillende landen. Bij nader inzien gaat mijn voorkeur echter uit naar het element C (koolstof). Geen enkel element komt zoveel voor in de structuur van natuurproducten als dit. Het zijn juist koolstofverbindingen die de enorme biologisch complexe machine ‘het leven op aarde’ aansturen. Zonder dit element zou onze wereld er waarschijnlijk heel anders uitzien.

Waar vult u, nu u op emeritaat bent, uw dagen mee?

Ik ga nog regelmatig naar mijn bureau op de vierde verdieping van gebouw V op de Groenenborgercampus. Ik zit daar onmiddellijk in de onderzoekssfeer en heb daar de tijdschriften om mijn wetenschappelijke literatuur bij te houden en te praten over het lopende en geplande onderzoek. Er is echter één groot verschil met vroeger: de stress is weg! Verder doe ik dingen waar ik vroeger geen tijd voor had, zoals lezen, sporten, koken, als het beter weer wordt terug in de tuin werken, op reis gaan en meer tijd spenderen met mijn kleinkinderen Laure (5) en Jens (3), en dit alles tezamen met mijn echtgenote Liliane.

Wat was het mooiste moment van uw academische carrière?

Ik heb vele mooie momenten gekend: samen met de doctorandi enthousiast zijn als het onderzoek goed vorderde of een artikel aanvaard werd; de plezante momenten, gesprekken en discussies met de buitenlandse collega’s op internationale congressen en vooral het plezier van het lesgeven: je kennis en ervaring overbrengen op jonge mensen. Indien ik een ruwe schatting maak, heb ik in totaal aan meer dan 4000 eerstejaarsstudenten Geneeskunde, Diergeneeskunde en Biomedische Wetenschappen de basiskennis van de organische chemie en de biomoleculen mogen bijbrengen. Ik heb altijd de indruk gehad – hoewel het geen gemakkelijk vak was – dat deze discipline en de interactieve wijze van lesgeven door hen sterk geapprecieerd werd.

Wat was het grappigste moment uit uw academische carrière?

Ik herinner me dat ik op een congres was van de American Society for Mass Spectrometry in Cincinatti. Het was begin juni maar al behoorlijk warm. Ik lag in bed en hoorde ’s nachts veel lawaai in de gang van het hotel waar ik, samen met een boel andere congresdeelnemers, logeerde. Slaapdronken deed ik de deur van mijn hotelkamer open en zag iedereen in de gang naar beneden lopen: er bleek brandalarm te zijn. Ik ging even verder de gang in en hoorde inderdaad de alarmbellen. Maar op dat moment sloeg plotseling de kamerdeur achter mij toe en kon ik niet meer binnen. Resultaat: ik stond om 5 uur in de ochtend in mijn ondergoed op de straat in Cincinatti te wachten tot we van de brandweer terug binnen mochten. Mijn collega’s hebben mij nog jaren met dit voorval geplaagd!

Als u uw academische carrière kon overdoen, zou u dan nu iets anders doen?

Neen! Ik heb tijdens mijn carrière altijd de vrijheid gehad om mijn ding te doen. Ik heb een internationaal erkende onderzoeksgroep uit de grond gestampt en heb het Centrum voor Massaspectrometrie opgericht aan de UA. Ik blik tevreden terug op al hetgeen ik heb mogen verwezenlijken in onderzoek, onderwijs en dienstverlening en ben dankbaar voor al de steun die ik in die periode van iedereen heb mogen krijgen.

Wat zijn uw toekomstplannen?

Verder blijven doen met wat ik momenteel bezig ben en hopelijk blijf ik nog lang psychisch en fysiek gezond om dit nog een lange tijd vol te houden!

12/03 - 17/08 MOMU: ‘Moi, Veronique Branquinho, TOuTe NUe (naar aanleiding van het tienjarig bestaan van haar label krijgt de Antwerpse ontwerpster een overzichtstentoonstelling)

02/04 Rataplan: Dimitri Leue, ‘Don Kyoto’ (in tijden van ecologisch bewustzijn voorziet de theatermaker zichzelf van energie door een bakfiets op het podium, geen strijd tegen maar voor de windmolens)

04/04 Lotto Arena: Regi in the mix (behalve de drijvende kracht achter Milk Inc. is Regi Pinxten ook de drijvende kracht achter zichzelf, het resultaat krijgt u op spectaculaire wijze gepresenteerd)

06/04 AMVC- Letterenhuis: 75 jaar Letterenhuis (tot januari volgend jaar viert het Letterenhuis zijn bestaan door negen auteurs in een installatie kritisch te laten nadenken over literair erfgoed)

09- 12/04 deSingel: Jan Fabre.Troubleyn, ‘Quando l’uomo principale e una donna’ (herneming van de succesvolle danssolo, een combinatie van technisch kunnen, grote verbeelding en onbegrensde overgave)

12/04 De Roma: Radio Modern met Lady Linn (een swingende soiree in de ultieme balzaal, het avondfeest kent zijn hoogtepunt in een korte danswedstrijd)

13/04 De Roma: ‘Diva’s van het witte scherm’ (wie in de nostalgische bui van de vorige avond is blijven hangen, kan Elizabeth Taylor tot drie maal toe gaan bewonderen in ‘Cleopatra’, ‘Cat on a Hot Tin Roof’ en ‘Under Milk Wood’)

16/04 Film: George Clooney, ‘Leatherheads’ (dat hartenbreker Clooney zowel kan acteren, alsook regisseren zal hij opnieuw pogen te bewijzen in deze romantische komedie over Amerikaans voetbal)

17/04 Trix: TrixTrax 20/04 De Coninckplein: Boekenplein (maandelijkse boekenmarkt alwaar u omgeven door kraampjes, hapjes, drankjes en optredens gouden koopjes kan doen)

26/04 Petrol: Fnac Unsigned Music Talents (wedstrijd voor beginnende groepen, signed music talents The Blackbox Revelation en de Franse dj Bodrinski sluiten de avond af)

30/04 Cc Luchtbal: ‘Joy Division’ en Dead Souls (screening van een documentaire over Joy Division, volgens bassist Peter Hook het perfecte antwoord op ‘Control’, voorafgegaan door een optreden van Dead Souls)

TrixTrax

Wie muziekcentrum Trix nog niet kent, geven wij nogmaals een reden om daar verandering in te brengen. Behalve een creatief oord waar muzikanten van allerlei status hun ding kunnen doen in de repetitiekoten, opnamestudio’s of andere werkruimtes, is Trix ook dé plek voor de liefhebber om muzikale ontdekkingen te doen. Met die idee organiseert TrixTrax elke derde donderdag van de maand gratis optredens voor al wie geïnteresseerd is, maar bovenal voor studenten. De werkgroep die de optredens organiseert, bestaat voor een groot deel uit jongeren met een stevige vinger aan de pols. Deze maand stelt TrixTrax met trots de über-catchy rock van A School of Quiet en de ingetogen psychedelica van Gel for Michelle voor .

Wie binnenkort op reis gaat naar Roemenië, moet zeker een verkeersovertreding begaan. De verkeersagenten worden er opgeleid door twee professionele balletdansers om zich eleganter te verplaatsen. Volgens de nieuwe ideologie moeten agenten die chauffeurs aan de kant zetten er charmant en welgemanierd uitzien. Béjart heeft te vroeg afscheid van ons genomen…

Lieve kindjes, lees altijd eerst de bijsluiter voordat je medicatie gebruikt. Een 58-jarige Brit lapte deze goede raad aan zijn laars en ziet de wereld stilletjes aan blauw worden. Hij beleefde namelijk zoveel plezier aan die piepkleine blauwe pilletjes – beter bekend als Viagra – dat hij nu het verschil niet meer ziet tussen een rode en een blauwe brievenbus. De pillenfabrikant geeft toe dat dit een nevenwerking kan zijn.

Wat blauw betreft, de smurfen vieren hun 50ste verjaardag! Daarom organiseert het Belgische bedrijf IMP een wedstrijd waarbij je je eigen smurf mag creëren. Een Nederlander kwam op het idee een smurf in een boerka te maken. Het voorstel werd geweigerd, want smurfen mogen niet religieus getint zijn.

Een Australische backpacker in Nieuw-Zeeland wist niet goed wat hij moest doen: een baantje zoeken als fruitplukker of een lotje van de loterij kopen? Hij koos voor het tweede en won ruim 544000 euro. De Aussie besloot om in stijl verder te reizen. De dollar staat misschien laag, maar knappe meisjes zijn gewaarschuwd! Tijdens een vlucht moesten twee Amerikaanse meisjes wachten op een flesje water tot de rest van het vliegtuig bediend was. Later kreeg één van de meisjes het aan de stok met een man die volgens haar te lang op het toilet zat. “Ze discrimineerden ons omdat we jonge knappe vrouwen zijn en iedereen in het vliegtuig lelijk was.” Hmm, zou het misschien aan hun houding gelegen hebben?

Onze gedachten gaan uit naar de 74-jarige Jack Herdman. De arme man is hopeloos op zoek naar wat liefde, maar was helaas de enige kandidaat op een speed dating event in het Engelse Wolsingham. Hiermee sluiten we af en pinken we gezamenlijk een traantje weg.

Pro

Wetenschap versus antiwetenschap

Hét creationisme bestaat niet. Er zijn immers verschillende soorten creationisme. Toch delen ze een aantal kenmerken, waaronder de idee dat de evolutietheorie niet volstaat om de diversiteit aan leven op aarde te verklaren. Nochtans is de bewijslast voor de evolutietheorie bijzonder groot. Evolutie op basis van natuurlijke selectie ontkennen is vergelijkbaar met de bewering dat de aarde plat is. Creationisten geloven echter dat God een plaats moet krijgen in het wetenschappelijk verhaal, als schepper van hemel en aarde of als intelligente ontwerper van complexe organismen en functionele structuren. Je mag dit geloven, maar met wetenschap heeft het niets te maken. Creationisten willen evenwel hun overtuigingen voorstellen als ‘echte wetenschap’. Ze geven aan een niet-gespecialiseerd publiek de indruk de evolutietheorie met solide argumenten te weerleggen. Daarenboven menen ze het darwinisme als een atheïstische ideologie te ontmaskeren. De evolutietheorie staat echter wetenschappelijk bijzonder sterk en mag niet worden verward met ideologie. Creationisme is niet louter een geloof, het is een pseudowetenschap, of nog erger, een soort antiwetenschap. Creationisten viseren immers ook de wetenschappelijke methode zelf. Aangezien wetenschap belangrijk is voor onze maatschappij en mensen het recht hebben om hierover goed te worden ingelicht, kan je creationisten niet zomaar laten begaan. Kortom, je moet creationisme confronteren met zijn talloze zwakke plekken. Maar beter nog toon je aan hoe de evolutietheorie werkt, wat ze verklaart, waar ze iets te zeggen heeft, en vooral, waar ze niets te zeggen heeft. Door mensen beter te informeren over wetenschap in het algemeen en de evolutietheorie in het bijzonder, verminderen we het risico dat creationisme zich verspreidt en worden confrontaties overbodig.

Stefaan Blancke, verbonden aan de vakgroep Wijsbegeerte en moraalwetenschap van de UGent

Contra

Ontluister het creationisme

Wat zouden we ermee winnen het creationisme openlijk aan te vallen? Ten eerste zouden we het creationisme een podium verschaffen. Immers, een openlijke aanval duidt al aan dat het creationisme ernstig genomen wordt. De indruk wordt zo gewekt dat het creationisme een punt heeft waartegen klaarblijkelijk vanuit een evolutionair standpunt stelling moet worden genomen. Ten tweede bestaat het gevaar dat de evolutietheorie niet langer als een wetenschappelijke theorie wordt beschouwd, maar als een ideologie (hetgeen creationisten ook beweren). Als creationisme een ideologie is – wat het in mijn ogen is – en hiertegenover de evolutietheorie wordt geplaatst, dan suggereert dit een oppositie van twee gelijkwaardige partners. Dat is uiteraard onjuist. De evolutietheorie heeft niets met ideologie te maken – het kan weliswaar voor het karretje van een ideologie gespannen worden, maar dat is iets anders. Er valt zo dus niets te winnen, maar slechts te verliezen.

Wat moet er dan wel gebeuren? Er moet gekeken worden waar het creationisme vandaan komt, en daarmee bedoel ik: analyseer de drijfveren van creationisten. Waar komt de angst voor de evolutietheorie vandaan? Leg de wortels van het verzet – zowel van christenen als van moslims – tegen de evolutietheorie bloot. Dat vergt sociaalwetenschappelijk en theologisch onderzoek. Dan wordt het creationisme niet openlijk aangevallen, maar ontluisterd. De kritiek van creationisten op de evolutietheorie wordt als krachteloos doorzien. Door de drijfveren bloot te leggen en eventueel te weerleggen, kan worden aangetoond dat het niets meer is dan gebakken lucht en holle retoriek. Met wetenschap heeft creationisme weinig te maken. Juist door met wetenschappelijke argumenten creationisme te bestrijden, speel je creationisten in de kaart.

Dr. Taede A. Smedes, research fellow aan de Faculteit Theologie van de K.U.Leuven en gespecialiseerd in de interactie van theologie en natuurwetenschap.

Wat doet u met grapjassen in de les?

Moeilijk te zeggen, aangezien ik dit jaar nog geen grapjurken heb gehad in mijn lessen. Voor wie zich geroepen voelt alvast wat advies: grappig zijn is helemaal anders dan moppen tappen, en echte humor komt uit zelfspot, niet uit het lachen met anderen. Wie dringend briljante humor kwijt wil tijdens mijn lessen, is vanzelfsprekend welkom, maar mag zich aan een strenge jury verwachten.

Welk boek ligt momenteel op uw nachtkastje?

Aangezien ik tijdens het academiejaar weinig tot geen tijd heb om te lezen, verzamel ik boeken doorheen het jaar om mij er tijdens mijn vakantie in te verdiepen. Liggen nu te wachten: Daniel Kehlmann 'Measuring the World', Bill Bryson 'The Life and Times of The Thunderbolt Kid', Westsey Stave 'Misfortune', Roddy Doyle 'Oh Play That Thing'. Voor mijn verjaardag kreeg ik 'De Avonden' van Reve in een beeldverhaal van Dick Matena. Prachtig. Hij heeft nu ook een boek van Elsschot getekend, ik ben erg benieuwd. Klaar om te herlezen wegens te goed om maar één keer door te gaan: Louis Paul Boon 'Verscheurd Jeugdportret', Willem Elschot 'Tsjip' en 'De leeuwentemmer', Henry James 'The Ambassadors', alvast drie van mijn favoriete auteurs.

Jim Carrey of Bill Murray?

Geen van beiden, al is Jim Carrey een redelijk verdienstelijk stand-up comedian. Mijn favoriete comedians opnoemen is onbegonnen werk. Hierbij toch een lijstje met favorieten. Straffe Britten: Ross Noble, Eddie Izzart, Billy Connolly, Johnny Vegas, Jack Dee; coole Amerikanen: Bill Hicks (RIP, nvdr.), Steve Right, George Carlin en de vroege Robin Williams. Henry Rollins komt om de 18 maanden naar ons land en dat mis ik nooit. Vlaamse komieken: Bert Gabriels en Alex Agnew. Geen echte stand-uppers maar wel beregoed: Wouter Deprez en Wim Helsen.

Wat brengt u aan het lachen?

Wat: zie vraag één; wie: zie vraag drie, alsook mijn vriend en mijn vrienden die allemaal een goed gevoel voor humor hebben.

Een joggingbroek om te gaan lopen, of om uit te zakken voor de televisie?

Iedereen weet toch dat joggingbroeken 'uit' zijn en leggings weer helemaal 'in'! Voor het overige: allebei. Mijn job is het ideale excuus om televisie te kijken, al doe ik het met mondjesmaat en meestal gericht. Niet omdat ik televisie kijken slecht vind – wel integendeel – maar omdat er te weinig tijd is. Sport: fitness (is eigenlijk geen sport, gewoon lichaamsbeweging en damage limitation), zwemmen, vroeger ook (beach) volley, tegenwoordig weer meer fietsen. Het streefdoel is drie keer sport per week maar dat lukt me slechts in les- en vergaderluwe periodes.

Welk nummer heeft u/zou u graag hebben als ringtone?

Geen. Niet-neutrale ringtones wekken bij mij teveel ergernis op. Een vriend van mij had een tijdje 'De Internationale', wat wel grappige effecten gaf in sommige milieus. Welk nummer ligt dezer dagen vaak op: 'The weight of the world' (en de rest van de cd) van The Editors.

In 2003 lanceerde de VRT het Charter Diversiteit dat als doel had iets te doen aan het gebrek aan diversiteit op het scherm. Om de inhoud ervan vorm te geven, werd ook de Cel Diversiteit opgericht. Hoe realiseer je die goede voornemens nu concreet?

Gianni Marzo We werken met twee pistes: meer kleur op het scherm en meer kleur achter de schermen. We proberen mensen uit minderheidsgroepen niet positief te discrimineren, maar wel om hen via positieve actie op die manier een gelijke kans te geven. In de eerste plaats moeten ze talent en doorzettingsvermogen hebben. Ons meest prestigieuze project is een opleidingsstage die we jaarlijks organiseren voor vijf, en dit jaar zelfs voor zes personen. Zes verschillende redacties nemen een stagiair uit een minderheidsgroep op. Gedurende een half jaar zijn zij er dan een volwaardige medewerker. Van de voorbije edities zijn er nog steeds vier voormalige stagiairs in dienst bij de VRT.

Faroek Özgünes Denk je dat ze zonder jullie hulp ook in de media terechtgekomen zouden zijn?

Marzo Dat kan ik niet zeggen. We doen immers aan talentscouting: we tonen aan de mensen die aanleg hebben dat het ook mogelijk is om er te geraken. We gaan niet zomaar mensen rekruteren en opleiden, we geven enkel een impuls aan de mensen die denken geen kans te maken in de media, hoewel ze erg getalenteerd zijn. Dat vuur, die drive, dat moeten ze al van tevoren hebben.

Heeft VTM een dergelijk diversiteitsbeleid?

Özgünes Neen. VTM is een privé-bedrijf, we hebben geen maatschappelijke taak in het aanwerven of begeleiden van allochtonen. Onze mensen worden geselecteerd op basis van kwaliteiten, niet van huidskleur. Dat betekent echter niet dat VTM een blank bastion is: als ik naar onze redactie kijk, zie ik heel wat mensen van een andere afkomst.

Zelf heeft u het niet makkelijk gehad. Kan u iets vertellen over de obstakels op uw weg naar het nieuwslezersbestaan?

Özgünes Mijn eerste ervaringen als journalist, na een opleiding Journalistiek gevolgd te hebben, waren in het Belgische leger. Tijdens mijn dienstplicht kwam ik terecht op de persdienst van onze militairen in Duitsland. Er waren maar twee plaatsen voor Nederlandstalige reporters, en van positieve discriminatie of een gelijkekansenbeleid was in die tijd nog geen sprake: ik zat daar omdat ik de beste was. Na mijn legerdienst ben ik beginnen solliciteren: bij kranten, radio en tv. Ik deed ook mee aan de stemtest van de toenmalige BRT en ik kwam als beste uit de bus. Dan was ik er echter nog niet: ik heb nog hard moeten knokken want ondanks die goede test werd ik niet aangenomen. Het is echter net die vasthoudendheid die noodzakelijk is en het verschil maakt. Na lang proberen kreeg ik via enkele omzwervingen uiteindelijk een vast contract bij VTM. In de kranten verscheen toen “Turkse mijnwerkerszoon wordt journalist”, alsof het een soort freakshow betrof. Achteraf bekeken was het moeilijkste niet de job te krijgen, maar er zeventien jaar lang iedere dag voor te knokken. Op de redactie zit ik niet met mijn voeten op tafel en een air van: "je gaat je enige Turk toch niet buitengooien?" Met een minderhedenbeleid waarbij je quota oplegt voor het aantal allochtonen op het scherm moet je oppassen. Je moet vooral zorgen dat je de juiste mensen vindt.

Beeldvorming

Bij een item over criminaliteit op het nieuws vermeldt men vaak de nationaliteit van een dader. Er wordt soms geopperd dat dit bijdraagt tot stigmatisering. Zijn jullie het daarmee eens?

Özgünes Ik heb in principe geen probleem met het noemen van de nationaliteit. Daar zeg je uiteindelijk toch helemaal niks mee? En daarbij, wat moet ik dan zeggen? "Een man uit een stad heeft iets gedaan met iemand?"

Marzo Als je beslist om de afkomst mee te geven moet je wel goed letten op wat je zegt. Een Marokkaan van de tweede of derde generatie is bijvoorbeeld helemaal geen Marokkaan, dat is hoogstens een Marokkaanse Belg. Bovendien hoor je vaak aan de naam van de dader al dat het geen Vlaming is. Het gaat trouwens meestal over kansarme jongeren en niet over volksaard of afkomst en nationaliteit. Als je een item voor het nieuws uitwerkt, moet je dat dus in je achterhoofd houden en nadenken over de formulering.

Wat zou er volgens jullie wel beter kunnen in de huidige berichtgeving?

Özgünes Wat volgens mij veel schadelijker is dan het noemen van de nationaliteit is het feit dat er veel te veel clichés worden getoond. Als het over moslims gaat, krijg je meteen heel typische beelden: gesluierde vrouwen of mannen die zitten te kaarten. Maar zo duw je ze echt in een vakje. Ik ken genoeg mensen van een andere afkomst die helemaal niet in die stereotype beelden passen. Dat is echt een fout van de media. Er zijn vaak meer vrouwen te zien zonder sluier maar door ze mét sluier te tonen zijn ze blijkbaar herkenbaarder als doelgroep. Zo werk je het wij-zijbeeld in de hand.

Marzo Daar ben ik het helemaal mee eens. Ze willen met een paar shots een duidelijke context tekenen maar dat is soms nefast. Zo herinner ik mij dat men tijdens de verkiezingen om reacties vroeg bij de Italiaanse gemeenschap in Limburg. Ze toonden direct de typische tafereeltjes van de gepensioneerde Italiaan: de mannen die om drie uur ’s middags de krant zaten te lezen bij een espresso en op alles zaten te foeteren. Zo versterk je die stereotypes alleen maar en daar moet echt nog aan gewerkt worden.

Taal

Veel allochtonen hebben wel talent maar voldoen niet aan een aantal eerder vormelijke normen. Op de BBC hoor je allerlei regionale accenten en zie je ook veel meer kleur. Zou het geen goed idee zijn om ook bij ons bijvoorbeeld een soepeler taalbeleid te hanteren?

Marzo Dat is een probleem dat allochtonen delen met hun autochtone collega’s. De VRT heeft een erg streng taalbeleid en daar heb ik in principe niks over te zeggen. Als je mijn eigen mening wil horen, dan mag het voor mij best wat soepeler. Dat Standaardnederlands doet soms wat onnatuurlijk aan. Er mag van mij dus wel wat meer kleur in de taal, maar dat strenge beleid is voorlopig wat het is.

Özgünes Ik ga helemaal niet akkoord met een versoepeling van de normen. Allochtone jongeren moeten net vlekkeloos Nederlands spreken. De Vlaming ziet het niet spreken van het Standaardnederlands als een weigering om je te integreren. Allochtonen moeten aangepast zijn en geïntegreerd zijn. Een perfecte taal is daar het ultieme bewijs van. Van een Vlaming mag je best horen van welke streek hij is maar voor een allochtone jongere geldt dit niet. Voor de Vlaming is het beheersen van de standaardtaal het beste bewijs dat hij zich geïntegreerd heeft. De Vlaming is daar enorm gevoelig voor.

U beroept zich op de eisen van de kijker maar moet je daar in meegaan? Als diezelfde kijker morgen geen vrouw of holebi als nieuwslezer wilt, dan ga je daar toch ook niet op in?

Özgünes De Vlaming is zo. Die pikt dat niet. In dit land word je nu eenmaal afgerekend op je taal. Dan moet je dus zorgen dat men niks kan zeggen op die taal en dat je die vlekkeloos beheerst. Dat neemt zoveel barrières weg. Taal is mijn grootste troef.

Marzo Dat geldt trouwens ook voor andere beroepen. Het verlagen van normen zal alleen averechts werken. Je thesis aan de universiteit mag ook niet vol fouten staan. We hebben nu twee medewerkers die perfect Nederlands spreken maar met een zwaar Servisch accent. Dat bewijst dus zonder meer dat het kan: je kan er geraken als je met een accent spreekt. Je moet geen Algemeen Nederlands spreken om je job goed te doen. Anderzijds, als je op het scherm wil komen, zijn er andere eisen.

Özgünes Voor een massamedium als televisie moet je daarenboven wel toegeven aan de eisen van de kijker, het gaat om je publiek.

Het klinkt alsof iemand van allochtone afkomst nog extra zijn best moet doen om een baan te krijgen die je sowieso al niet voor de voeten wordt geworpen?

Marzo Neen, iedereen moet zijn best doen.

Özgünes Jawel, ik vind van wel. Het is niet voldoende om even goed te zijn. Als je geselecteerd wil worden moet je gewoon beter zijn. Dat is keihard maar zo zit de wereld in elkaar. In het bedrijfsleven kiezen ze de beste, dat is de wet van de sterkste.

Onderwijs

Traditioneel wordt er erg gedrukt op het belang van het aanleren van het Nederlands om zo de kansen op de arbeidsmarkt te vergroten. Volgen jullie dat standpunt?

Özgünes Mijn grote verwijt is dat veel jongeren van allochtone afkomst de middelbare school verlaten met een serieuze achterstand. Ze spreken slecht Nederlands, werden slecht begeleid, en noem maar op. Ik ben absoluut tegen positieve discriminatie – maar niet op school. Wanneer allochtone jongeren achttien worden, moeten ze op dezelfde startlijn staan als hun leeftijdsgenoten. Geen 100 meter erachter: dat halen ze nooit meer in.

Er gaan de laatste tijd weer stemmen op om op school ook een aantal lessen in de thuistaal te geven. Hoe staan jullie hier tegenover?

Özgünes Ik ben daar radicaal tegen. Ik vind dat je slechts mag focussen op één taal en dat is Nederlands. Dat je thuis met je ouders een andere taal spreekt, daar heb ik geen problemen mee. Op school moet dit echter niet aangemoedigd worden. Die kinderen hebben het Nederlands hier elke dag nodig en ze zijn zich daar maar beter bewust van. Hoe beter ze die taal beheersen, hoe groter hun kansen later zijn. Ik ben volledig tegen bicultureel onderwijs. Ik heb zelf lang genoeg in de situatie gezeten waarin er thuis enkel Turks werd gesproken en ik ben er van overtuigd dat je de taal die je thuis leert ook best voor thuis bewaart.

Marzo Ik ben daar heel voorzichtig in en ik wil dan ook geen voor of tegen kiezen, ik ben geen linguïst. Ik wil wel geloven dat dergelijk onderwijs een interessant ‘glijmiddel’ kan zijn, om het plastisch uit te drukken. Ik weet ook wel dat een aantal ouders niet de capaciteiten heeft om met die dubbele identiteit en dubbele taligheid om te gaan. Anderzijds zijn er mensen die zeggen dat het goed is om kinderen meer talen te leren. Je hoort vaak dat het je ‘taallenigheid’ aanscherpt en daar kan ik ook ergens inkomen. Een andere theorie is dat die meertaligheid allochtone jongeren ook tegemoetkomt in hun identiteitscrisis. Je zegt op die manier eigenlijk dat hun taal en identiteit volwaardig zijn, en niet het mindere broertje van het Nederlands. Op die manier voelen ze zich sneller aanvaard en zullen ze ook het Nederlands sneller leren en accepteren. Ik vind het zelf heel moeilijk. Ik blijf er wel op hameren dat Nederlands op de eerste plaats heel belangrijk is.

Özgünes Ik heb niets aan het Turks, ik heb niets aan die moedertaal. Behalve als ik met vakantie ben in Turkije. Bij sollicitaties kijkt men in de eerste plaats naar het Nederlands en zo moet het ook.

Meneer Özgünes, u heeft zelf ook kinderen. Krijgen zij een tweetalige opvoeding?

Özgünes Neen, absoluut niet. Wij spreken enkel Nederlands. Afgezien van hun achternaam hebben ze geen enkele band met Turkije. Als ze ouder zijn en er meer over willen weten, zal ik er wel iets over vertellen maar ik zal hen er nu zeker niet in aanmoedigen. Ik woon en werk hier en mijn toekomst ligt in België. Ik heb echt de rug gekeerd naar die Turkse achtergrond.

U bent ‘Belgischer’ dan een autochtoon.

Özgünes Voor de meeste Turken ben ik, afgezien van mijn naam en fysionomie, niet Turks genoeg. Vlamingen kunnen dan weer moeilijk geloven dat ik van Turkse afkomst ben. Een gemengd huwelijk denken ze dan. Nee hoor, ik heb Turkse ouders en ik ben in Turkije geboren. Maar ik weet zeker dat dit soort gesprekken over twintig of dertig jaar niet meer gevoerd zullen worden. Laat er nog een paar generaties over gaan en over een tijdje is een andere achtergrond de vanzelfsprekendheid zelve.

Marzo Daar ga ik ook van uit. Ons doel met de Cel Diversiteit is dat allochtonen overal te zien moeten zijn. Niet als ‘allochtoon’ maar als een gelijkwaardig individu. Er moet zich een mentaliteitswijziging voltrekken. Geef ons nog een tijdje en hopelijk heft de Cel zich dan vanzelf op.

Kris Verburgh Ik denk dat ik al sinds de eerste kleuterklas met boeken bezig ben. Toen bekeek ik wetenschappelijke boeken over het menselijk lichaam, dat was mijn eerste interesse. Ik kon toen natuurlijk nog niet lezen, dus hield ik het maar bij de prentjes. Sindsdien heb ik altijd gelezen. Zo bouw je op den duur veel kennis op, tot je zo veel weet dat je er een boek over kunt schrijven. Een voordeel is dat ik gemakkelijk onthoud wat ik interessant vind, zodat het schrijfproces meestal heel vlot verloopt: terwijl ik aan het typen ben vloeit alles automatisch uit mijn ‘harde schijf’. Vooral in de vakantieperiode en tijdens mijn examens ben ik productief. Dan kan ik ’s morgens opstaan met een hoofd vol ideeën die er absoluut uit moeten. Ik heb ook een blog (http://fantastisch.filosofie.be, nvdr.) waarop ik filmpjes en weetjes plaats, om die kennis te delen.

Jouw drang naar kennisoverdracht is inderdaad opvallend.

Verburgh We leven dan ook in een enorm boeiende wereld. Veel mensen denken dat wetenschap per definitie saai is. En in het middelbaar onderwijs, bijvoorbeeld, is dat inderdaad zo. In de les aardrijkskunde wordt over de oerknal vijf minuten gepraat, terwijl men over de kleilagen van de gemeente waarin je woont een maand kan doorbomen. In de les biologie rept men met geen woord over de evolutie van de mens, maar wel over de wortelknol of over hoeveel bloemblaadjes de ranonkelfamilie heeft. Zulke lessen interesseren niemand. En dat terwijl boeiend uitgelegde wetenschap zo goed als iedereen kan fascineren: ik geef ook lezingen in het technisch onderwijs en die leerlingen zijn echt geboeid door wat ik vertel.

Mannen en macht

Voor de publicatie heb je je boek nog laten nalezen door een aantal experts. Wat was hun reactie?

Verburgh Hier en daar hadden zij nog een aantal opmerkingen, maar over het algemeen toonde iedereen zich heel enthousiast. In de uitgeverij van mijn tweede boek werkte wel een redacteur die niet zo positief reageerde op een aantal ideeën in mijn boek. Zij hield er blijkbaar vrij conservatieve gedachten op na. Voor vele mensen kunnen de woorden ‘gedrag’ en ‘genetica’ helaas onmogelijk in één zin voorkomen.

Je haalt hier het beruchte 'nature versus nurture’-debat aan – in je boek schrijf je dat deze tegenstelling eigenlijk helemaal niet bestaat.

Verburgh Inderdaad, het is niet óf genetica óf cultuur. Cultuur kan je trouwens perfect opvatten als iets biologisch: je hebt hersenmechanismen nodig om mensen na te apen. Zonder spiegelneuronen kunnen we bepaalde handelingen niet aanleren, waardoor cultuur onmogelijk wordt. Cultuur is dus op zich een biologisch gegeven. Aan de andere kant heb je wel de omgeving nodig om iets te kunnen leren. Het is dus niet alleen genetica of omgeving, maar een symbiose van beide.

De illusie van de vrije wil is zo goed dat niemand beseft dat hij geen vrije wil heeft.

In je boek heb je het over mannelijke en vrouwelijke intelligentie als biologisch gegeven. Maar als vrouwen vaker voor talen of sociale beroepen kiezen en mannen eerder voor ingenieursrichtingen, zoals jij aangeeft in je boek, is dat dan niet vooral cultureel bepaald?

Verburgh Er zijn zeker verschillen tussen mannelijke en vrouwelijke hersenen. Evolutionair gezien is dat vrij logisch: we hebben een andere anatomie, dus moeten we ook andere hersengebieden hebben om alle functies te regelen. Globaal bekeken zijn mannelijke en vrouwelijke intelligentie echter exact hetzelfde. Vrouwen en mannen leggen hun prioriteiten gewoon elders. Mannen zijn bijvoorbeeld beter in ruimtelijke oriëntatie, terwijl vrouwen hoger scoren op hoofdrekenen. Ook het bedrijfsleven biedt een goed voorbeeld: waarom zijn er minder vrouwelijke directeurs? Zij hebben andere ambities, willen liever een gezin. Mannen zijn daarentegen heel dominant en kicken op macht. Ironisch genoeg zouden vrouwen betere bedrijfsleiders zijn: ze kunnen meer dingen tegelijkertijd aan en hebben een betere voeling met het team. Vrouwen hebben gewoon minder de neiging om daarnaar te streven.

Maar heeft dat niet vooral te maken met een door de maatschappij in de hand gewerkte ongelijkheid?

Verburgh Vrouwen worden inderdaad voor een stuk onderdrukt door mannen. Maar dan is de vraag: waarom onderdrukken mannen? Die neiging is perfect biologisch verklaarbaar. Het is natuurlijk niet zo zwart-wit: biologie en cultuur zijn volledig met elkaar verweven.

Massamoordenaar Natuur

Je schrijft in je boek dat homoseksualiteit perfect natuurlijk is: het is veelvoorkomend bij verschillende diersoorten en kan evolutionair voordelig zijn omdat het het groepsgevoel zou versterken. In onze samenleving worden homo’s echter vaak geconfronteerd met discriminatie. Is het dan nog zo’n voordeel om homoseksueel te zijn?

Verburgh In onze huidige samenleving leven we in een totaal onnatuurlijke toestand waarin homoseksualiteit, bijvoorbeeld door religieuze instanties, veracht wordt. Bij de oude Grieken of in sommige indianenstammen was homoseksueel gedrag echter volledig aanvaard. Nu nog is het in een bepaalde indianenstam de gewoonte dat jongens slapen met een ouder stamlid als inwijdingsritueel. Dat homoseksualiteit onnatuurlijk zou zijn omdat homo’s zich niet zouden kunnen voortplanten is een misverstand. Een man moet maar één keer vrijen met een vrouw om zich te kunnen voortplanten en kan in de rest van de tijd nauwe banden sluiten met mannen. Zo kon het er honderdduizend jaar geleden aan toegaan, nu wordt dat echter niet meer aanvaard.

Maar een belangrijk principe in de evolutie van de mens is toch dat man en vrouw samen blijven opdat de man mee voor hun nakomelingen zou zorgen?

Verburgh De man-vrouw-relatie is uiteraard belangrijk, maar dat wil niet zeggen dat dit de enige relatievorm moet zijn. Bij bonobo’s vindt de meeste seks tussen vrouwtjes plaats, omdat seks bij intelligente diersoorten die in groep leven niet enkel in dienst hoeft te staan van voortplanting, maar ook een rol speelt bij het smeden van banden, vertrouwen, vriendschappen, enzovoort. Bij de mens hoeft seks ook niet strikt tussen verschillende geslachten gebeuren, en ook niet altijd met dezelfde partners.

Geef je iedereen nu een vrijgeleide om polygaam te zijn?

Verburgh Het is niet omdat een bepaald gedrag evolutionair gezien voordelig zou kunnen zijn, dat wij dit gedrag moeten goedkeuren; dat is een essentieel onderscheid. In de natuur zijn ontzettend veel gedragingen gruwelijk, hoe natuurlijk ze ook mogen zijn. Een mannetjesleeuw heeft bijvoorbeeld de gewoonte om de welpen van een vrouwtjesleeuw te verscheuren voor hij met haar paart, opdat enkel zijn nakomelingen zouden overleven. De natuur is de grootste massamoordenaar aller tijden.

De vraag is dan natuurlijk: in hoeverre spelen die oerdriften nog een rol in het gedrag van de mens?

Verburgh Wij dragen als mens enorm veel van die oerdriften mee. Overal duiken ze vermomd op in onze maatschappij. Tegen elkaar opboksen door uiterlijk vertoon is daar een goed voorbeeld van: het is toch volslagen irrationeel om een superdure Mercedes te kopen om even lang in de file te staan als eender wie anders? De basis van het mens-zijn is dus biologisch en evolutionair bepaald, maar op die basis kan je oneindig veel variëren. Onze plasticiteit en veranderlijkheid zijn ook biologisch ingebakken door de synapsen, de zenuwverbindingen in onze hersenen, die we voortdurend kunnen verleggen.

De mens is denkend sterrenstof.

In welke mate zijn wij vrije wezens?

Verburgh Dat is een moeilijke vraag. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat vrije wil een illusie is: enkele honderden milliseconden voor je een handeling uitvoert, beginnen de hersengebieden die verantwoordelijk zijn voor die handeling al op te gloeien. Voor je bewust beslist dat je een glas wilt grijpen, gaan er al signalen naar je armspieren. Het gaat hier echter om zo’n kort tijdsbestek dat je dat niet door hebt. De illusie van de vrije wil is zo goed dat niemand beseft dat hij of zij geen vrije wil heeft, dus ik zie niet meteen een probleem. Dat wij geen vrije wil zouden hebben, betekent echter geenszins dat alles al van tevoren vastligt. Onze hersenen werken niet als een perfect voorspelbare computer, ons brein is een chaotische onvoorspelbare machine. Sommige mensen halen de neurologie van de vrije wil aan om zichzelf of anderen vrij te pleiten van gewelddadig gedrag. Ze beweren dan dat ze niet verantwoordelijk zijn voor hun daden aangezien ze voorgeprogrammeerd zouden zijn door hun hersenen. Dat is echter incorrect: je kunt niet zeggen dat je hersenen iets in jouw plaats beslist hebben, je bént je hersenen.

Het heelal in de mens

Je noemt je eigen boek een spiritueel boek, maar je distantieert je expliciet van religie.

Verburgh Je kan heel spiritueel zijn en toch niet religieus. Ik voel me verbonden met de natuur, ik voel verwondering en zie enorm veel schoonheid in de wereld. Spiritualiteit draait om het opgaan in een wondere wereld, zoals bijvoorbeeld een boeddhist doet. Religie daarentegen draait veel meer om je eigen zieltje, om het ''ik' dat naar de hemel moet'. Volgens mij ben je eigenlijk het gelukkigst als je volledig loskomt van jezelf, bijvoorbeeld wanneer je geabsorbeerd wordt door een film of jezelf compleet verliest in prachtige muziek. Religie is een bijproduct van de hersenen dat duizenden jaren geleden ontzettend nuttig was. Religieuze rituelen konden stammen bijeen houden en hiërarchieën vastleggen die het samenleven mogelijk maakten. Vandaag de dag is religie nog steeds een bijproduct van de hersenen, maar is het nog nuttig? Dit is natuurlijk een moeilijke en gevoelige discussie, maar ik denk dat religie nu meer kwaad doet dan goed, omdat mensen geneigd zijn om religieuze teksten veel te letterlijk te interpreteren.

Kan je begrijpen dat sommige mensen gelovig zijn?

Verburgh Jazeker, ik heb daar uiteraard ook geen probleem mee. Wat ik wel problematisch vind, is dat men zich voor bepaalde wetten of morele beslissingen baseert op boeken die tweeduizend of duizendvierhonderd jaar oud zijn. Los daarvan vind ik godsdienst per definitie een beetje vreemd: het is toch een absurde gedachte dat heel de kosmos louter en alleen voor de mens werd geschapen. Deze eigendunk wordt meteen weggevaagd als je je verdiept in wetenschap. Onze zon, waarrond onze stofkorrel draait, is maar één van de 300 miljard sterren in onze Melkweg en zo zijn er honderden miljarden Melkwegen. Wetenschap biedt je een ongelooflijke les in nederigheid. Wij vormen allemaal onderdelen van een gigantisch netwerk en wij zijn opgebouwd uit sterrenstof dat miljarden jaren geleden gecreëerd werd in supernova’s. De mens is dus letterlijk denkend sterrenstof. Wij zijn het heelal dat zich bewust geworden is van zichzelf. Zulke spirituele gedachten zijn simpelweg fantastisch.

Hera is een Wilrijkse studentenclub opgericht door en voor vrouwen, maar waar het mannelijk geslacht ook van harte welkom is. Geïnspireerd door de kerstboodschap, beslisten deze dames vorig jaar om zich op een originele manier in te zetten voor de goede zaak. Met het nieuwe jaar in aantocht kozen ze ervoor om kalenders te verkopen. Schattige, ontroerende en grappige seizoensgebonden foto’s van de praesidiumleden moesten dienen als kuiser alternatief voor de eindejaarsspecials van het betere mannenblad. De actie was een succes, zo meldt Herapreses Steffie Cornwell ons: “Enkele weken geleden konden we de totale opbrengst schatten en we zitten toch aan duizend euro. Natuurlijk komt een groot deel van sponsoring maar ook studenten, UA-medewerkers, vrienden en familie hebben enthousiast kalenders gekocht. Zelfs de andere clubs hebben onze actie ondersteund : zo mochten we reclame maken op de kringraad en in het snelkrantje.” Het geld van de Hera-actie gaat naar het vluchthuis CAW in Mechelen, een opvangtehuis voor mishandelde vrouwen en hun kinderen. “De aanzet voor deze actie en de keuze voor dit specifieke doel kwamen van onze vicepreses,” vertelt Cornwell. “Zij had een soortgelijke actie ergens anders gezien en stelde het initiatief voor aan de rest van het praesidium. Elke club heeft andere prioriteiten en wij vonden het een goed idee dat Hera ook een bijdrage zou leveren aan maatschappelijk relevante initiatieven. We kozen voor een organisatie die zich inzet voor vrouwen, omdat dat nu eenmaal bij onze club past. Het belangrijkste wanneer je dit soort acties succesvol wil organiseren, blijft de inzet van mensen die het niet erg vinden om vrijwillig veel tijd en moeite te investeren. Gelukkig hebben wij een zeer ijverig praesidium en konden wij rekenen op veel steun”

Bloedserieus…

Wie denkt dat het alleen meisjes zijn die zich met lieve dingen bezighouden, vergist zich. Ook de feestbeesten van Geneeskunde halen hun medische apparatuur boven voor het goede doel. Samen met het Rode Kruis organiseren ze jaarlijks ‘Bloedserieus’, een bloedinzamelactie die tijdens de lesuren doorgaat in ’t Kaf. Met deze actie hopen ze de schrikdrempel voor toekomstige donoren te verlagen. Daarom zorgen ze ervoor dat de studenten zich niet moeten verplaatsen of geen vrije tijd hoeven op te offeren om bloed te geven. Lynn Rutsaert, de PR van Aesculapia (de studentenclub van de Geneeskunde), hoopt zo de studenten te motiveren om donor te worden. “We maken ze bewust van de nood aan donors en wijzen hen erop dat het een kleine moeite is om mensenlevens te redden. We maken met Aesculapia veel reclame op de universiteitscampus en op de dag zelf proberen we met het hele praesidium zoveel mogelijk studenten en UA-werknemers te overtuigen. Als extra stimulans geven we een goodybag met allerlei gratis productjes als ‘beloning’ voor het bloedgeven. Het Rode Kruis biedt elke donor een gratis drankje aan.” De actie van dit jaar mobiliseerde 70% meer deelnemers dan die van vorig jaar. Hoewel dit voornamelijk geneeskundestudenten waren, kwamen er ook enkele enthousiastelingen van andere clubs hun armen ter beschikking stellen.

Goed voor de lijn

Op donderdag 10 april organiseren ASK-Stuwer en de UA Sportraad weer hun traditionele 12-uren loop. Het bedrag dat zal worden verzameld, gaat integraal naar Make-A-Wish-Vlaanderen. Dit is een organisatie die zich inzet om de dromen van kinderen met een levensbedreigende ziekte te vervullen. Van negen uur ’s morgens tot negen uur ’s avonds strijden clubs tegen elkaar in een sponsorloop. De deelnemende groepen moeten op zoek gaan naar geldschieters die een algemeen bedrag schenken of een bijdrage geven per gelopen ronde. ASK-Stuwer doet ook zijn duit in het zakje door vooraf op zoek te gaan naar sponsors die een mooie donatie bovenop de bijeengelopen som willen schenken. Tijdens het lopen wordt er randanimatie voorzien en houden de verschillende clubs standjes open waar je energie kan opdoen. ’s Avonds komt er een bekende Belgische band optreden, waarna de avond wordt afgesloten met een TD. Voor hun actie krijgt ASK-Stuwer de hulp van Emsa, de European Medical Students' Association.

En op de Stadscampus?

Hoewel het geëngageerde deel van de Antwerpse studenten zich grotendeels buiten de Singel bevindt, zijn er ook humane wetenschappers die denken aan hun minderbedeelde medemens. Zo organiseert Unifac elk jaar een kerstmarkt op het Hof Van Liere. Naast de gebruikelijke kraampjes van de clubs, is daar ook plaats voor enkele kraampjes van maatschappelijk geëngageerde projecten. Vorige kerst koos Unifac ervoor om een deelproject te steunen van de Philippines Homeless People’s Federation. Deze federatie biedt hulp aan de mensen die leven op de Payatas – de afvalbergen van de Filipijnse hoofdstad. Op de Stadscampus werd een project belicht dat instaat voor de voeding, medische verzorging en schoolbegeleiding voor kinderen op deze vuilnisbelt. Een speciale veiling moest het initiatief financieel steunen. Daarnaast kreeg de organisatie zelf de kans om producten zoals kaarsen en kalenders te verkopen aan de studenten.

Diertjes in de kou?

Na deze kleine opsomming is het geloof in het goede hart van onze medestudent alweer gesterkt. Toch blijft het een onthutsende vaststelling dat er zo weinig aandacht naar het milieu gaat. Het enige echte ecologische studentenproject vandaag is een poging om cursussen te laten drukken op recyclagepapier (het Fenix-project). Ook de diertjes zijn opvallend afwezig in de projecten. Een tip voor de faculteit Diergeneeskunde of dé kans voor de konijnenknuffelaars onder de rechtenstudenten om zich eens van hun liefste kant te laten zien?

Door zijn focus op concurrentieel zijn, binnen de Associatie en interuniversitair, vrezen sommige kiezers dat Van Dyck geen oog meer zou hebben voor wat er leeft binnen de UA zelf. In de debatten en in een uitgebreide e-mailcampagne probeerde Van Dyck deze vrees weg te werken. Zo hamert hij onder meer, net als Alain Verschoren, op meer transparantie en minder administratieve rompslomp. Ook belangrijk – en controversieel, vooral bij humane wetenschappers – is zijn idee dat academisch onderzoek gemeten moet worden op basis van impact op de maatschappij. Niettemin kunnen Van Dycks ervaring en zijn stevig gefundeerd programma vele kiezers bekoren.

Van Dyck

Na het ex aequo in de tweede kiesronde zijn er drie opties: nieuwe verkiezingen, een derde stemronde of een beslissende stemming in de Raad van Bestuur. Dat laatste is echter uitgesloten wat u betreft?

Dirk Van Dyck Inderdaad, het zou volslagen ondemocratisch zijn om het gewicht van zo’n belangrijke stemming op de schouders van enkelen te leggen (de Raad van Bestuur telt 25 leden, nvdr.). Een dergelijke oplossing zou ook niet fair zijn tegenover het kiespubliek. De Raad van Bestuur moet zich nu uitspreken over de verdere procedure: nieuwe verkiezingen of een derde stemronde.

Wat zou voor u, als kandidaat, het beste zijn?

Van Dyck Nogmaals, de Raad van Bestuur beslist. Maar voor mij persoonlijk speelt de tijd in mijn voordeel omdat ik dan meer kans heb om kiezers te overtuigen. Bea Cantillon en ik zijn vertrokken met een achterstand: mijn taak als vicerector Onderzoek slorpt ontzettend veel tijd op en door de onverwachte vervroeging van de rectorverkiezingen hebben we gewoon niet de kans gekregen om onze boodschap aan de man te brengen. Dat is trouwens ook de verklaring voor onze inhaaloperatie in de tweede ronde. Ondanks het stemadvies van Karel Soudan tégen ons hebben we de kloof van drie procent met Alain Verschoren kunnen dichten, simpelweg omdat we een week extra hadden om onze plannen uit de doeken te doen. We hebben nu eenmaal een niet zo eenvoudige boodschap die je niet in drie woorden uitgelegd krijgt.

Denkt u dat uw alliantie met Bea Cantillon in uw voordeel heeft gespeeld?

Van Dyck In het begin niet: mensen lagen niet wakker van de Associatie. Pas later in onze campagne – opnieuw: wij hebben tijd nodig – zijn onze kiezers beginnen te beseffen dat de dreiging van buitenaf reëel is. Als de hogescholen in onze Associatie zouden overstappen naar de andere netten van Gent en Leuven, zou dat een serieuze kaakslag betekenen voor onze universiteit.

U hamert in uw campagne op de verschillen tussen u en Alain Verschoren.

Van Dyck Intern hebben mijn tegenkandidaat en ik hetzelfde doel: we willen rust brengen in de geledingen. Ik ben echter van mening dat we moeten durven veranderen om die rust te brengen. We moeten ook veel actiever optreden naar buitenuit. Iedereen staart zich blind op de 84 miljoen euro werkingsmiddelen die de overheid ter beschikking stelt, terwijl wij op dit moment 64 miljoen euro externe middelen voor onderzoek binnenhalen. Dat bedrag zal in de toekomst alleen maar toenemen. Dat zal nieuwe zuurstof geven aan de hele universiteit. De toekomstige rector moet er daarom onder meer voor zorgen dat een deel van die externe middelen naar Antwerpen gaat vóór Leuven en Gent ermee gaan lopen.

Als u wint, vreest u dan niet aan het hoofd te zullen staan van een zeer verdeelde universiteit? Per slot van rekening heeft nu de helft van de kiesgerechtigden niet op u gestemd.

Van Dyck Ik ben altijd vicerector geweest voor íedereen, van de individuele prof die maar een klein budget nodig heeft tot de grote groepen – dat mag u gerust aan eender wie vragen. Ik zal dan ook rector zijn voor íedereen.

En als u niet wint?

Van Dyck Mocht ik het niet halen, heb ik nog hele boeiende dingen in het verschiet als wetenschapper. Maar uiteraard hoop ik dat ik onze universiteit kan overtuigen van wat ik denk dat er dringend moet veranderen.

En Bea Cantillon?

Hoe denkt u over deze bevreemdende uitslag?

Bea Cantillon Ideaal is dit resultaat natuurlijk niet: onze universiteit heeft dringend nood aan een sturend beleid. Maar het zou volgens mij nog erger zijn geweest mocht één van beide kandidaten met een verschil van één of twee stemmen gewonnen hebben. Ik vrees trouwens dat, met ons huidig kiessysteem, ook een derde stemronde of nieuwe verkiezingen op een zeer klein verschil zullen uitdraaien.

Er schort wat aan ons kiessysteem.

Cantillon Wat het uiteindelijke resultaat van de verkiezingen ook moge zijn: het kiesreglement zal moeten worden aangepast, want er loopt vanalles mis. Het systeem van kiesmannen en -vrouwen werkt niet als de verkiezingen, om onduidelijke redenen, zodanig vervroegd worden dat zij nauwelijks kunnen overleggen met hun achterban. Een heel aantal mensen is ook niet kunnen gaan stemmen omdat het onmogelijk is om een volmacht te geven. En hoe dan ook is het absurd dat iemand met een verschil van één stem rector zou kunnen worden. Ik ben veel meer te vinden voor een kiessysteem zoals in Gent, waarbij de rector met een tweederde meerderheid moet worden verkozen.

De huidige kandidaten liggen, zoals u zegt, in een nek-aan-nek-race. Wat doet u als Dirk Van Dyck het niet haalt?

Cantillon Mocht associatievoorzitter worden mijn enige doel zijn, zou het wel heel dom van mij zijn om mijn lot aan dat van één van de kandidaten te verbinden. Ik heb een ander doel: ik geloof dat onze universiteit iemand nodig heeft die de zaak vooruittrekt, een Antwerpse Jean-Luc Dehaene die het kan opnemen tegen André Oosterlinck of Luc Van den Bossche. Ik droom ook van een perfecte samenwerking tussen de Universiteit en de Associatie. Alleen zo kunnen wij in Antwerpen onze troeven volledig uitspelen. Daarom ben ik in het kartel met Van Dyck gestapt, niet om mijn eigen plekje te verzekeren.

Zonde eigenlijk, want Luyendijk heeft heel wat meer te vertellen dan wat er in driekwart minuut past, hoe snel hij ook praat. Als doctor in de religieuze antropologie en voormalig Midden-Oostenverslaggever van het NRC Handelsblad, de Volkskrant en de publieke omroep is hij uitstekend geplaatst om mensen de Arabische wereld beter te doen begrijpen. Hij legt er zich zelfs op toe. Zo publiceerde hij onder meer 'Een goed man slaat soms zijn vrouw' en recentelijk ook 'Het zijn net mensen'. In deze boeken beschrijft hij de verhouding tussen de westerse wereld en het Midden-Oosten. Meteen voorziet hij ook de rol van de media van nadere commentaar.

Een journalist die een boek schrijft over het falen van de media, u hebt ongetwijfeld al enkele boze collega’s tegenover u gekregen.

Joris Luyendijk Er kwam veel domme kritiek. In 'Het zijn net mensen' stel ik dat de journalistiek een fundamenteel probleem heeft. Journalisten weten niet wat de waarheid is. Het beeld van de wereld dat in de media geschetst wordt is vervormd, gemanipuleerd, partijdig en versimpeld. Dan mag je als journalist niet doen alsof je de absolute waarheid brengt. Mijn stellingname was blijkbaar moeilijk verteerbaar voor veel journalisten. Dan kreeg ik te horen: ben je niet gewoon een slechte journalist? Ben je niet gewoon lui? Ben je niet gewoon dom? Dat ben ik allemaal wel, maar dat maakt niet uit. De journalistiek kampt met een probleem, en dat heeft zijn weerslag op de maatschappij.

Wat bedoelt u met die weerslag op de maatschappij?

Luyendijk Sinds 11 september 2001 krijg je, nu al zeven jaar lang, hoofdzakelijk een beeld van enge moslims met boze baarden in de media, naast natuurlijk een hoop politiek correct gesus. In Nederland heb je politici als Geert Wilders die dingen zeggen als “alle moslims zijn eng”. Combineer dat met het beeld dat de media ophangen: wat denk je dat er dan gaat gebeuren? Mensen geloven dat. De media zijn echt veel belangrijker geworden dan vroeger. Ze doen nu veel meer dan commentaar geven op het wereldbeeld, ze vórmen het wereldbeeld. Maar hoe vaak ik dat ook heb proberen uit te leggen, oudere journalisten kunnen zich niet in mijn verhaal vinden.

U bent een stielbederver.

Luyendijk Sommige collega’s weigeren gewoon met me te praten. Gisteren was er op jullie nationale omroep nog een mannetje – hij draagt altijd een vlinderdas op tv – dat ontzettend kwaad op me werd…

Siegfried Bracke?

Luyendijk Juist. Hij verweet me te pessimistisch te zijn. Maar ik merk gewoon dat er een ontevredenheid bestaat waar de huidige media volledig naast kijken. Journalisten maken de krant die ze zelf willen, en hopen daar een lezerspubliek voor te vinden. Maar lezers hebben nu niet meer zoveel trek in dat nieuws, wat ook voor het nieuws op televisie geldt. Dat wordt nu heel anders geconsumeerd dan vroeger. Als ik het tv-journaal bekijk, heb ik echt geen behoefte meer aan een item van tweeënhalve minuut over een vrouw in Gaza die het moeilijk heeft. Dan filmen ze dat vrouwtje in haar armoedig huisje en hoor je de voice-over vertellen wat er allemaal mis is. Dat weet ik al wel. Het is zo toegespitst op de vijfenvijftigplusgeneratie: alles is saaier dan saai, hoe erg ook. Dat zou ik eigenlijk allemaal anders willen. Belangrijk is evenwel dat de media blijven streven naar een zekere mate van objectiviteit. Ik geef toe: mijn beeld van het Midden-Oosten is ook gefilterd. Het blijft mijn waarheid, een versie van de waarheid. Ik zou graag eens een objectief artikel lezen. Maar wat bepaalt dat een artikel objectief is? Noem het maar.

Voor enige uitdaging moest ik naar het Midden-Oosten om me daar te laten opblazen.

Zelfs de woordkeuze vertekent het nieuws.

Luyendijk Inderdaad. Hanteer je als journalist de term “bezette” of de term “betwiste” gebieden? Dat is echt een wereld van verschil. Nog een actueel voorbeeld: zeg je “milieuverontreiniging”, “broeikaseffect” of “klimaatverandering”? Dat laatste klinkt als een handelbaar proces, terwijl bij een term als "broeikaseffect" het meteen alle hens aan dek is. Als het warm wordt in een broeikas, dan wil je daar niet in zitten. Het was een briljante actie van de industrie om die term "klimaatverandering" te introduceren.

Gniffelende Nederlanders

Is uw pleidooi voor een nieuwe vorm van journalistiek die voorbij gaat aan de onmogelijkheid de wereld te kennen het product van zes jaar correspondentschap in het Midden-Oosten?

Luyendijk Stel je voor: een bomaanslag in het Midden-Oosten. Dan moet je als correspondent het volgende voorbereiden: hoeveel doden, hoeveel gewonden, waar, hoe laat, wie is verantwoordelijk, wanneer, enzovoort. Vaak had ik gewoon zin om iets totaal anders te vertellen. Bijvoorbeeld wat er gebeurt als er een aanslag wordt gepleegd en je zit op restaurant. Je hoort dan vrijwel gelijktijdig alle gsm’s afgaan. Families controleren zo of iedereen oké is. Op dat moment weet je dat er een aanslag gepleegd is. Het is een detail, maar zoiets maakt een verhaal wel boeiender. De media waarvoor ik gewerkt heb, waren bang die interessante dingen te vertellen.

Welke vertekening vond u schrijnend?

Luyendijk Toen ik in Koeweit was, sprak ik er met liberalen die voor democratie waren. Die geloofden niet dat Amerikanen in Irak democratie gingen brengen. Niet moeilijk ook: overal ter wereld steunt Amerika de ergste dictaturen. Maar die stem hoorde je nauwelijks. Eigenlijk zijn de moslims in Irak totaal in de hoek gezet omdat ze niet wisten waar het Westen mee bezig was en is.

En zo gaan beschavingen botsen.

Luyendijk Eigenlijk hanteren we het Westen als een soort van bril waardoor we de rest van de wereld bekijken. Maar Rusland is geen ander soort België of Nederland, en China blijkt zich uitstekend te ontwikkelen zonder een democratie. We snappen dus gewoon de wereld niet meer. Zeker voor Nederland is dat pijnlijk. Tien jaar geleden was dat nog zo’n links politiek correct gidsland. Toen kon er nog gegniffeld worden met de Belgen die opgescheept zaten met het Vlaams Blok. En nu zit er in het parlement gewoon een van de meest rabiate moslimhaters van het hele westen: Geert Wilders. Neem de proef eens op de som en vervang de term "moslims" door "joden" in zijn teksten. Dat levert een bevreemdend resultaat op, hoor.

Aap uit de grot

Problematiseert de verhouding tussen de westerse waarden en de moslimwereld?

Luyendijk Voor 9/11 was er hier een absolute desinteresse voor de islam. Na de aanslagen sloeg dat om in angst. Mensen dachten altijd: die moslims worden wel zoals wij westerlingen als ze hier komen wonen. Maar na 9/11 werden moslims plots hartstikke eng. Toen is er een heel moeizame discussie op gang gekomen. In Nederland wordt die discussie op het scherp van de snee gevoerd. Vaak zijn dat keiharde confrontaties: mensen worden afgezeken, "geitenneuker" genoemd en gedwongen hun paspoort af te geven. Iemand als Wilders beweert eigenlijk dat de islam gewoon niet samengaat met het Westen. Feitelijk zegt hij: ze moeten eruit. En dan komen de linksen en die zeggen: er is geen probleem, als we maar gewoon ophouden met schelden. Die vrouwenbesnijdenis, die homohaat, dat antisemitisme, dat gestoorde idee van de eerwraak, dat gaat allemaal vanzelf wel weg. Die twee groepen, eigenlijk extremen, domineren het debat.

9/11 is volgens u wel een duidelijk omslagpunt geweest.

Luyendijk Mochten er na de aanslagen miljoenen moslims op straat zijn gekomen met de boodschap “fuck you, Bin Laden”, dan zou er nu een heel andere dynamiek zijn. Dan zouden we het net vervelend voor de moslims vinden dat ze die aap daar in die grot hebben. Maar de moslims kwamen niet op straat. Meer zelfs, toen bleek een deel van de kapers in Europa te wonen. Nou, dan vraag je je af: waar staan die moslims nu eigenlijk? Dat is bijzonder boeiend voor een journalist.

Mensen worden afgezeken, geitenneuker genoemd en gedwongen hun paspoort af te geven.

Hoezo?

Luyendijk Als journalist zou ik graag die religie eens vanuit een heel nieuwe invalshoek bekijken, niet steeds focussen op de problemen die de verschillen tussen het christendom en de islam met zich meebrengen. Er gaat een enorme dynamiek uit van de islam. Ze hebben echt nog de wereld te winnen. Die studenten kunnen zo gedreven zijn en over wilskracht beschikken. Ik kom bijvoorbeeld uit een middenklassemilieu. Materieel had ik alles al. Voor enige uitdaging moest ik naar het Midden-Oosten om me daar te laten opblazen. In ieder geval, de koloniale benadering die we nu hanteren – het Westen beweegt terwijl de islam stil staat – lijkt me niet geheel terecht.

Ondertussen bent u gestopt als correspondent.

Luyendijk Ik zat vaak gewoon de persbureaus wat na te praten. En die visten er vaak ook maar wat naar. Sommige delen van de werkelijkheid zijn structureel ambigu. Je kunt gewoon niet weten wat er allemaal in Afghanistan aan de hand is. Maar het wordt wel van je verwacht. In een dictatuur weet je ook niet wat er precies speelt. Als je bijvoorbeeld tv-beelden ziet van een begrafenis in Damascus, dan staat er meestal een hele mensenmassa te rouwen bij de dood van een of ander politiek figuur. Dat geeft indrukwekkende tv-beelden. Wat niemand weet is dat die aanwezigheid verplicht was. Bij deze ook mijn advies: wees even kritisch over CNN-beelden als over politici.