Lana Del Rey Did You Know That There's a Tunnel Under Ocean Blvd

Een decennium na het beruchte Super Bowloptreden zorgde Lana Del Rey voor een tweede nipplegate. Toen bleek dat ze met ontblote borst op een albumcover zou verschijnen, stond puriteins Amerika in rep en roer. Om de gemoederen in het machtigste ontwikkelingsland ter wereld te bedaren, koos Lana voor een zediger ontwerp. A&W, waar ze zonder schroom “This is the experience of bein’ an American whore”  zingt, bleef gelukkig wel behouden, net als een reeks andere prachtnummers.

Devon Church Strange Stragers

Kwatongen beweren dat Devon Church elke ochtend een stukje schuurpapier eet om het daarna door te spoelen met een glas motorolie. Nee, de Canadees heeft niet bepaald een gouden stem. Gelukkig bewees Tom Waits al dat men een carrière kan uitbouwen met gerasp en gebrom. Wie tijdens het beluisteren van Strange Strangers niet voortdurend aan Animal van The Muppet Show moet denken, zal met volle teugen van het album genieten.

Black Belt Eagle Scout The Land, The Water, The Sky

Black Belt Eagle Scout bezingt het land, het water, de lucht en alles wat daartussen hangt zo mooi dat onze redacteur er in het voorjaar van 2023 zowaar een close-up aan wijdde. Enkele maanden later is hij er nog steeds van overtuigd dat The Land, The Water, The Sky een droomhuwelijk is tussen grunge en dreampop.

Sufjan Stevens Javelin 

Sufjan Stevens verloor onlangs zijn partner en is door een zeldzame ziekte voortaan tot een rolstoel veroordeeld. Een mens zou voor minder een diepe zucht slaken om de openingstrack Goodbye Evergreen in te zetten. In Javelin heelt Stevens zijn wonden. Luisteraars die getuigen mogen zijn van het rouwproces ondergaan de ultieme catharsis.

Olivia Rodrigo Guts

Een meerwaardezoeker zal niet gauw toegeven dat hij verknocht is aan de muziek van een voormalig Disney Channelsterretje. Tenzij ze naar de naam Olivia Rodrigo luistert. Guts is de beste popplaat in jaren; Bad Idea Right? de beste Wet Legsingle in een jaar waarin Wet Leg geen muziek uitbracht.

Grian Chatten Chaos for The Fly 

Grian Chatten veroverde afgelopen jaren de wereld als frontman van Fontaines D.C. In 2023 bewees de Ierse bard dat hij ook solo zijn mannetje weet te staan. Op Chaos for The Fly laat Chatten de hoekige postpunk voor wat het is en croont hij over de lotgevallen van enkele onfortuinlijke zielen. Dat zorgt voor geweldige regels zoals: “People are scum”. Precies Grian.

Yves Tumor Praise a Lord Who Chews but Which Does Not Consume; (Or Simply, Hot Between Worlds)

In 2023 was Prince nog altijd zo dood als een pier, maar zijn geest huist heden ten dage in het lichaam van Yves Tumor. Het charisma, de kledingstijl en het talent kreeg Yves er gratis bij. Met Praise a Lord Who Chews...voegt hij een flinke geut extravagantie toe aan de hedendaagse rockscene.

Catherine Polacheck Desire, I Want to Turn into You 

De alt in alt-pop staat voor alternatief. Dat heeft Catharine Polacheck goed begrepen: de eerste noten van openingstrack Welcome To My Island zijn een vocaal meesterstukje, een doedelzak en een Spaanse gitaar passeren de revue en een kinderkoortje rond het geheel mooi af. Oh Ja, Grimes en Dido leveren een verdienstelijke bijdrage.

dEUS How to Replace It

“But back in 1989, I fought the battles that were mine”, mijmert Tom Barman over de begindagen van dEUS. Jazeker, Antwerps Finest draait al een tijdje mee, maar de houdbaarheidsdatum is nog lang niet verstreken. Gitarist Mauro Pawlowski heerst over de snaren op Man of The House en frontman Tom verkent in Faux Bamboo hogere vocale regionen. Laatstgenoemde paradeert tegenwoordig graag in een kreeftenpak op het podium. Voor wie er nog aan moest twijfelen: dEUS is god.

The National First Two Pages of Frankenstein

Matt Beringer ging ook in 2023 door een dal, maar beschikte gelukkig nog steeds over een uitgebreid telefoonboek om zijn verdriet samen met collega-melancholici te verwerken. Deze therapiesessies leverden First Two Pages of Frankenstein op, een album met bijdragen van – hou u vast – Sufjan Stevens, Phoebe Bridgers en Taylor Swift. Opvolger Laugh Track was te veel van hetzelfde laken een broek om deze lijst te halen, al verdienen de drums op slottrack Smoke Detector een eervolle vermelding.

Daughter Stereo Mind Game

Toen Daughter een vrolijk album aankondigde, verslikte ondergetekende zich in zijn koffie. Vrolijk en Daughter passen namelijk even goed bij elkaar als woke en Bart De Wever. Frontvrouw Elena Tonra zag weliswaar licht aan het einde van de tunnel, maar baadde nog altijd niet in het zonlicht. Dat hoeft ook niet. Bij mistroostig regenweer verzacht de melancholie van Stereo Mind Game wel de zeden.

Mitski The Land Is Inhospitable and So Are We

Koning alcohol blijft een bron van inspiratie voor menig musicus. In openingstrack Bug Like an Angel bezingt de Japans-Amerikaanse Mitski het ongedierte dat op de bodem van haar glas drijft om vervolgens te besluiten: “Sometimes a drink feels like family”. De dromerige indiefolk op The Land is Inhospitable and So Are We is even verslavend.

Tinariwen Amatssou

West-Afrika kwam in 2023 niet bepaald positief in het nieuws. Wie de muziekpers tot zich nam, zag gelukkige een sprankeltje hoop. De Toeareg van Tinariwen heersen nog steeds over de woestijn met hun onweerstaanbare desert blues. Spek naar de bek van liefhebbers van lang uitgesponnen gitaarsolo’s en Tamasheqgezangen

Gabriels Angels & Queens

Frontman Jakob Lusk is gehouwen uit een blok massief charisma en beschikt over een stem die een hele kerk omver kan blazen. Of een omvergeblazen kerk de reden is waarom hij zijn gospelkoor achter zich liet om de wereld te veroveren, kunnen we niet bevestigen. Feit is wel dat Gabriels in 2023 hoge toppen bleef scheren. Het volledige Angels & Queens – het eerste deel verscheen in 2022 – is een hemelse plaat.

Lael Neale Star Eater’s Delight

“Return to me now, just like a flower, who loves the sun.” Voor zulke florale zeemzoeterigheid haalt onze redacteur doorgaans zijn neus op. Niet als ze uit de keel van Lael Neale klinkt. Op Star Eater’s Delight ruilt de Amerikaanse de akoestische gitaarmuziek in voor lo-fi synthpop en lichtvoetige postpunk. Een verrassend hippe keuze voor een artiest die naar eigen zeggen de hedendaagse muziekscene niet volgt.

Black Country, New Road Live at Bush Hall 

Sinds het vertrek van frontman Isaac Wood is BCNR naargeestig op zoek naar een nieuwe smoel. Een derde studioplaat blijft voorlopig uit, maar hun nieuwe livenummers verschenen gelukkig wel al op Live at Bush Hall. BCNR bouwt verder op de ingetogen folk van Ants from Up There. Hun laatste studioalbum overtreffen lukt niet, maar de bandleden bewijzen wel dat ze het songsmeden nog niet verleerd zijn.

Boygenius The Record

Voor The Record bundelden sad girls Lucy Dacus, Julien Baker en Phoebe Bridgers opnieuw hun krachten. Tussen de existentiële crisissen en relatiebeslommeringen door citeren de bandleden Leonard Cohen en de oudtestamentische koning Salomon – over eruditie gesproken. Boygenius is de beste supergroep sinds Crosby, Still, Nash & Young met het enige verschil dat ze niet voortdurend de neiging hebben om elkaars hersenpan in te slaan, maar amicaal over de festivalpodia dartelen.

Blur The Ballad of Darren

Damon Albarn is als zilverrug van Gorillaz niet vies van muzikaal experiment, maar voor de Blurreünie greep hij samen met zijn muzikale bloedbroeders terug naar de britpop uit de begindagen van de band. Dat leverde een album op met oerdegelijke ballads die zich na twee luisterbeurten al in de gehoorgang nestelen. Al diegenen die Albarn en de zijne aan het werk zagen op de Lokerse Feesten weten dat Blur nog lang niet uitgezongen is.

Slowdive Everything Is Alive

Wat Blur in de jaren 1990 was voor de britpop, was Slowdive in hetzelfde tijdbestek voor de Shoegaze. Sindsdien is de band niet van zijn succesformule afgeweken. Waarom zou je ook, als die formule na al die jaren nog goed zit? Vooruitgeschoven single Kisses is misschien wel het mooiste wat onze oorschelpen in 2023 bereikte. De ideale soundtrack voor een wandelingetje na een existentiële examencrisis.

King Gizzard and the Lizard Wizard PetroDragonic Apocalypse; or Dawn of Eternal Night: An Annihilation of Planet Earth and the Beginning of Merciless Damnation

King Gizzard and the Lizard Wizard doet niet aan hokjesdenken. Met PetroDragonic Apocalypse... brengen de Australiërs vier jaar na Infest the Rats’ Nest opnieuw een hommage aan de metalidolen uit hun jeugdjaren. Een plaat vol beukende drums, vlammende gitaarsolo’s en apocalyptische gezangen in shakespeareaans Engels. Een uit de hand gelopen grap, maar wel een hele goeie.

Loverman Lovesongs
“Loverman, 'till the bitter end”, sneert Nick Cave in Loverman. Hoewel James de Graef, alias Loverman, een bewonderaar is van de zwartgallige Australiër, verwijst de naam van zijn soloproject naar eigen zeggen niet naar het nummer uit 1994. Liefhebbers van caveiaanse vocale uithalen komen wel aan hun trekken met single Would (Right in Front Of Your Eyes). De rest van het debuutalbum Lovesongs baadt eerder in sferische rust. James de Graef, die ooit furore maakte met de spacepunkband SHHT, brengt als Loverman melancholische liefdesliedjes te berde.

Bob Dylan Shadow Kingdom

2023 was het jaar van The Beatles en The Stones (nooit gedacht dat ik als Gen Z’er deze woorden ooit ging neerpennen). De pers had daar de mond zo vol van dat ze de nieuwe muziek van een andere oude knook over het hoofd zagen. Nu ja, op de instrumentale afsluiter Sierra’s Theme na, is er weinig nieuw aan Shadow Kingdom. Dylan dook in zijn eigen muzikale oeuvre en stak dertien klassiekers in een nieuw jasje. Hoewel de bijbehorende concertfilm al in 2021 verscheen, werden de studio-opnamen pas vorige zomer gereleaset. Ondanks de kwalijke livereputatie van de eeuwige neuzelaar, is Shadow Kingdom een waar festijn voor Dylanadepten.

Rozi Plain Prize

Aardige plaat, maar niet heel bijzonder, dacht onze redacteur toen hij in het voorjaar van 2023 voor het eerst naar Prize luitsterde. Met dank aan de programmatoren van Leffingeleuren denkt hij daar nu gelukkig anders over. In september trad Rozi Plain op in de Onze-Lieve-Vrouwekerk van Leffinge. Met haar dromerige folkpop veroverde ze het hart van menig toehoorder. Voor het eerste sinds de ontwijding vond er op het altaar in Leffinge een gebeurtenis plaats die de naam hoogmis waardig was.

ANONHI and the Johnsons My Back Was A Bridge For You To Cross

ANONHI brengt met haar albums graag hulde aan transboegbeelden. Op I Am a Bird Now – toen de band nog Anthony and the Johnsons heette – prijkte Candy Darling op de albumcover. Een decennium later staart Marsha P. Johnson de luisteraars indringend aan. In haar teksten breekt ANONHI eveneens een lans voor de LGBTQ-gemeenschap. My Back Was A Bridge For You To Cross is een plaat met boodschap die verpakt wordt in breekbare soul.

Lakum False Lankum

Wie bij folk denkt aan vrolijke riedeltjes, gelukzalige langharigen en geurige bloemenweides, dient zijn mening na het beluisteren van False Lankum te herzien. Newcastle en On a Monday Morning liggen nog aangenaam in het gehoor, maar het sonische geweld van de andere nummers voorspellen vooral de komst van de vier ruiters van de Apocalyps. Tekstueel vallen de doden ondertussen bij bosjes. False Lankum blijft desondanks een warm aanbevolen plaat. De slapeloze nachten moet je er wel bijnemen. 

The Hives The Death of Randy Fitzsimmons

Randy Fitzsimmons is dood, leve Randy Fitzsimmons! De fictieve songschrijver van de band ligt onder de zoden, maar de begrafenisstemming is ver te zoeken. De punkers van The Hives geven plankgas van begin tot eind. In Two Kinds of Troubles halen de Zweden flink uit naar de Denen en de Noren. Zie het als de Scandinavische versie van de betere Hollandermop.
 

Ontdek de platen uit dit jaaroverzicht met een handige Spotifylijst. Onze redacteur selecteerde uit elk besproken album zijn favoriete nummer. 

pure puinhoop

De examens zijn nog maar net begonnen en nu al in ademnood? Wanneer de stapel boeken hoger lijkt dan de Mount Everest en de wanhoop toeslaat, grijp dan naar een goede reep pure chocolade. Dat pure chocolade de stress helpt verminderen en je focus verbetert, is algemeen geweten. Iets met endorfines of zoiets, het staat op bladzijde 752 van de syllabus in de onderste la van de kleerkast. Of was het op bladzijde 516 in het handboek onder mijn hoofdkussen? Of studeerde ik toch literatuur? Mijn favoriet is de pure chocolade van Côte d’Or, meer specifiek Noir 70%, al is ook die van Delicata niet mis. Eén stukje chocola na elk hoofdstuk en die berg lijkt ineens een stuk beklimbaarder.

no chill chili

Na je samenvatting tien keer kwijtgespeeld en elf keer weer teruggevonden te hebben, breken de laatste kostbare uurtjes voor je examen aan. Van ontspannen is nu geen sprake meer. Om deze last-minute studiesprint wat op te peppen, is een dosis extra pit in de vorm van chocolade met chilipeper ideaal. Waar je die vindt, hoor ik je vragen? Ware chocoladeconnaisseurs weten dat ze op de website van Lindt moeten zijn. En nu je toch het smakelijkste hoekje van het internet hebt gevonden, neem ineens de tijd om al hun smaken te ontdekken. Of wacht, je ging een studiesprint houden, niet al watertandend het internet afschuimen. Uitstelgedrag is geen optie als het om chocolade draait. May the spice be with you!  

vloeibaar geluk

Eindelijk, een zucht van opluchting, want het eerste examen is achter de rug. Tijd voor een dosis vloeibare euforie in een mok. Natuurlijk kan je cacaopoeder in je melk gooien en je microgolf op volle toeren laten draaien, maar om deze eerste overwinning van januari te vieren verdien je het beste van het beste. Geen cacaopoeder, maar chocoladebollen gevuld met marshmallows dus. Zelf sla ik elke winter een voorraad in van Bakkerij Vanessa, maar wie geen vrienden heeft die die lekkernij willen meenemen uit Schelle, komt via een snelle Google Search op 'chocoladebollen met marshmallows' ook aan hun trekken. Voel je stress mee wegsmelten met de chocolade in je melk... Met de laatste marshmallow nog in je mond, ben je helemaal klaar om weer achter je bureau te duiken.
 

Ik ben erg lang op zoek geweest naar een goed woord en nog langer naar een beter woord, maar heb na lang overwegen en twijfelen toch besloten om het woord ‘alscuus’ te nemen om over te schrijven. Verschoning als jullie liever een ander laatste woord hadden gehad. Daarnaast wil ik ook sorry zeggen aan de mededwarser die me geholpen heeft om dit woord onder mijn aandacht te brengen, misschien ben je wel teleurgesteld en had je je tijd liever in andere zaken gestoken dan mijn ellenlange twijfels te lezen.

Een alscuus is een ‘sorry’ om jezelf in te dekken zonder echt je excuses aan te bieden. Waarom zou je ook spijt betuigen mocht het geen probleem zijn? Als het echter wel een probleem is, wil je natuurlijk niet onbeleefd overkomen. De term wint steeds meer populariteit. In 2022 werd het woord door Onze Taal genomineerd voor woord van het jaar en werd erover geschreven op de site van het Instituut van de Nederlandse Taal. Disclaimer, het woord staat nog niet in de Van Dale. Als je enkel laatste woorden verwacht die in de Van Dale staan, denk ik dat onze redactie daar wel een mea culpa voor wil slaan.

Het woord alscuus is een vertaling van het reeds bekende Engelse woord ifpology. Het werd vertaald door de Nederlandse schrijfster en journaliste Paulien Cornelisse. Zij gebruikte het woord voor het eerst in haar column voor de Volkskrant. Zonder iemands intelligentie in twijfel te trekken is het misschien goed om te duiden dat het woord niet meer is dan een samenstelling van de woorden ‘als’ en ‘excuus’, spiegelend naar de Engelse variant van de woorden ‘if’ en ‘apology’. Ook zonder letterlijke excuses kan je een alscuus aanbieden, ook hier een halfgemeende sorry als je het al door had.

Het schoolvoorbeeld van wie alscuses gebruikt zijn politici. Wanneer het hoofddoel is om reputatieschade te voorkomen, kan een sorry meer of minder immers geen kwaad. Als de Conner Rousseaus van deze wereld hun excuses aanbieden “indien iemand zich gekwetst voelt”, gaat het minder om een oprechte spijtbetuiging en meer om een zwaktebod. Het voelt dan ook alsof diegene die zich verontschuldigd geen werkelijke waarde hecht aan waarover die zich, eventueel, excuseert. Probeer dus zelf deze excuses te vermijden in formele contexten! Al lachend onder vrienden kan je zeker alscuses aanbieden, maar zorg er misschien voor dat je dat niet doet wanneer je mensen graag te vriend houdt. Ze kunnen namelijk kwetsend zijn, wanneer mensen door hebben dat je niet oprecht overkomt.

Sorry als dat wat belerend overkwam. 

Het eerste waar ik me aan erger is de verzameling icoontjes die de recy­clage­stroom aangeeft. Je kent ze wel, de pijltjes in een driehoek met een cijfer of een aantal letters in. Achter die tekens schuilt geen enkele regelgeving. Ze betekenen dus ook niets: je zou een houten stoel met dat icoontje erop kunnen verkopen. Niemand zal je tegenhouden. Misschien denken mensen dan wel dat ze je stoel in hun PMD-zak mogen afdanken.

Het volgende waar ik het over wil hebben is de ophemeling van papier als vervanger voor plastic wegwerpproducten zoals zakjes, bekertjes of rietjes.Persoonlijk drink ik liever cola zonder papiersmaak en proef ik liever meer pasta dan hout in mijn avondeten. Daarbij moet er alsnog een plastic coating in want − je raadt het nooit − papier heeft niet dezelfde materiaaleigenschappen als plastic. Ga maar eens een rietje in je tuin begraven en kijk of het volgende maand vergaan is. Bovendien zijn producten uit papier dikker, waardoor je dus veel meer materiaal nodig hebt en ook veel materiaal weggooit na het één keer te gebruiken. Ten laatste zijn de papieren varianten aanzienlijk minder stevig, waardoor je de keuze van de gebruiker om een zakje nog voor iets anders te gebruiken of een bekertje terug uit te wassen en te hergebruiken weghaalt. Als je al écht duurzaam gedrag wil vertonen, is het niet eens meer mogelijk.

Het ergste aan dat alles is dat mensen doen alsof het totaaloplossingen zijn, dat als je alle plastic zakjes uit papier maakt en iedereen elektrisch rijdt, het klimaat dan plots zal zeggen: “Oké, jullie hebben genoeg gedaan, ik zal niet meer dramatisch doen.” We spreken bijvoorbeeld allemaal over hoeveel groener het is om op stroom te rijden in plaats van op aardolie, maar daarbij wordt er niet gezegd dat de lithium-ionbatterijen die in zulke auto’s zitten vreselijk vervuil­end zijn. Vraag je daarbij vooral niet af of er genoeg lithium op de planeet is om iedereen te voorzien van zo’n gigantische batterij.

Ik weet dat mijn haat in deze column vaak iets oppervlakkiger en grappiger bedoeld is, maar dit is even serieus. Het is niet altijd even gemakkelijk, maar het kan nooit kwaad om even stil te staan en na te denken of de dingen die je voorgeschoteld worden wel effectief ‘groen’ zijn. Probeer vooral om zoveel mogelijk wegwerpproducten te weigeren en geen dingen te kopen die je niet nodig hebt. 

Hoi Coach Conny,

Het leven is zo verschrikkelijk duur. Dan gaat het niet alleen over mijn chiazaden die ik niet meer bij mijn lokaal biopunt koop, maar in bulk bij Kruidvat. Ook mijn lievelingsmango die over de hele wereld slechts in één natuurreservaat in Peru te vinden is, dreigt een luxeproduct te worden. Ik weet het echt even niet meer. Heb jij nog foodtips?

Liefs, Elle-Mieke

Dag Elle-Mieke,

Potvolhavermelk zeg, misschien kun je om te beginnen eens normaal doen. Ik hoor dat meteen, jij bent zo’n kreng dat niet eet om in leven te blijven, maar om je unieke persoonlijkheid uit te stallen. En zeg me niet dat je zo’n allergisch type bent. Weet je waarom allergieën nuttig zijn? Om de zwakkelingen uit te filteren. Vroeger was het eten wat de pot schaft, de pot leren verdragen en als je pech had creperen van de buikpijn met de dood tot gevolg. Zoals sossen-voorzitters tolerant worden voor mensen met een andere huidskleur door met hen in contact te komen, zo worden kinderen tolerant voor voeding die ze niet verdragen door lekker te knabbelen van hun glutenrijke burger met een beker cola erbij. Oké, niet mijn beste voorbeeld, maar je snapt wat ik bedoel. Ik zeg niet dat het vroeger beter was, ik zeg wel dat het vroeger véél beter was. Onze Wesley (7) is het beste voorbeeld. De schat zit dit jaar al in de derde kleuterklas en is hiermee by far de slimste van de familie. Ik heb hem altijd op het hart gedrukt: het ontbijt is de voedzaamste maaltijd van de dag. Denk je dat ik hem granola met noten en een peer in boeddhavorm geef? Twee sandwiches met choco en een donut uit de voedselbank. Onze Jordan, die kreeg soms fruit mee naar school. Een abrikoos. Zelfs een keer een radijs. Hij is 11 en zit nu in het tweede leerjaar, dat krijg je dan. Voor het CLB onze Jordan weer begint te stalken met vragen over verwaarlozing: dat is veruit de grootste zonde in mijn overigens perfecte opvoeding van mijn kids die ik van de rechter nog mag zien. 

In sojamelk gedrenkte groeten,

Coach Conny
 

Geachte Coach Conny,

Ik studeer Rechten. Kunt u binnen een termijn van 48 uur bevestigen dat u deze brief in goede orde hebt ontvangen?  

Met hoogachtende groet,

Henri

Sorry, jongeman. Ik kan je niet helpen. (En kun je geen aangetekende brief meer sturen? Je hebt geluk dat ik hem heb geopend. Aangetekende brieven belanden normaal altijd op de hoop met andere onbetaalde facturen en deurwaardersgeneuzel.) 

Sterkte met je leven,

Coach Conny

Alvorens we ons toespitsen op het reilen en zeilen van studenten met een BSO-achtergrond, verduidelijken we eerst de organisatie van het secundair onderwijs. Het huidige systeem zit namelijk in een overgangsfase. Momenteel kunnen leerlingen uit het BSO pas verder studeren na een zevende jaar. In het nieuwe systeem krijgt het beroepsonderwijs de naam arbeidsmarktfinaliteit. Leerlingen die afstuderen in een arbeidsmarktfinaliteit krijgen een diploma niveau drie waarna ze een voorbereidend jaar hoger onderwijs of een arbeidsmarktgericht zevende jaar kunnen volgen. Na een arbeidsmarktgericht jaar kunnen leerlingen doorstromen naar een graduaatsopleiding, wat een mogelijke toegangspoort is tot professionele of academische bachelors.

 
De resultaten van de onderwijshervormingen zullen we pas over enkele jaren zien. De meest recente cijfers van het Agentschap voor Hoger Onderwijs gaan over het academiejaar 2021-2022. In dat jaar waagden een honderdtal studenten uit het BSO de overstap naar een ­aca­dem­ische bachelor. In datzelfde academiejaar startten dertien studenten uit het BSO aan UAntwerpen. Dit academiejaar schreven maar liefst achtentwintig studenten uit het beroepsonderwijs zich in aan onze universiteit. Onderwijswetenschapper Peter Van Petegem (UAntwerpen) reageert voorzichtig positief: “De redenen waarom leerlingen in een beroepsopleiding terechtkomen zijn divers. Aan de ene kant zijn er jongeren die niet overweg kunnen met abstract denken en daardoor betere resultaten halen in een beroepsgeoriënteerde richting, anderzijds zijn er leerlingen die wel de competenties hebben om abstract te denken maar omwille van uiteenlopende redenen in het zogenaamde watervalsysteem terechtkomen. Het is een mooie zaak als deze mensen gemotiveerd de overstap naar de universiteit maken.”

Jordi Van Keer, masterstudent Geschiedenis, is een van de studenten die het fameuze watervalsysteem heeft doorzwommen: “Ik ben begonnen in het ASO om uiteindelijk in de BSO-opleiding Logistiek te belanden. Omdat ik moeite had met het bijhouden van notities is het in het ASO en het TSO misgelopen. Tijdens de examens wist ik vaak niet meer wat we gezien hadden in de les. ”Na een bevlogen presentatie over Martin Luther King vatte Jordi de droom op om leraar te worden en schreef zich in voor een lerarenopleiding geschiedenis en PAV (project algemene vakken). “Omdat de studies vlot waren verlopen, volgde ik na het behalen van mijn lerarendiploma een schakelprogramma als voorbereiding op de master Geschiedenis. Met een masterdiploma kan ik later in een hogere graad lesgeven.” 

Dries Goossens, masterstudent Productontwikkeling, doorliep een heel ander traject. “In het middelbaar volgde ik zes jaar Houtbewerking. Omdat ik interesse had in de theorie achter de praktijk heb ik een zevende jaar gevolgd met het oog op hogere studies. Ik was eerst van plan om naar de hogeschool te gaan, maar Productontwikkeling op universitair niveau sprak mij meer aan.” 

Meteen de overstap maken van een beroepsopleiding naar een universitaire richting is geen evidente keuze als je de slaagkansen in gedachten houdt. Van Petegem haalt er enkele cijfers bij: “In het academiejaar 2021-2022 bedroeg het gemiddeld studierendement van studenten uit het BSO in academische bachelors 25,4%. Het studierendement drukt het percentage behaalde studiepunten uit.  Een gemiddeld studierendement van 25% wil dus zeggen dat studenten uit het BSO pakweg vijftien studiepunten behalen.” Door de lage slaagkansen in het eerste jaar halen studenten uit het BSO nauwelijks de eindstreep. Driekwart van de gestarte studenten in het hoger onderwijs haakt af. Slechts 8% procent behaalt een bachelordiploma in de voorziene studietijd van drie jaar. Aan onze universiteit namen vorig academiejaar maar vier studenten met een BSO-vooropleiding een bachelordiploma in ontvangst. Dries behoort tot de selecte groep van studenten die een diploma behaalde zonder van het modeltraject af te wijken. Toch verliepen zijn studies niet zonder slag of stoot. “Ik moet veel harder werken dan andere studenten omdat ik soms niet over de basiskennis beschik die ik nodig heb voor theoretische vakken.” Voor Jordi blijft het academisch jargon de grootste struikelsteen. “Tijdens de colleges zoek ik moeilijke woorden steeds op. Als het kan, probeer ik de leerstof ook op voorhand te bekijken zodat ik tijdens de les beter kan volgen.” 

Ondanks de moeilijkheden, voelt Dries zich thuis in zijn opleiding: “Als houtbewerker kan ik mijn handvaardigheid en technisch inzicht goed gebruiken in de praktijkvakken.” Ook Jordi blikt positief terug: “Omdat ik de afgelopen jaren met verschillende mensen in contact kwam, heb ik een breed wereldbeeld. BSO-scholieren hebben nu eenmaal een andere levensvisie dan universitaire studenten met een ‘klassieke’ vooropleiding.  Ik hoop later als leraar aan de slag te gaan in het BSO en leerlingen te motiveren met mijn verhaal.”     
 

Ik sprak met Max Kips, voorzitter van het Vlaams Geneeskundig Studentenoverleg (VGSO), dé schakel tussen geneeskundestudenten en landelijke beleidsmakers, en Nafisa Abubakar. Zij is als vertegenwoordiger van UAntwerpen onderdeel van diezelfde organisatie. “We hebben een artsentekort. Het verhogen van de artsenquota is dus in principe een goed idee, maar er zijn vooraf onvoldoende maatregelen genomen om de universiteiten daarop voor te bereiden”, legde Nafisa uit. Over het artsentekort nuanceert Max: “Er is een relatief artsentekort, waarbij niet elk specialisme eenzelfde werkdruk kent. De verdeling is verkeerd. Iedereen kent wel het verhaal van de dermatoloog waar je zes maanden moet wachten op een afspraak.” Nafisa vult aan:  “Momenteel lijkt het erop dat de federale overheid meer huisartsen wil.”

meer of minder huisartsen

Het idee dat een verhoogde instroom leidt tot meer huisartsen is niet gek. Vanaf 2025 worden er subquota ingevoerd; die bepalen zowel hoeveel arts-specialisten er maximaal worden opgeleid als de onderlinge verdeling tussen de specialisaties. Wanneer die subquota gelijk blijven en er meer net-afgestudeerde artsen zijn, worden er relatief gezien minder van hen toegelaten tot een arts-specialistenopleiding. Daardoor zal een carrière in de huisartsgeneeskunde vaker overwogen moeten worden, met meer huisartsen tot gevolg. Het voorzichtig dwingen richting de huisartsengeneeskunde kent ook een keerzijde. “We willen niet dat iemand zes jaar studeert om een beroep uit te voeren waarin die geen zin heeft en waardoor die misschien zelfs een slechte arts zal zijn”, reageert Nafisa bezorgd.

verhoogde quota

Om de stijging van het aantal studenten te bekostigen, is eenmalig vijftien miljoen euro over de universiteiten verdeeld. Kort na publicatie van haar persbericht over de impact van de verhoogde instroom, kreeg het VGSO van kabinet Weyts de mededeling dat er jaarlijks tien miljoen euro extra over de geneeskundefaculteiten verdeeld zal worden. Die bedragen werden door de decanaten van verschillende universiteiten, voor bekendmaking van de blijvende quotaverhoging, als voldoende beschouwd.  
“We zien nu al kinderziekten optreden die later tot problemen kunnen leiden, zoals bij UGent, waar mensen bijvoorbeeld geen zitplaats hebben in de aula. Bij UAntwerpen zitten de bottlenecks vooral bij het vaardighedenonderwijs en de anatomiezaal. Geneeskunde is een nicherichting, die heel heterogeen is in haar lesvormen. Een van de voordelen van UAntwerpen, waar studenten actief voor kiezen, zijn de lessen in kleine groepjes. Dat blijven garanderen met zulke grote groepen is gewoon niet mogelijk. Dit jaar lukt dat nog net met de eerstejaars, maar als daar in de masteropleiding studenten uit Hasselt bijkomen (UHasselt heeft enkel een bacheloropleiding, n.v.d.r.) is dat misschien niet meer mogelijk”, licht Max toe.

quota per instelling

Over het instellen van een quotum per universiteit is de mening van het VGSO duidelijk. “Het is een voordeel van Vlaanderen om via een centrale selectie aan elke universiteit te kunnen studeren. In Nederland is dat helemaal anders. Ik denk dat we absoluut niet naar zo’n systeem moeten evolueren”, beweert Max stellig. In Nederland heeft elke universiteit een eigen quotum en toelatingsvisie, acht visies in totaal, dus uiteraard ook acht websites met een ongestructureerde informatievoorziening. De ene werkt met toelatingstoetsen, een andere met motivatiebrieven of schoolcijfers, maar de meeste kiezen voor een onbegrijpelijke pseudorandom combinatie van eerdergenoemde ideeën.

artsen opleiden zonder grenzen

Een afgestudeerde geneeskundestudent wordt pas arts bij het verkrijgen van een RIZIV-nummer. Op federaal niveau worden er jaarlijks twee afzonderlijke aantallen RIZIV-nummers bepaald, een voor Wallonië en een voor Vlaanderen. De theorie: Wallonië en Vlaanderen zorgen er door middel van een instroombeperking voor dat elke geneeskundestudent na zes jaar een RIZIV-nummer kan krijgen. Nu de praktijk: Vlaanderen zorgt met een toelatingsexamen voor die beperkte instroom. Wallonië had 25 jaar lang geen instroombeperking en kwam daardoor jaarlijks RIZIV-nummers te kort. Dat Waalse fenomeen noem ik als redacteur graag het artsen-opleiden-zonder-grenzenmodel. Een soort Artsen zonder Grenzen, maar dan zonder mensen in nood te helpen, publiek respect en donaties. Eigenlijk helemaal geen Artsen zonder Grenzen bedenk ik me nu. Tot onvrede aan Vlaamse zijde reikte de federale overheid elk jaar opnieuw extra RIZIV-nummers uit aan Wallonië, waardoor het model onbestraft bleef. “We hebben een lange historie meegemaakt”, vertelt Max, “waarin we zaken aan de andere kant van de taalgrens absoluut niet vonden kunnen.” Of deze onvrede heeft geleid tot een wraakzuchtige quotaverhoging van minister Weyts is onbekend. Het artsen-opleiden-zonder-grenzenmodel heeft ook geleid tot een overschot aan artsen in Wallonië. Mede hierdoor heeft federaal minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke vorig jaar een akkoord met Wallonië bereikt, waardoor daar vanaf huidig academiejaar een vergelijkbaar toelatingsexamen is als in Vlaanderen.

In het kort, die vijfde geneeskundestudent leidt tot veel discussie, maar als het lukt de kwaliteit van de opleiding geneeskunde te garanderen, kan die huisarts worden of voor Artsen zonder Grenzen gaan werken. Kwaliteitsvol onderwijs blijft het speerpunt van het VGSO. Max benadrukt: “We willen dat studenten die nu starten, een minstens even kwaliteitsvolle opleiding krijgen als wij hebben gehad.” 
 

Geachte toekomstige rector

Laat ik beginnen met een kleine ontboezeming. Fout, ik heb geen KU Leuven-merchandise gekocht om onder de kerstboom te leggen. Er is nog tijd. Wel mijmer ik soms over de bevindingen die in de welzijns­enquête van UAntwerpen (editie 2020) staan, te meer omdat ik de editie van 2016 met veel interesse heb gelezen en ook herlezen. Helaas worden de resultaten van de meest recente versie niet gepubliceerd, u kent inmiddels mijn verdriet hieromtrent. Dus wat moet een mens dan? Inderdaad, zelf een welzijnsenquête voeren. Ik mailde lukraak academici uit alle faculteiten om te vragen hoe hun welzijn en dat van studenten kan worden verbeterd en wachtte geduldig op een enthousiast antwoord. Wat ik hieruit leerde valt misschien niet wetenschap­pelijk en statistisch te onderbouwen, dat geef ik olijk en grif toe, maar het is daarom niet minder leerrijk.

Bepaalde kwesties werden door de academici met wie ik sprak − ik durf niet uit te sluiten dat u een van hen was − met een constante regelmaat aangehaald als oorzaak van piekende stressnivaeus. Staan bovenaan: de zoektocht naar externe financiering en het tijdrovende uitschrijven van onderzoeksprojecten met minimale slaagkansen. Nek-aan-nek daarmee: het gebrek aan appreciatie voor goed onderwijs, veelal dankzij de klemtoon op onderzoek binnen de spreidstand tussen onderzoek, onderwijs en dienstverlening. De numerieke evaluatie van academici en de continue druk om geld in het laatje te brengen staan bovendien op gespannen voet met het publieke karakter van universiteiten. Academici gaan denken en handelen in functie van de parameters waarop ze worden beoordeeld: dat wakkert de verleiding aan om onderzoeksprojecten in te dienen die niet noodzakelijk veel relevantie hebben, maar waarvan de slaagkansen het hoogst zijn. Er is een individuele verantwoordelijkheid, zeer zeker, maar het valt niet te ontkennen dat de druk om te publiceren academici systematisch kwetsbaar maakt voor wetenschapsfraude.

Ik wil van deze brief ook gebruikmaken om mijn dank te betuigen aan alle academici die ik de afgelopen tijd sprak en die een uur of meerdere uren tijd vrijmaakten om hun visie uiteen te zetten en bijwijlen hun hart te luchten. Het is allesbehalve evident om je kwetsbaar op te stellen tegenover een student die toevallig af en toe dingetjes schrijft voor een studentenblad. Mijn persoonlijke observatie is dat het soms nog minder evident is om je hart te luchten bij collega’s binnen dezelfde universiteit. Een competitief systeem dat een grote prestatiedrang eist van het individu tast onherroepelijk het sociaal weefsel aan. Nogal wat academici die ik sprak missen ondersteuning en ervaren de universiteit als een individualistische omgeving. Maar goed, kun je verbondenheid verwachten als je strompelt van de ene tijdelijke deeltijdse aanstelling naar de volgende tijdelijke deeltijdse aanstelling, van onzekerheid naar onzekerheid? Zo zijn er academici die tegelijk vier verschillende deeltijdse statuten aan UAntwerpen bekleden en een handvol geleerde fiscalisten nodig hebben om hun belastingbrief in te vullen. Het gemis aan sociaal weefsel heeft een weerslag op het persoonlijke welzijn. Een sterker middenkader kan bijdragen aan een remediëring van dat probleem, net zoals een betere samenwerking tussen personen, onderzoeksgroepen en faculteiten dat kunnen. Alleen komen we daar bij een wortel van het probleem: de evaluaties zijn niet gericht op het presteren van groepen, maar op individuen; wat de onderlinge wedijver aanwakkert. Lieve toekomstige rector, ik snap dat hiervoor geen pasklare oplossingen zijn, maar ik vind het wel nuttig u deze bevinding te signaleren.

Ik kan overigens niet uitsluiten dat u mijn brief bent beginnen lezen en met uw ogen rolde toen u het woord welzijn las, om mijn brief voorts onaangeroerd te laten. Het zou een jammerlijke smet zijn op onze inmiddels innige band, maar vrees niet. Hoewel u me misschien een sneeuwvlokje vindt omdat ik belang hecht aan zorgzaam met elkaar omgaan, neem ik zulks niet persoonlijk. Misschien vindt u wel dat het te veel over welzijn gaat. Misschien vindt u al dat gedoe over welzijn en inclusiviteit woke gepamper. Misschien vindt u dat wie geen hitte verdraagt uit de keuken moet blijven en gelooft u dat door voldoende eieren tegen de muur te gooien de sterksten het wel overleven. Het zijn geluiden die ook leven onder academici, dus u hoeft zich niet eenzaam te voelen. Het doet me denken aan “We spelen Champions League”, wat als verweer werd gebruikt voor het grensoverschrijdende gedrag bij de Nederlandse talkshow De Wereld Draait Door. Wie aan de top wil meedraaien, moet een harde cultuur maar verdragen. Sta me toe beleefd te blijven: een belachelijke logica. Zorgen voor elkaar hoeft kwaliteit niet in de weg te staan, net zomin harde competitie garantie is voor kwaliteit. Wel integendeel, uit Amerikaans onderzoek blijkt ook dat hard leiderschap niet productief is, maar net schadelijk voor personen en organisaties. Je kunt de lat hoog leggen zonder van mensen puree te maken. Je kunt als universiteit inclusief zijn zonder aan kwaliteit in te boeten. Dat is mijn heilige overtuiging. En de uwe?

Met openlijke groeten
Matthias

PS Academici die nooit een mail van mij hebben ontvangen en zich (terecht!) over het hoofd gezien voelen, kunnen me altijd contacteren. Ik breng om het goed te maken koekjes mee. 

Het Vlaams financieringsmodel bevat parameters op basis waarvan universiteiten en hogescholen geld krijgen van de Vlaamse overheid. Die parameters krijgen een kwantitatieve invulling: hoe meer studiepunten er binnen een universiteit worden opgenomen, maar ook hoe meer doctoraten of publicaties een universiteit aflevert, hoe meer geld een universiteit ontvangt. 

De Vlaamse Interuniversitaire Raad, het overlegorgaan van de Vlaamse universiteiten, trapte het academiejaar af met het Verkiezingsmemorandum 2024, dat als een onheilspellende noodkreet leest. De Vlaamse Regering komt de afspraken van het financieringsmodel niet na. Ze onderindexeren alle componenten binnen de basisfinanciering (de werkings-, investerings- en sociale toelagen), stelden in 2016 en 2021 de decretaal voorziene groeipaden uit tot minstens 2024-2045, voerden een reeks lineaire besparingen door in 2011 en 2015, en kenden de decretaal voorziene kliks niet toe in 2015, 2016, 2021 en 2023. Die kliks houden in dat bij een toename van 2% van de studenten de toelagen ook met 2% stijgen. Alles opgeteld zorgt dat ervoor dat de hogescholen en universiteiten sinds 2008 een bedrag van 349,5 miljoen euro zijn misgelopen. De periode 2020-2022 neemt hier 136 miljoen euro voor haar rekening.

Vooral de onderindexering slaat flinke gapen in de begroting: de universiteiten zagen zo 194,7 miljoen euro door de neus geboord de afgelopen vijftien jaar. Ook het overslaan van de kliks is een zorgenkind. Hierdoor zijn de hogescholen en universiteiten al 73,8 miljoen euro misgelopen, daarvan was ruim 51,3 miljoen euro bedoeld voor de universiteiten. 

Ook de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling heeft weet van de problematiek: “Publieke middelen vormen de belangrijkste bron van inkomsten voor het hoger onderwijs. De middelen zijn het afgelopen decennium niet meegestegen met de toename van het aantal studenten, wat een daling van financiering per student in reële termen als consequentie heeft.”

We vroegen UAntwerpen hoeveel middelen ze de afgelopen jaren zo is misgelopen. Die laat weten dat het bedrag van de onderfinanciering alleen is berekend en gecommuniceerd op Vlaams Universitair niveau, juist om polemieken te vermijden. Ze liet hierbij weten dat UAntwerpen goed is voor 14% van het financieel marktaandeel dat wordt gebruikt voor de verdeling van de werkingsmiddelen. “Dat levert uitdagingen op quasi alle vlakken op, zo maken de zeer beperkte investeringsmiddelen het onmogelijk om aan de gevraagde duurzaamheidsvereisten te voldoen.”

In de Prinsstraat ligt Zomaar een dak, de pastorale dienst van UAntwerpen. Studenten kunnen hier op lesdagen terecht voor een studieplek, gratis koffie of een gesprek met een van de vier pastors onder wie Gert Van Langendonck. “We bieden studenten of personeelsleden verdiepende activiteiten of goede gesprekken aan, waarbij je over levensbeschouwing kan bijleren, je je eigen positie daarin op het spoor kan komen en daarin kan groeien.” Ook zijn collega Xenia Geysemans benadrukt het belang van gesprekken. “Alles draait er eigenlijk om een goede relatie op te bouwen. We luisteren naar hun verhaal en accepteren het zoals het verteld wordt.” Beiden zijn katholieke christenen die na hun studie Theologie in de functie begonnen zijn.

Amper een straat verder, in de Lange Winkelstraat, ligt de Brabantse Olijfberg, een protestantse kerk die een lokaal ter beschikking stelt aan Ichtus Antwerpen. De leden van die studentenvereniging (die niet verbonden is aan UAntwerpen, n.v.d.r.) houden van dinsdag tot en met donderdag hun lokaal open voor iedereen als studieplek en bieden gratis koffie, thee en koekjes aan. Daarbovenop organiseren ze lezingen, Bijbeldiscussies en ontspanningsactiviteiten. “Ichtus is een christelijke studentenvereniging die zich inzet voor drie pijlers: gemeenschap, relevantie en het evangelie. We willen graag een community zijn voor alle studenten, maar de meeste van ons zijn christelijk.” Zo beschrijft Aron van Velzen de studentenvereniging waarvan hij sinds vorig academiejaar praesidiumlid is. Aron is protestants, net als het merendeel van Ichtus, en zit nu in zijn laatste semester van de bachelor Leerkracht.

feit, mysterie, geschenk

Geloof is een woord dat door iedereen anders ingevuld wordt. Aron neemt het Nieuwe Testament zeer letterlijk. “Ik geloof omdat ik heb gehoord over wat er is gebeurd met Jezus Christus. Jezus is herrezen uit de dood en daar zijn wat mij betreft sterke historische argumenten voor. Ik ben ervan overtuigd dat dat echt is gebeurd.“

Bij Xenia ligt het anders. “Ik geloof niet dat er maar één waarheid is. Ik denk dat we allemaal vertoeven in een waarheid en door met elkaar in gesprek te gaan kunnen we meer objectiviteit vinden in een grote subjectieve poel. Ik geloof omdat ik ben geraakt door het Christusmysterie. Ik ben eigenlijk gelovig geworden door mijn studies, ik ben niet gelovig opgevoed. Mijn geloof groeit alleen maar meer sinds de geboorte van mijn dochter. Als je ziet dat je als vrouw – samen – zoiets kan maken, is dat een wonder. Voor mij zijn die dingen de kleine knipoogjes van het Rijks Gods.”

Gert is bondig: “Geloof is een geschenk dat ik heb gekregen.”

heden ten dage

De hedendaagse kerk in België krijgt veel te verduren, om maar te beginnen met de dalende hoeveelheid kerkgangers. Xenia ziet dat niet per definitie als iets slechts. “Vroeger had de Katholieke Kerk een monopolie, maar toen zaten er veel mensen in de kerk puur om de hoop te vergroten. De groep die nu gaat, is kleiner, maar misschien wel intenser gelovig.” Aron sluit zich daarbij aan. “Het geloof was hier groot, maar dat heeft er misschien voor gezorgd dat het inhoudsloos is geworden: meer een traditie dan een levend geloof.”

Op de vraag of christendom nog relevant is, zeggen alle drie volmondig ja, maar ze verschillen van mening over de exacte invulling. Xenia beschouwt religie en spiritualiteit als iets vloeibaars. Ze denkt dat het christendom een hulp kan bieden aan de vele jongeren die denken dat er iets abstracts is boven de mensen, die in het ‘ietsisme’ geloven, maar toch in meer willen geloven. Aron ziet het anders: volgens hem is het christendom de waarheid en daarmee voor iedereen de oplossing.

“De boodschap van Jezus is dat uiteindelijk alles goed zal zijn. Het enige wat wij als mensen moeten doen, is de uitgestoken hand van God aannemen”, beschrijft Gert. Aron noemt het een uitweg uit de wereld waarin het zo vaak fout gaat. Dat klinkt misschien escapistisch, maar zowel Gert als Aron stellen duidelijk dat het christendom draait om het leven hier en nu. “Je hebt een grote verantwoordelijkheid om hier op aarde anderen de liefde van Jezus te tonen en als christen te leven”, zegt Aron. Gert sluit zich daarbij aan: “Onze taak als christenen in de samenleving bestaat erin om handen en voeten te geven aan het goede dat God met mensen voorheeft.”

Godvergeten

In een gesprek over het christendom vandaag is Godvergeten de olifant in de kamer. De serie over het jarenlange misbruik binnen de Katholieke Kerk in België lanceerde een groot maatschappelijk debat over de rol van de Kerk. ”Allereerst gaan onze gedachten naar de slachtoffers en het leed dat zij hebben moeten meemaken”, begint Gert zijn antwoord op de vraag, iets wat Aron en Xenia beamen. Gert gaat verder: “Voor mij persoonlijk heeft de serie een kleine crisis veroorzaakt. Ik vind het moeilijk en confronterend dat zoiets kon gebeuren in een instelling waarvan je net mag verwachten dat ze weerbarstig tegenover zulk misbruik staat.” 

Hoewel Xenia het eveneens pijnlijk vond, had ze een andere reactie: “Het doet geen afbreuk aan mijn geloof. De Kerk is meer het omhulsel. Voor mij gaat het om de kern en dat is het Christusmysterie en de bijhorende goddelijke liefde.” Beiden merken op dat het bij gelovige jongeren weinig lijkt te spelen; zelf kregen ze alleszins geen vragen van jongeren toen de serie op tv kwam. Moet er verandering komen? Zowel Gert als Xenia vinden dat dat nodig is en dat de Kerk daarover volop reflecteert. Het proces groeit om de Kerk horizontaler in te delen, maar het neemt tijd in beslag.

Voor Aron is het nog anders. Als protestant is hij geen deel van de Katholieke Kerk. Hij noemt het een blaam op het christelijke geloof, maar benadrukt dat het geloof meer is dan de Katholieke Kerk.

op zoek naar elkaar

Het christendom heeft bij velen een negatieve connotatie. Dat is niet geheel onterecht als we Godvergeten zien, maar dat neemt niet weg er nog steeds studenten met de vraag zitten of er iets groter is. Het neemt evenmin weg dat velen nood hebben aan verbondenheid in een wereld van alsmaar oprukkend individualisme. De christenen rondom de Stadscampus lijken alvast hun lessen getrokken te hebben. Plaatsen van uitsluiting van andersgelovigen hebben plaats geruimd voor plekken waar iedereen welkom is; boodschappen van verbondenheid zijn er geen holle leuzen. Conformiteit afdwingen is vervangen door open discussies voeren. Macht en aanzien hebben geweken voor laagdrempeligheid en gelijkheid. De harde kerkbanken zijn alvast vervangen door comfortabele zetels. Waar er vroeger conflicten waren tussen katholieken en protestanten, zien we Ichtus en Zomaar een Dak die de Sint-Ignatiuskapel delen. Sterker nog, Zomaar een Dak heeft ook een islamitische medewerker en de locatie wordt ook voor islamitische diensten gebruikt.

Toch moet de kritische bemerking gemaakt worden dat die ruimten klein zijn en geen massa’s mensen aantrekken. In een wereld met naar schatting meer dan twee miljard christenen is het dan ook twijfelachtig dat die twee kleine organisaties een grote impact zullen hebben. Op veel plaatsen worden mensen nog steeds uitgesloten op basis van christelijke ideeën en geestelijk machtsmisbruik is allesbehalve de wereld uit. Als tegenreactie daarop  ontwikkelen elders mensen een afkeer voor christelijke ideeën. De toekomst zal moeten uitwijzen of het tij te keren valt.