“Aan het grote beeld, op de Groenplaats. Met een groene jas.” Via dit bericht lokaliseer ik Dirk Steel, een Antwerpse Greeter. Met “zullen we eerst een koffieke drinken?” loodst hij ons (en de koffies) vakkundig naar het eerste verdiep van een koffiebar op de hoek van de Groenplaats. Gewapend met cafeïne en een koekske zijn we klaar om de wondere wereld der Greeters te betreden. Dirk steekt van wal.
“Greeters verlaten de geijkte gids-met-paraplu-paden en laten je proeven van dat deel van de stad dat jìj wilt ontdekken. Greeters zijn wereldwijd actief, maar in elk land is de ervaring anders. Wat zeer duidelijk is: het zijn altijd vrijwilligers. Dus geen mensen die dat doen tegen betaling of semi-beroepswatdanook (lacht). Onze mensen zijn duidelijk niet de gidsen zoals je ze normaal kent: geen gele paraplu’s, geen bordjes in de lucht, géén grote groepen. Via onze website www.antwerpgreeters.be contacteren mensen ons die iets willen weten, iets willen zien. Mensen die een wandeling willen doen. Als zodanig zijn we geen gidsen die 37 verschillende feitjes geven, waarvan je er al de helft vergeten bent na tien stappen. Dat betekent niet dat we niet over dezelfde kennis beschikken. We zitten hier nu bijvoorbeeld tegen een muur met heel wat historie: dat is nog een deel van de uitbreiding van de kathedraal die er uiteindelijk nooit gekomen is (koffiezaak Mockamore, nvdr.).
De kerk is destijds afgebrand en hierdoor was er geen geld meer om ze uit te breiden: herbouwen was dus dé prioriteit. Hierachter ligt er trouwens een tuin, op de pilaren die wél reeds gebouwd waren, nog een paar meter hoger dan dit eerste verdiep. (Mijn mond staat open.) Zie, hiervoor doe ik het dus hé, voor de verbazing op jouw gezicht. Die tuin hoort bij de pastorij én wordt tijdens de beiaardconcerten, eenmaal per jaar voor bezoek geopend.”
“Bij het initieel contact wordt altijd aan de mensen gevraagd wat ze willen zien. Onze greetersgroep is relatief jong, we zijn gestart in april 2015. Er zijn sindsdien een veertigtal contacten geweest, relatief weinig met Belgen. Eerder Duitsers, Amerikanen, … Mensen uit het buitenland die het concept kennen en automatisch als ze ergens een stad bezoeken, kijken of er Greeters zijn. Veel van hen hebben een hekel aan de traditionele gegidste tourtjes, maar willen wel in contact komen met mensen die toch nog iets van de stad kennen of weten. Wij werken zonder financiën, subsidies of wat dan ook. Toch heeft dat ook voordelen. Want als je gerekruteerd wordt door een toeristische dienst, wordt er wel van je verwacht dat je het woord van je broodheer predikt. Zo kan ik bijvoorbeeld, zonder dat ik gesponsord word door een welbepaalde koffiezaak, zeggen: daar is de koffie goed. Daar kan je goed gaan eten zonder dat je te veel geld wil uitgeven. Sommige mensen willen weten wat er actueel in ‘t Stad te doen is en hoeven geen historische rondleiding. Maar het kan ook samen gaan. Wisten jullie bijvoorbeeld dat er sinds gisteren een beeld van Jan Fabre in de kathedraal staat?”
“Om beroep te doen op een Greeter staat geen leeftijd. Wij kunnen ook interessant zijn voor universiteitsstudenten hoor (lacht). Universiteit Antwerpen reikte net een eredoctoraat uit aan Anselm Kiefer, een enorm boeiende kunstenaar met een eigenzinnig karakter. Ga zeker naar zijn gratis tentoonstelling in het voormalig Raamtheater! En kijk eens naar omhoog in de Meerminne (M-blok in de volksmond, nvdr.), recht tegenover de Sint-Jacobskerk. Op het plafond siert een kunstwerk van Michelangelo Pistoletto waar de zes mediterrane zeeën op afgebeeld staan, een pleidooi voor een minzame culturele samenleving. Je ziet het, wij gidsen op maat! Vertel dat ook maar aan de Erasmusstudenten. Hun ouders of familie die op bezoek komen, verwachten wellicht een rondleiding in Antwerpen. Daar bieden wij hét perfecte antwoord op.”
“Hoe ikzelf bij de greeters ben terechtgekomen? Alles is begonnen in het reiscafé 'ViaVia' aan ’t Hendrik Conscienceplein. Van een praatje aan de toog kwam er een initiatief. Sommige mensen kenden elkaar reeds, want iemand die geïnteresseerd is in Antwerpen volgt wel eens een cursus of gaat naar een bepaalde tentoonstelling ... en zo ging de bal aan het rollen. Iedereen heeft zijn specialiteit. Ik ben van opleiding ingenieur maar ben al heel mijn leven lang geïnteresseerd in kunst. Nu ik gepensioneerd ben volg ik een postgraduaat Kunstgeschiedenis in avondschool. Dat is best wel pijnlijk: blokken, examens afleggen ... Er zit toch al een beetje sleet op! Vorig semester had ik een examen polyfonie: muziek uit de middeleeuwen en de renaissance. Ik heb Spotify echt grijs gedraaid (lacht).
Maar als mensen geïnteresseerd zijn in kunst, mogen ze altijd bij mij aankloppen! Ik ben bij Greeter terechtgekomen door er simpelweg over te lezen. Ik wil met mensen graag mijn passie voor de stad Antwerpen delen, maar ik heb er een hekel aan om voor een hele groep te spreken. Een gezin is groot genoeg voor mij.”
Greeter voor beginners: gij zult niet gidsen
“Binnen onze groep heeft ieder zijn eigen verhaal. Er zijn specialisten in architectuur, in kerken etc. Soms reiken we ook gewoon contactgegevens aan, als het onderwerp buiten onze expertise valt, als je iets over Ringland wil weten bijvoorbeeld. Ik heb ook al eens doorverwezen naar de mensen van Antwerpen Averechts, zij bekijken Antwerpen langs de achterkant, héél interessant. Onze organisatie heeft wel een beetje tijd nodig om een geschikt persoon voor iedere aanvraag én voor iedere nationaliteit te vinden: een week op voorhand mailen, werkt het best.
Als je bijvoorbeeld weet dat iemand geïnteresseerd is in hedendaagse kunst en hierover een aanvraag krijgt, dan moet je uiteraard het nodige opzoekingswerk doen. Je zou die persoon mee kunnen loodsen naar het voormalig huis van Panamarenko, dat achter Park Spoor Noord ligt. Een andere kunstenaar heeft op diens dak een platform gemaakt waar Panamarenko’s vliegtuigen op kunnen landen. Maar dat is maar één van de vele opties: het hangt écht af van wat de mensen willen, dat is heel belangrijk. Je bereidt iets voor. Je zet de mensen op weg, het hoeft daarom niet eens een grote toer te zijn. Mijn kortste greeterervaring ooit, was toen ik een stel Amerikanen het metro-netwerk heb uitgelegd. En hop, ze waren vertrokken (lacht).”
“Antwerpen is erg organisch gegroeid. De Vogelmarkt en de Wapper lagen heel lang buiten de stad. De Meir was een moerassig gebied, de mensen kwamen via een kanaal uit de Kempen richting ’t Stad om handel te drijven. Antwerpen is eigenlijk maar heel laat ontstaan ten opzichte van andere steden, maar groeide enorm snel. Rond 1500 was Antwerpen de tweede grootste stad van Europa, na Parijs, met een dikke 100.000 inwoners. Erna passeerde de beeldenstorm, vond de val van Antwerpen plaats, en de Spanjaarden zijn ook op bezoek geweest: kijk maar naar jullie haarkleur (lacht).
De oude stad is volledig verdwenen door het wegtrekken van de Schelde en het ontwikkelen van de kade, maar de muren van de oude stad kan ik jullie nog een stuk tonen. Wanneer je van de Groenplaats naar de Grote Markt loopt, helemaal richting het Steen, loop je in stijgende lijn en rechtstreeks naar het centrum van de oude stad. En dan voel je gewoon het reliëf van Antwerpen.”
De Groenplaats was vroeger het kerkhof van de arme mensen. Het plein kreeg haar naam omdat zich hier een ziekenhuis bevond waar je enkel naartoe ging als het eigenlijk al te laat was. De rijke mensen lieten zich thuis verzorgen, veel minder besmettingsgevaar. En de arme mensen? Die checkten horizontaal uit, rechtstreeks onder de ‘groene zoden’. Weten jullie trouwens waar de benaming ‘stinkend rijk’ vandaan komt? De allerrijksten konden zich een begraafplaats in de kerk permitteren: zij lagen een paar meter onder de voeten van de kerkgangers, maar na een tijdje begon dat natuurlijk minder fris te ruiken.
Je kan een paar van die graven nog altijd bezoeken in de kathedraal. Ook hier valt het reliëf van Antwerpen trouwens op: onze kathedraal heeft in tegenstelling tot de meeste kathedralen geen trappen. De oorspronkelijke vloer ligt meters lager.
Al wandelend bereiken we de Grote Markt. Hoewel Dirk nog lang niet aan het einde van zijn Latijn is, besluiten we om de toer op zijn Antwerps te eindigen. Met een bolleke natuurlijk.