Deze maand staat er een aardig plantje in de kijker. Op 15 maart startte een grootschalig onderzoek naar de luchtkwaliteit in Antwerpen, waarin aardbeienplantjes de hoofdrol spelen. Samen met maar liefst 1.000 vrijwilligers brengt het departement bio-ingenieurswetenschappen van Universiteit Antwerpen de uitstoot van fijnstof in Antwerpen in kaart. Het project is een samenwerking tussen StadsLab2050; een stedelijk laboratorium dat de stad duurzamer wil maken, en initiatiefnemers professor Roeland Samson en Jelle Hofman. Nergens ter wereld werd een soortgelijk project op deze schaal uitgevoerd.
De luchtkwaliteit in Antwerpen is een blijvende zorg voor haar inwoners en bestuur. Op 13 maart was er nog een smogalarm van kracht en de felle discussie rondom het Oosterweeltracé zal niemand ontgaan zijn. In dwars 83 werd de lucht boven Antwerpen besproken en kwam naar voren dat de zorgen niet overtrokken zijn: Antwerpen ligt op een van de zwarte vlekken van Europa en het inademen van schadelijke gassen heeft ernstige gevolgen voor de gezondheid. Ondanks maatregelen worden Europese normen nog vaak overschreden.
Die bezorgdheid van Antwerpenaren werd weerspiegeld door het aantal enthousiaste vrijwilligers dat zich heeft aangemeld om een plantje op te halen. De onderzoekers hoopten op 500 deelnemers, dat aantal is verdubbeld. De deelnemers verzorgen hun plantje gedurende 2 maanden. Planten staan met hun bladeren rechtstreeks in contact met de omgevende buitenlucht en accumuleren tijdens hun groei fijnstof. Na afloop komen de aardbeien op een beschuitje en gaan de bladeren naar het lab.
Daar kan door het achterhalen van het magnetisme van de bladeren een betrouwbare schatting worden gemaakt van de lokale uitstoot, deze bevat namelijk een bepaalde hoeveelheid ijzer. “De waarde die wij bekomen is een integratie van de vervuiling waaraan de plant is blootgesteld tussen de momenten van plaatsing en oogst (10 mei, nvdr.). Het geeft dus een betrouwbaar beeld van de vervuiling, aangezien het niet afhankelijk is van toevalligheden, bijvoorbeeld langsrijdende bussen,” legt professor Samson uit.
Nu wordt de luchtkwaliteit in Antwerpen door vier meetstations frequent gemeten. De lokale situatie blijft buiten beschouwing en kan sterk variëren, maar de huidige meetmethoden zijn te duur om op te schalen. Planten meten fijnstof net zo goed en zijn goedkoper. “Het voordeel van onze benadering is dat we een zeer groot aantal meetpunten hebben, waardoor we een gedetailleerd beeld kunnen verkrijgen van de fijnstofverspreiding in de stad.” Het nijpende tekort aan informatie wordt dus met behulp van deze plantaardige meetstations opgevuld. “Wij hopen dit project regelmatig te kunnen herhalen om bijvoorbeeld de effecten van bepaalde maatregelen, zoals de lage-emissiezone die de stad Antwerpen wil instellen, te kunnen evalueren.”
In augustus 2014 hopen de onderzoekers de gedetailleerde fijnstofkaart af te hebben.