Mede als bewijs dat de zelfdestructie en apocalyptische wanhoop bezingende éénmansgroep Nine Inch Nails anno 2007 levendiger is dan ooit, besloot muzikaal meesterbrein Trent Reznor voor zijn nieuweling ‘Year Zero’ zomaar even een virtuele marketingcampagne op te zetten, waarbij fanparticipatie in een pessimistische reality game troef is.
Het hele ‘Year Zero’-concept begon toen fans ontdekten dat bepaalde letters op hun tourshirts adressen van chaotische websites vormden, waarop een Orwelliaanse versie van de wereld anno 0000 wordt gepresenteerd. Dit jaartal refereert via een omgekeerde telling naar 2022, wat inhoudt dat we ons momenteel in het jaar -15 BA bevinden (‘BA’ staat voor ‘Born Again’). Nieuwsgierigen die naar het bijbehorende forum mailden, kregen cryptische reply’s omtrent geestdodende drugs van het zogenaamde US Bureau of Morality. Dit verklaarde meteen dat Reznor het wel degelijk op de militaristische en indoctrinerende politiek van het huidige Amerikaanse beleid gemunt heeft.
Reznor begon vervolgens usb-sticks met bepaalde songs achter te laten in badkamers van verscheidene concertzalen, met als gevolg dat zijn nieuwe muziek snel via het net werd verspreid. Toen enkele slimmeriken er aan dachten om de eigenaardige ruis die achteraan de bestanden stond door een spectrogram te halen, werd een onaardse hand zichtbaar. Deze verschijning, ondertussen bekend als The Presence, keerde enkele dagen later ook terug in de meer dan angstaanjagende teaser trailer voor ‘Year Zero’ en prijkt ondertussen ook op de albumcover. Andere usb-sticks bevatten ruis die kon omgezet worden in telefoonnummers, waarmee men pessimistische speeches, geënsceneerde moordacties en de nieuwe single ‘Survivalism’ kon beluisteren. In de bijbehorende clip van dat nummer zaten overigens referenties naar de joligste Bijbelverzen verborgen (die op hun beurt terug refereerden naar The Presence) en veranderden getallen in de tijdscodering regelmatig in letters, waardoor weer talloze andere sites werden ontdekt. Flyers die de slogan ‘art is resistance’ met bijbehorend logo vertoonden hebben ondertussen tot een heuse street propaganda-actie geleid, evenals tot de zogenaamde ‘Operation Swamp 0000’, waarvan de bijbehorende site eveneens boekdelen spreekt. En nu blijken bepaalde nummers op ‘Year Zero’ ook morsecodes en verborgen samples te bevatten die nogmaals naar de ondertussen vierentwintig ontdekte sites terugverwijzen.
Het statement heeft op dit futuristische conceptalbum alleszins ook zijn muzikale dimensie gekregen: deze nieuweling is zonder meer het meest excentrieke kaartje uit Reznors carrière. Vanaf de eerste seconde zet de dreigende legermars ‘Hyperpower!’ op alles verwoestende wijze de dodendans in, terwijl noise en ruis oorverdovend langs twee kanten op de luisteraar afkomen. Ook de minimalistische housedeuntjes in ‘Survivalism’ of de zwaar overstuurde bas van ‘The Warning’ klinken als duidelijke protestmelodieën. De ontstemde piano en fragmentarische zang in het verwarrende sfeerbeeld ‘The Greater Good’ verraden een A Perfect Circle-inspiratie en in de fikse shuffle ‘Capital G’ zit zelfs een duidelijke invloed van hip-hopteam The Bomb Squad. Daarnaast grijpt Reznor ook terug naar zijn verleden: zonder die zachte xylofoon had de old school industrial van ‘The Good Soldier’ zo op ‘s mans debuut ‘Pretty Hate Machine’ (1989) kunnen prijken. Het even dreigend gestarte als vredelievend eindigende rustpunt ‘Another Version of the Truth’ spreidt zalvende piano à la ‘The Fragile’ (1999) tentoon, de epische melodieën van ‘In This Twilight’ lijken zo van ‘With Teeth’ (2005) te zijn geplukt en de metalinvloed in ‘Meet Your Master’ knipoogt naar de snoeiharde ‘Broken’-ep (1992).
Het opvallendste element van ‘Year Zero’ is echter hoe geluidsingenieur Reznor er een kunst van maakt om onverwachtse volumewisselingen van bevreemdende ruis tot een muzikaal geheel te smeden. Zo zijn de furieuze coda van het amelodische ‘Vessel’ of de experimentele staart van ‘The Great Destroyer’ Nine Inch Nails’ meest radicale passages tot hier toe. Afsluiter ‘Zero Sum’ combineert zelfs een verkapte post-hip-hopbeat met gospelzang, terwijl de cynische tekst veel duidelijk maakt: Shame on us / Doomed from the start / May God have mercy on our dirty little hearts. De composities zijn directer dan tevoren, terwijl de geluidstovenarij nooit complexer klonk. Op z’n zachtst is Nine Inch Nails verraderlijk aaibaar, op z’n hardst schopt Reznor de meest monsterachtige kruisbestuiving van Rammstein en Marilyn Manson nog steeds met blote voetjes terug de speelplaats op. Faut le faire, na een succescarrière van twintig jaar.