de omvolking van conservatisme

Als vanouds roept dit heftige reacties op aan de linkerzijde, zo roepen meerdere organisaties het rectoraat op om dit niet binnen de universiteitsmuren te laten doorgaan. Laat me beginnen met iedereen onmiddellijk teleur respectievelijk gerust te stellen. Ik ben redelijk apathisch over een lezing van NSV! Antwerpen. Indien ze hun ‘boeiende’ en ‘interessante’ meningen niet kunnen ventileren op de universiteit, vinden ze wel een andere plek, ik raad bij deze Discord aan.

Toch voel ik dit keer de nood om ook zelf aan het ventileren te slaan, al is het maar om het verschil met de andere keren te accentueren. Als linkse apologeet voor de vrije meningsuiting begin ik vaker wel dan niet zuchtend het hoofd te schudden als er in een kleine 144 tekens weer eens een oproep wordt gedaan om een idee of een persoon te deplatformen. De argumenten die volgen zijn vaak circulair en in praktijk ontstaat er met niet geringe regelmaat een calimero-effect dat de aangeklaagde situatie enkel erger maakt. Daarbovenop is het mijn overtuiging, tegen de heersende consensus in, dat progressief denken en ongemakkelijke posities dulden en ermee in debat gaan in plaats van ze a priori af te schilderen als onbespreekbaar, geen contradictie bevat.

Maar er zijn grenzen. De meest natuurlijke in deze is die van de universiteitsmuur. Als kennisinstelling draagt UAntwerpen de verantwoordelijkheid doordat ze impliciet iedere lezing op haar grond een zekere (academische) credibiliteit geeft. Ik draag het actief pluralisme van onze universiteit een warm hart toe, net omdat ze haar studenten en personeel uitdaagt om levensbeschouwelijke posities te expliceren en verdedigen. Ik voel me in het minst aangesproken door conservatisme, maar dat betekent niet dat ik als student Wijsbegeerte conservatieve denkers en hun argumenten niet ernstig wil overwegen als ze op een intellectueel eerlijke manier verwoord worden.

En daar wringt het schoentje. Conservatisme (en nogal wat andere denkstromingen, maar die zijn nu even niet aan de orde) verwordt steeds meer tot een strategisch gekozen bundel van opvattingen, waarbij (het streven naar mogelijkse modellen van) waarheid minder van belang is dan overtuigingskracht. Zolang rechts een logische systematiek in zich draagt, kan je het ten minste grondig oneens zijn over fundamenten. In zulke gevallen is een lezing of boekvoorstelling een potentiële verrijking. Maar is dat hier van toepassing? Fundamentele discussies gaan in een boekvoorstelling gewoon als assumpties aangenomen worden. Het doel lijkt eerder de grenzen van het toelaatbare blijvend opzoeken. Een sofistische strategie van een organisatie die steeds luid wil roepen hoe de linkse elite aan de macht is bij de universiteiten, om tegelijk dankbaar gebruik te maken van haar prestige om zichzelf te kleden in respectabiliteit.

Het gaat voor mij dus even niet meer om het al dan niet cancelen van een of andere persoon of stroming waar ik het toevalligerwijs niet mee eens ben, maar om het (liever niet) verlenen van geloofwaardigheid van een denkrichting die historisch echo’s bevat van fascistische propaganda. Het evenement van NSV! Antwerpen is geen lezing door een misschien wat obscuurdere professor in een vergeten discipline, maar een boekvoorstelling van een man diens ideeën zo kwalijk worden geacht dat hij zelfs binnen het Vlaams Belang naar de marge is geschoven. Het gaat om de systematische herschikking van een maatschappelijk discours in een ander kader, een omvolking zo je wil, van het intellectuele debat. 

Uiteraard zal er ‘censuur’ geroepen worden in het geval dat NSV! Antwerpen en Filip Dewinter uit de universiteitsmuren geweerd zullen worden – maar laat ons ook eerlijk zijn, gezien het trackrecord van het huidige rectoraat is daar slechts een kleine kans toe. Ik vermoed eigenlijk dat zoiets een klein beetje de onderliggende bedoeling is, het spel dat we allen samen spelen. Het is een probleem waar een werkelijk vrije samenleving nooit echt een antwoord op krijgt geformuleerd: oftewel krijgen ze een plek met een kans (lees: risico) ernstig genomen te worden door een breder publiek, oftewel kunnen ze wijzen op hoe de vrijheden van hen die een andere mening zijn toegedaan onderdrukt worden als ze niet binnen de huidige ideologie passen. 

Gelukkig is onze samenleving niet werkelijk vrij, kan je dan cynisch denken, maar de gevolgen zijn duidelijk. Er is een verschil tussen meegaan in de (al dan niet vermeende) cancel culture en als instelling niet gewapend te worden door je eigen grond als veldslag te laten gebruiken in het zieke spelletje van het om ter verst perverteren van de interne contracties van het concept vrijheid zonder enige ambities te hebben die mee te helpen oplossen. Toch kan de beslissing om grenzen op te leggen aan iets wat gekaderd zal worden als een eenvoudige lezing op een publieke instelling zoals de universiteit dan ook niet even gratuit gebeuren zoals er nu opgeroepen wordt: waar dit een win-win is voor het NSV!, zijn zulke zaken een lose-lose voor UAntwerpen, dat altijd wel een vrijheid schendt, die van het vrije debat, of die van haar studenten en personeel die deel zijn van de zogenaamde ‘omvolkers’.

De enige uitweg die ik uit zulk kluwen zie, zonder makkelijkheidshalve verworven vrijheden weg te schuiven in de naam van wassen principes die kneedbaar zijn naargelang het onderwerp en zelf ook altijd ideologische veronderstellingen dragen, is blijvend op de catch 22 van dit soort situaties te wijzen. Is het zo ondenkbaar dat het organisaties zoals NSV! Antwerpen minder te doen is om een onderbelichte theorie in overweging te nemen? Dat het eerder een strategische keuze gaat, waarbij er blijvend getrokken wordt aan de Overton Window? Hoe het rectoraat ook reageert – of, laat ons opnieuw eerlijk zijn, niet reageert – op de roep om deze lezing niet binnen de universiteitsmuren door te laten gaan, we moeten allen samen de meer holistische realiteit van intenties en intellectuele eerlijkheid binnenbrengen in de kadering van dit soort situaties. Roepen over vrije meningsuiting of de bestaande antiracismewetten ontkent dat het voor een vrije universiteit koorddansen boven een haaientank is.