what's in a name?

Kipdorp 

Niets is wat het lijkt bij het horen van de naam Kipdorp. Het heeft weliswaar iets te maken met een dorp, de link met kip is net iets verder te zoeken, of toch in de dagdagelijkse context van het woord. De wereld die we vandaag kennen is er natuurlijk niet zomaar gekomen. Elk woord, elk begrip, elke zinsconstructie heeft een erfenis en dat is ook zo voor het woord kip. In het Oudnederlands en Middelnederlands betekende kip meer dan alleen de gevederde vrienden in de achtertuin. Kip had namelijk twee betekenissen. In de eerste plaats stond het voor de voetboei van gevangenen waarmee ze 's avonds aan hun bed werden vastgemaakt. Die boeien stonden ervoor gekend te rammelen wanneer de gevangene rondliep. De tweede betekenis van kip was een samengeknoopt pakketje van huiden en bij uitbreiding ook andere koopwaren.  

Er zijn bij wijze van hypothetische deductie twee mogelijkheden, al gaat de voorkeur uit naar de tweede betekenis. Kipdorp was namelijk een belangrijk handelsknooppunt voor Antwerpen: een klein dorpje net buiten de oude stadsmuren waar huiden opgestapeld werden voor ze verder verhandeld konden worden. Met de groei van de stad werd het dorp stelselmatig opgenomen binnen de muren en zo versmolten de twee. En voilà, zo werd Kipdorp geboren. 

Ilfeldlaan 

Ergens langs een verborgen wegeltje in de buurt van Campus Drie Eiken ligt een straatje met een mooi verhaal van liefde, vriendschap, hoop en verzoening. Maar eerst en vooral: wie of wat is een Ilfeld? Ilfeld is een klein, idyllisch Duits stadje in de deelstaat Thüringen en heeft een bijzondere connectie met de stad Wilrijk. We zijn in het jaar 1989, de Berlijnse muur is net gevallen, wat leidt tot het langzaam verder afbrokkelen van Oost-Duitsland. Veel voormalige Oost-Duitse communistische steden en dorpen maken van de ene op de andere dag deel uit van een geheel nieuwe wereld waarmee zij voorheen amper in contact mochten komen. 

Het 'vrije' westen was een ratrace van vooruitgang en competitie, iets wat Oost-Duitsland niet gewend was. De Oost-Duitse burgers hadden het vaak moeilijk met zich aanpassen aan de nieuwe snelheid van het dagelijkse leven. De toenmalige Europese Economische Gemeenschap besloot hen een handje te helpen en organiseerde grote verbroederingsacties tussen haar steden en de voormalige Oost-Duitse. Wilrijk was in die tijd gretig om toe te treden tot het project en kreeg het dorpje Ilfeld toegewezen. Sindsdien zijn beide gemeentes dikke vriendjes en zo kreeg Ilfeld dus een eervolle vermelding in het straatbeeld. 

Kromme Elleboogstraat 

Wie al eens de moeite heeft genomen om haar/zijn elleboog te bekijken weet twee zaken: een elleboog is in se niet recht, maar ook niet krom, eerder gebogen. Conclusie: de naam Kromme Elleboogstraat houdt geen steek. En toch heeft die een heldere geschiedenis.  

De benaming voor elleboog bestaat al sinds de middeleeuwen. Volgens een legende verwijst de naam naar een straat die voorheen recht was maar door een ingreep of verlenging een kleine kink heeft gekregen in de vorm van een bocht, of elleboog. Traditioneel deelden de middeleeuwers het leven niet zo ingewikkeld in zoals wij dat vandaag de dag doen. Vandaar dat de naamgeving Kromme Elleboogstraat al redelijk snel in de volksmond gekend was. Ironisch genoeg is de Kromme Elleboogstraat vandaag gewoon een rechte straat zonder kink.  

Dries  

Neen, in geen geval is deze straat een verering van menig gekende Driesen als Dries Mertens of Dries Van Langenhove. In plaats van ervan uit te gaan dat de naam Dries predominant is ten opzichte van andere Vlaamse namen, kan het interessant zijn verder te kijken dan je neus lang is en de etymologie van het woord 'dries' van dichterbij te bekijken.  

Een dries stond vroeger voor een braakliggend weiland tussen bebouwing. De Engelse term 'the green' hint naar een golfbaan, al is het niet historisch te bewijzen of er in de vroegmoderne tijd wel degelijk golf werd gespeeld. Een dries had immers een helemaal andere functie. Die diende om bij het ochtendgloren de schapen en varkens te verzamelen en ze gezamenlijk naar buitenliggende weiden te brengen. Naast een handig verzamelpunt diende het ook als festivalterrein avant la lettre voor jaarlijkse kermissen en oogstfeesten. De dries was een ontmoetingsplaats voor dorpsgenoten waar ook gemeenschappelijke bomen en fruitplantages werden aangelegd.  

De geschiedenis van de Antwerpse straten zit dus veelal verborgen onder een laagje asfalt en een betrekkelijk korte rit interesse van de toevallige passant. Haar namen dragen nog dat laatste beetje herinnering mee aan dat wat niet langer zichtbaar is, eenmaal onder een etymologische en historische loep bekeken. We kijken iets te vaak vooruit, of omhoog langsheen de – gereconstrueerde – gevels en vergeten de paden waarlangs we ons doorheen de stad begeven. Maar zo gek is dat niet; het gras dat onder je eigen voeten groeit, zie je nou eenmaal ook niet.