de achterkamertjes van Europa

Het onderzoeken van de concrete invloed van lobbyen is niet eenvoudig. Om dit toch te doen heeft Iskander De Bruycker 125 wetgevingszaken van de Europese Unie geanalyseerd, waaronder gerelateerde interviews en meer dan 3557 uitspraken in de traditionele media. Hieruit blijkt dat lobbyisten wel baat hebben bij media-aandacht, maar enkel als de doelen van de belangengroep verbonden kunnen worden aan het algemeen belang. Wanneer een lobbygroep haar doel enkel profileert als goed voor zichzelf wint ze daar dus niet bij. Er blijkt zelfs geen verschil te zijn tussen media-aandacht zonder binding met het algemeen belang en helemaal géén media-aandacht.

Hoe meer contact lobbygroepen opnemen met journalisten om het belang van de burger in de berichtgeving rond hun zaak te benoemen, hoe meer kans ze hebben op hun felbegeerde succes. Maar slagen lobbygroepen hierin? In de praktijk lijkt dit aantal beperkt. Slechts 19% van de lobbygroepen uit het onderzoek kon de eigen doelstellingen in traditionele media zoals kranten verbinden met de belangen van de Europese burger. Een kleine 20% van de belangengroepen bereikt dus deels of volledig wat ze willen.

Er is een kloof tussen wat beweerd wordt dat de publieke opinie is en wat deze feitelijk is.

Waar de sociale media steeds belangrijker worden, gebruiken lobbyisten ze vooral om te communiceren met leden en hun achterban. Om thema’s te lanceren, het beleid te beïnvloeden en druk uit te oefenen op politici gebruiken lobbyisten nog steeds traditionele mediakanalen. Traditionele en sociale media vertonen wel gelijklopende patronen: onderwerpen die veel aandacht krijgen op sociale media, komen ook in de traditionele media terecht en vice versa.

democratische vraagtekens

Van een democratie mag je toch verwachten dat de uitkomsten van het beleid het resultaat zijn van de voorkeur van de kiezer. Echter, als zo veel mensen dagelijks bezig zijn met lobbyen, wat zegt dat dan over deze democratie? Door het grote aantal belangengroepen in Brussel rijst de vraag naar de feitelijke invloed van lobbyisten. Het antwoord hierop hangt af van hoe je het bekijkt. Aan de ene kant is lobbyen nuttig. Belangengroepen leveren belangrijke, technische informatie waarvan de doorsnee beleidsmaker vaak geen idee heeft en hebben zo een noodzakelijke rol in de democratie. In de praktijk kan iedereen lobbyen om op deze manier invloed uit te oefenen. Excessen zoals afpersing en omkoping bestaan, maar blijken uit De Bruyckers onderzoek grote uitzonderingen.

Toch bestaan er vraagtekens bij het idee dat belangengroepen zich inzetten voor het algemeen belang. Is dit eigenlijk wel waar? Ook hier is De Bruycker mee bezig. “Veel politici en lobbyisten zeggen dat ze de publieke belangen verdedigen en dat hun argumenten een breed draagvlak kennen, maar tot nu toe blijkt uit het onderzoek dat dit niet zo is. Op Europees niveau zien we dat politici die dit beweren, niet significant meer steun vinden in de publieke opinie. Er is een kloof tussen wat beweerd wordt dat de publieke opinie is en wat deze feitelijk is. De volgende stap is onderzoeken hoe dit komt.”

Veel lobbyisten zeggen dat hun argumenten een breed draagvlak kennen, maar uit het onderzoek blijkt dat dit niet zo is.

transparante achterpoortjes

In de meeste gevallen is lobbyen dus een rechtmatige bezigheid die de democratisch verkozen beleidsmakers een handje helpt om een goed beleid uit te stippelen dat ook in de praktijk werkt. Toch is het belangrijk om waakzaam te blijven: het blijft een achterpoortje in de beslissingsprocessen van de Europese Unie. Zoals eerder vermeld, is het immers niet altijd zo dat belangengroepen werkelijk het algemene belang van de Europese burgers voor ogen hebben. Daarom is het belangrijk dat het lobbyen op een transparante manier verloopt. “Burgers moeten bijvoorbeeld kunnen opzoeken welke lobbyist bij welke Europese commissaris is geweest, hoelang die daar is geweest en hoe vaak ze elkaar zien. Zo kunnen we gemakkelijker achterhalen of wetgeving mogelijk te veel in een bepaalde richting wordt geduwd. Op Europees niveau zijn er meer en meer initiatieven om het allemaal veel transparanter te maken, deze zijn ook steeds vaker verplicht, en dat is een goede zaak. In België is het al stukken minder.”

Zo nu en dan valt te lezen dat de democratie dood is. Moeten we geloof hechten aan dergelijke bittere uitspraken en het schimmige beeld dat Hollywoodfilms ons voorspiegelen? Het verdict volgens Iskander De Bruycker: “Ik ben niet bezorgd. Lobbyen heeft een belangrijke rol in de democratische samenleving en in het politieke bestel. Zolang mensen weten wat er gebeurt, is de democratie niet in gevaar.”