ruimte voor het kustmoeras

De publicatie in Nature komt niet uit de lucht vallen. De ICCT kwam even geleden met een onderzoeksrapport naar buiten over de gevolgen van de opwarming van de aarde. Een gemiddelde temperatuurstijging van anderhalve tot twee graden heeft desastreuze gevolgen voor Moeder Aarde. In de context van klimaatverandering vond het onderzoek van professor Temmerman en zijn collega's plaats.

Kustmoerassen komen voor in twee gedaantes: mangrovebossen in gebieden met een tropisch klimaat en schorren in gebieden met een gematigd klimaat. Indonesië heeft de grootste oppervlakte aan mangrovebossen ter wereld. Het in de buurt van Antwerpen gelegen Verdronken land van Saeftinghe is een voorbeeld van een schorgebied. 

De functie van kustmoerassen komt al vrij snel bovendrijven. “Noordzeegarnalen groeien voor een belangrijk deel van hun jonge levensjaren op in schorgebieden. Mangrovebossen zijn dan weer belangrijk voor krabben en tropische vissen”, vertelt de professor. Ook spelen kustmoerassen een belangrijke rol voor klimaatregulatie. “Mangrovebossen doen aan fotosynthese en halen zo CO₂ uit de atmosfeer.”

Eigenlijk was er tot nu toe nooit een studie die de gevolgen precies kon uitrekenen en voor de hele wereld kon voorspellen.

De afgelopen decennia zijn er veel studies gewijd aan de invloed van de stijgende zeespiegel op kustmoerassen. “Maar geen enkele studie kon de gevolgen precies uitrekenen en voor de hele wereld voorspellen.” Iets dat Temmerman en zijn collega-onderzoekers nu wel is gelukt. Volgens voorgaande studies zou tegen 2100 negentig procent van alle kustmoerassen op aarde verdwenen zijn. “Wij komen tot de schatting dat tussen de nul en dertig procent dreigt te verdwijnen.”

Mangrovebossen en schorgebieden blijven namelijk niet passief afwachten hoe het water ze verder aan de lippen komt te staan. “Kustmoerassen hebben mechanismen waardoor ze zich kunnen aanpassen aan de zeespiegelstijging”, legt Temmerman uit. “Ze kunnen bijvoorbeeld ophogen of verder landinwaarts migreren. Die twee processen hebben we gemodelleerd en gesimuleerd op wereldschaal.”

(lees verder onder de afbeelding)

als de mens zich terugtrekt

Een schatting over het al dan niet verdwijnen van deze ecosystemen is niet het enige wat de onderzoeksgroep presenteert. “We laten ook zien dat de zeespiegelstijging niet zozeer het grootste probleem is.” Er hangt namelijk ook een menselijke component aan vast. “Bebouwing in kustgebieden zorgt ervoor dat kustmoerassen niet landinwaarts kunnen migreren. Het is dus van veel groter belang hoe wij als mens onze kustzones inrichten."

“We hebben het effect van bebouwing laten simuleren door een computermodel. Op deze manier hebben we een scenario bepaald en verondersteld dat de mens zich volledig zou terugtrekken uit dunbevolkte, laaggelegen kustgebieden. Dat is uiteraard niet realistisch, maar we wilden aantonen wat de gevolgen zouden zijn als de mens overal ter wereld kustmoerassen de ruimte zou geven. Uit de computersimulatie kwam naar voren dat er wereldwijd een toename van zestig procent aan kustmoerassen zou plaatsvinden."

Het is van veel groter belang hoe wij als mens onze kustzones inrichten.

meer overstromingen 

We raken nieuwsgierig naar de gebieden waar de kustmoerassen het meest belemmerd worden in hun migratiemogelijkheden en waar juist niet. “Je hebt de Waddenzee in Nederland, die loopt door tot in Duitsland en Denemarken. Daar zitten heel wat schorgebieden. Voor de Waddenzee ziet de toekomst er vrij goed uit. Er is namelijk voldoende sediment, voldoende zand en slib om de stijgende zeespiegel voor te blijven.”

Het kan ook anders: “De hele kust rond de Golf van Mexico bestaat uit mangrovebossen en schorgebieden. Daar voorspellen we veel verlies van kustmoerassen. Hierdoor zal er minder bescherming zijn tegen de stormvloed van orkanen met meer overstromingen tot gevolg.” 

Uiteraard zijn er ook rondom de Indische Oceaan kustmoerassen te vinden. De professor benoemt het laaggelegen Bangladesh. “Dat gebied ligt zo laag omdat het gelegen is in de grootste rivierdelta ter wereld; de delta van de Ganges en de Brahmapoetra samen. Daar bevindt zich het grootste mangrovebos ter wereld: de Sunderbans. Onze voorspellingen voor dit gebied zijn redelijk optimistisch.”

Desondanks zijn grote delen van deze delta reeds ingepolderd en ingedijkt, waardoor natuurlijke processen worden tegengehouden. Door drooglegging zal het land inzakken. “De lokale overheden zijn hiervoor cruciaal: wat gaan zij doen op het gebied van ruimtelijke inrichting van kustzones? Die keuzes zullen belangrijk zijn voor het behoud van de kustmoerassen.”