malapropisme

Ooit al eens een staande ovulatie gekregen? Een hartelijk koekje gegeten, dat je proefde met je smaakpupillen? Of heb je misschien al eens de flamingo gedanst? Het zou me ten zeerste verbazen. Je eisprong kan je misschien weleens al staande hebben gekregen (al wordt natuurlijk ‘staande ovatie’ bedoeld), maar tenzij dat koekje oprecht sympathiek was in plaats van hartig, en je het met je ogen verslonden hebt in plaats van met je smaakpapillen, spreken we hier van malapropismen. Mala-wat? Wikipedia, zeg het eens: “Een verhaspeling of malapropisme is het onjuiste gebruik van een woord, doordat het woord wordt verward met een ander woord dat er vormelijk op lijkt.” Hoed je voor dit taalfenomeen, want mensen die zich schuldig maken aan malapropismen komen vaak niet al te snugger, en zelfs een beetje komisch over. Want zeg nu zelf: houd jij je gezicht in plooi als iemand zegt dat hij de flamingo gaat dansen?

Een bekend ‘malapropist’ is Mrs. Malaprop uit het toneelstuk The Rivals van Richard Sheridan uit 1775. Zij gaf zelfs haar naam aan het begrip. Erg eloquent is ze niet, hoewel ze wel doet alsof. Ze verspreekt zich constant door woorden te gebruiken die lijken op de woorden die ze bedoelt. Zinnen als “He is the very pineapple of politeness!” (wat pinnacle hoort te zijn) of “She's as headstrong as an allegory on the banks of the Nile” (allegorieën op de Nijl? Eerder alligators, me dunkt) zijn haar niet vreemd. Richard haalde zijn inspiratie voor de naam van Mrs. Malaprop dan weer van het Franse mal à propos, wat ‘ongepast’ betekent. En ongepast wordt het, als men bij erg koud weer vraagt of opa wel terminaal ondergoed aanheeft (in plaats van de thermische variant).

Hopelijk hebben nog niet al te veel mensen dat malapropisme gebruikt. Nochtans zijn er enkele die vrij hardnekkig zijn. Mensen worden niet in kritische toestand naar het ziekenhuis gebracht, tenzij ze volop kritiek uiten op die verdomde ziekenhuizen terwijl ze in zorgelijke (kritieke) toestand zijn. In de zin ‘Aan je elleboog likken is fysisch onmogelijk’, bedoel je waarschijnlijk lichamelijk, fysiek dus, en geef je liever geen wetenschappelijke uitleg over de fysica. En laat de veroordeelde alsjeblieft niet naar het hof van castratie gaan, als je cassatie bedoelt. Al is het nog je aarsvijand. Ik bedoel, aartsvijand.