dagen zonder betekenis

De reden hiervoor is simpelweg dat ik vaak niet de energie kan opbrengen die nu eenmaal vereist is om mijn gesprekspartner uit te leggen dat wat hij ‘onze normen en waarden’ meent te moeten noemen, niets meer is dan het door de vrije markteconomie gedicteerde consumentisme. Normen en waarden zijn zaken uit het verleden die wij samen met het christendom en de zogeheten Verlichting achter ons verbrand hebben als de bruggen die ons aan ons verleden vastgeklonken hielden. Het enige wat wij nog uit de as hebben kunnen redden is de beschavingsfundering die schaamte heet en de logica van de economie waardoor voor alles een prijs betaald dient te worden. Beide restanten komen mooi samen in het spektakel van Dagen zonder Vlees.

Waar ‘de vasten’ ooit een rituele periode was waarin de religieuze vraagstukken die de mens tot voor kort (in de meest humane betekenis van het woord) plaagden, teruggebracht werden tot de eigenlijke tragedie die aan deze vraagstukken ten grondslag lag, namelijk de beperking van het lichaam, is de contemporaine, onttoverde versie ervan niet veel meer dan een aflossing van de schulden die de schaduwzijde van onze consumptiedrift vormen. Wanneer men het heeft over de positieve impact die dit sociale-media-mea-culpa heeft, verwijst men naar de enorme hoeveelheden water (doorgaans uitgedrukt in badkuipen) die men bespaard heeft door veertig dagen lang de consumptie van vlees te minderen. De ecologische voetafdruk wordt verkleind, hip hoi, en nadien kunnen we met een gezuiverd geweten weer verder consumeren.

Eenzelfde mechanisme ligt ten grondslag aan de commotie die enkele dagen opflakkerde toen de beelden uit een slachthuis in Tielt furore maakten. Moraalridderlijke wijsvingertjes wezen schooljuffrouwachtig naar de onmensen die de verantwoordelijkheid voor deze wandaden droegen, maar de onkunde om het hele menselijke, al te menselijke systeem dat dit soort wandaden nodig heeft om het vlees aan spotprijzen in de supermarktrekken te krijgen, in vraag te stellen, heeft een naam en die naam luidt hypocrisie. Zie ook de hetze rond onverdoofd slachten tegen de achtergrond van een Middellandse Zee waarin onverdoofd wordt verdronken. Rainer Werner Fassbinder begreep als geen ander de mechanismen achter deze morele maskers en legden deze keer op keer genadeloos bloot met als ongeëvenaarde apotheose de apocalyptische finale van Berlin Alexanderplatz die zich nergens anders dan in een slachthuis had kunnen afspelen.

“Stof tot stof. As tot as.” Deze woorden luidden in een bijna vergeten verleden die periode in waarin gevierd werd dat wij lichaam waren en dus leefden. Vasten is een enerzijds een beweging naar binnen toe (zoals dat bijvoorbeeld ook in verhevigde vorm bij anorexia het geval is) maar anderzijds tevens een omcirkelende beweging naar buiten toe omdat deze bewuste handeling een groepsgebeuren was dat mensen samenbracht in een gedeeld geloof in zekere normen en waarden. Uit mijn ervaring met mensen die deelnemen aan Dagen zonder Vlees is de beweging bij hen enkel buitenwaarts en niet zozeer omcirkelend en inclusief maar omhoog en differentiërend. De morele superioriteit die deze Vasters-van-den-Aldi zich aanmeten is ronduit komisch, des te meer daar haar geldigheid zich tot slechts enkele weken beperkt.

Daarbij is zij ook nog eens ongegrond omdat deze morele superioriteit zich verlaat op de milieubewuste sentimenten die dezer dagen, overigens niet ten onrechte, in zwang zijn. Maar deze zijn gestoeld op een grote misvatting. Door milieubewuster te leven zullen wij de aarde niet redden, want deze moet niet gered worden. De aarde zal zich herstellen nadat de menselijke kanker zichzelf van haar oppervlak verwijderd heeft. Door milieubewuster te leven doen wij een poging onszelf te redden van de verstikkende toekomst die wij industrieel gefabriceerd hebben. Dat deze poging wordt beperkt tot een periode van veertig dagen is een teken dat wij niet zozeer geïnteresseerd zijn in het overstijgen van onze menselijke tekortkomingen maar alleen onze economische schulden willen afkopen.