“Ach, noem mij maar de Oude Kastanjeboom”, zegt een rijzige kastanjeboom met mooie lokken en een lach in zijn ogen. We zitten in een huisje aan de d’Herbouvillekaai op de groene, vervuilde terreinen van “De Petrol”, een kilometer Hobokenwaarts van de Kennedytunnel. Wat verderop staan industriële constructies die door Panamarenko bedacht hadden kunnen zijn, omzoomd met straten als de Naftaweg, Lysolweg, of de Metaalstraat. Maar hier, achter het huisje dat je zo zou voorbijrijden, heeft de rommel vriendelijke vormen aangenomen: een moestuin, een heuse Skate-City, een atelier,... Hier bloeien de Scheld’Apen.
Het begon eind jaren '90. Enkele enthousiastelingen kneedden de Weltschmerz en energie van de jongeren op de Groenplaats en samen kraakten ze een pand in de Meistraat; het Project VogelVrijStraat, een plaats waar alles mocht, was geboren! “Schrap de omschrijving 'randdebielen' toch maar”, bedenkt de Oude Kastanjeboom zich. Na enkele weken, volgde de bestorming en ontruiming, maar de krakers weken uit naar de oude havenkantine op de d'Herbouvillekaai. Het stadsbestuur toonde begrip en de Scheld'apen' werden erkend als Jeugdbeweging. In die jaren woonden tot 40 jongeren in en rond het gebouwtje. Er ontstonden muziekgroepjes als de A.M.brassband' of Maskesmachine'. Absolute toppers als Think of One' en Zita Swoon' kwamen er repeteren, knutselaars en tactiele' kunstenaars van allerlei slag konden aan het werk in de tuin. Een echo van de creatieve sfeer van toen vind je in de roman Walvis' van Tom Naegels uit 2003.
In 2004 viel even het doek over de Scheld'apen. Vlakbij werd een doortrekkersterrein voor zigeuners aangelegd en hun nachtrust was niet gebaat met een quasi-gekkenhuis waar wilde feesten tot de sleur van alledag behoorden. Bovendien stonden de woonwagens van de krakers in de weg. Het jeugdhuis werd gesloten, de Scheld'apen zouden uitwijken naar het Noordkasteel'. Toen dat plan toch niet doorging, trokken de jongeren alle registers open; er kwam een grootschalige campagne. Dat was niet moeilijk want iedereen uit de culturele scène had wel iets van doen met het broeinest aan de d'Herbouvillekaai. Het protest kon niet worden genegeerd en sinds april '05 staat het jeugdhuis weer ter beschikking van onstuimig Antwerpen.
Elke vrijdag kan je er aanschuiven voor een goedkope vegetarische maaltijd in de 'Volxkeuken'. Het publiek bestaat niet meer enkel uit verlopen kunstenaars; door de wijde bekendheid van de Scheld'apen, lopen er nu ook nieuwsgierigen, die niks met het jeugdhuis te maken hebben, tussen de dampende potten. Het ruwe, revolutionaire decor (waag het niet een cola' te bestellen) en de vele, loslopende honden zorgen voor de cool', het psychedelische urinoir met hoog dak en magisch licht kan gelden als een kathedraal van graffitikunst. Een andere vaste afspraak zijn de eigenzinnige Kontra-films op zaterdag, en natuurlijk de optredens (zie kalender op website). Bovendien knutselen de Scheld'apen deze zomer zomaar even een concertzaal in elkaar.
Maar kan iedereen met teveel energie hier nu altijd terecht? “Nee, daar zijn we van afgestapt. In het begin liep het hier vol junkies die zich af en toe ook kunstenaar noemden. Zo'n prutsers willen we niet meer! We willen een mama zijn voor jonge talenten die zo bezeten zijn van hun kunst dat ze niet aan eten denken, zo van die echte fiepen. Dat soort kerels vind je trouwens niet enkel in de kunst, hoor. Mannen als Darwin, awel, dat zijn ook fiepen.”
Scheld'apen, d'Herbouvillekaai 36, 2020 Antwerpen, www.scheldapen.be