Hoogsensitief, dat is iedereen toch zeker op bepaalde vlakken? Het zit zo: er is wel degelijk een verschil tussen iemand die wat prikkelbaar is als hij moe is of stress heeft tijdens de examens en een hoogsensitief persoon die ten allen tijde meer ‘voelt’. Al heeft het veel weg van een hype of alweer een nieuwe stempel om de mensen mee te categoriseren, een groot aantal mensen geeft aan beter met het leven om te kunnen sinds ze notie hebben van waarom ze zich zo voelen. Ze leren hun 'afwijking' optimaal te benutten en escalerende situaties uit de weg te gaan.
Gevoeligheid in het algemeen is natuurlijk van het allergrootste belang, maar wat maakt dan precies het onderscheid tussen ‘normale’ en ‘hoge’ sensitiviteit? Het komt erop neer dat een hoogsensitief persoon prikkels vanuit de buitenwereld op een andere manier zal ontvangen en verwerken. Dit komt omdat het genetische kenmerk ‘Sensory Processing Sensitivity’ bij hen in grotere mate aanwezig is. Geuren, geluiden, aanrakingen en pijn worden sterker waargenomen omdat de ‘filter’ die de binnenkomende informatie verwerkt bij personen met hoogsensitiviteit afwezig (of minder effectief) blijkt te zijn. Zintuiglijke waarnemingen die normaal niet sterk genoeg zijn om verwerkt te worden, zullen dus toch waargenomen worden door de lagere drempel die ze moeten passeren. Ook hebben ze in het algemeen meer oog voor detail en subtiliteit. Deze grote gevoeligheid zorgt ervoor dat een Highly Sensitive Person (HSP) zich meer zal aantrekken van wat er rondom gebeurt, waardoor het voor hem vaak moeilijker is om problemen te verwerken.
knowledge is the best medicine
The Highly Sensitive Person, zo luidt de titel van het boek van dr. Elaine Aron dat in de jaren 90 verscheen. Bijna 1 miljoen kopieën vlogen de deur uit en dat in maar liefst 17 verschillende talen. Je zou kunnen zeggen dat het een succes was. De boeken van Elaine Aron en meer algemeen de introductie van de term HSP hebben ervoor gezorgd dat mensen wereldwijd een naam konden plakken op een gevoel dat ze vaak al hun hele leven met zich meedragen. Een anders zijn dat daarom zeker geen nadeel is, zolang het maar (h)erkend wordt. Zo anders is dit persoonlijkheidskenmerk niet eens. Volgens het onderzoek van Aron e.a. is het een eigenschap die bij 15-20 procent van de bevolking aanwezig is. De relevantie van HSP is dan ook niet ver te zoeken. Mensen lezen graag zaken waarin ze zich herkennen, waaraan ze zich kunnen spiegelen en misschien ook wel waar ze zich mee kunnen meten. Waarom zou je anders een horoscoop lezen, bijvoorbeeld.
Met de vaststelling dat zo’n groot aandeel van de bevolking de eigenschap vertoont, is het dan ook goed nieuws dat er iets mee gedaan wordt. De vele recent verschenen boeken over hoogsensitiviteit kunnen nieuwe inzichten bieden aan HSP's, maar ook aan hun ouders. Daarenboven worden er vanuit verschillende instanties zelfhulpgroepen en bijeenkomsten georganiseerd die dienen ter ondersteuning van de HSP en om meer begrip te kweken in zijn omgeving. Prof. dr. Elke Van Hoof is klinisch psycholoog en coördinator van de opleiding Hoogsensitiviteit voor Professionals aan de VUB. Zij stelt dat de HSP een gevoelig zenuwstelsel heeft, en dat hun hersenen anders functioneren. Als HSP-coach heeft zij een aantal trainingen ontwikkeld om deze mensen beter te leren omgaan met hun talent.
silver lining
Opvallend is dat ze stelt dat hoogsensitiviteit een talent is. Het is dan ook belangrijk te onderstrepen dat deze hoogsensitiviteit geen ‘stoornis’ betreft, er zijn namelijk geen strikte criteria die een diagnose stellen zoals dat wel het geval is bij o.a. ADHD, autismespectrumstoornissen en schizofrenie. Vandaar waarschijnlijk ook dat niet iedereen in de wetenschappelijke wereld even happig is op de term, hoewel de algemene perceptie nu wel aan het verbeteren is. HSP’s hebben vaak het gevoel dat ze anders zijn, ze beleven de werkelijkheid op een andere manier en kunnen heel ongelukkig zijn omdat ze over zo’n intense interne gevoelswereld beschikken. Dit is vaak heel vermoeiend. Hierin toont zich het grote voordeel van boeken en trainingen, ontworpen om het leven voor de hoogsensitieve persoon en zijn omgeving gemakkelijker te maken door als het ware als handleiding op te treden. Ze hebben het potentieel om je beter te leren omgaan met situaties en indrukken, en meer te genieten van je sterke gevoelenswereld. Wanneer dus (h)erkend wordt dat je hoogsensitief bent en je hiernaar gaat leven, blijkt het een prachtige eigenschap te zijn. Het begrip is voor velen belangrijk, net als de erkenning die toont dat je niet alleen bent met je hoogsensitiviteit. 'Raar zijn' zou toch wel weer eens zijn voordelen kunnen hebben. Sommige HSP’s ondervinden er dan weer helemaal geen last van in het dagelijkse leven.
Menig student is wel eens geneigd om wanneer de verveling toeslaat zich te gaan vermaken met talloze zelftests die het wereldwijde web ons voorschotelt. Ook dit onderwerp is hier niet aan voorbijgegaan en met de stijgende populariteit schoten de zelftests als paddenstoelen uit de grond. Ben jij hoogsensitief? Heb je een kind met HSP? Vanwege de – over het algemeen – lage accuraatheid van dergelijke tests is het niet onnuttig om een arts of psycholoog te raadplegen voor grondiger onderzoek.
Persoonlijk wist mijn curiositeit ook niet te ontsnappen aan een online zelftest, en ja hoor, ook ondergetekende is hoogsensitief. Uiteraard benaderen we dit best met de nodige scepsis aangezien het aantal mensen dat niet affirmatief zou antwoorden op vragen als ‘word ik een beetje lastig wanneer mensen veel dingen tegelijk van me verwachten?’ en ‘doe ik mijn best om geen dingen te vergeten of fouten te maken?’ wel eens behoorlijk dicht bij het nulpunt zou kunnen liggen. Dit neemt niet weg dat een zelftest natuurlijk wel als ruwe maatstaf kan dienen. Bij twijfel is het echter geen slecht idee om een uitgebreide test te laten afnemen bij een deskundige om zo de eerste stap te zetten naar een gemakkelijker leven!