Het hoger onderwijs in Antwerpen beleeft turbulente tijden, met in het oog van de storm de lokale universiteit. Een hoofdrol daarin is weggelegd voor haar superrector Francis Van Loon, reeds de tweede persoon in die functie. Met ons vragenlijstje in de hand en een fotograaf aan onze zijde trokken we naar het kleine rectoraat in de Lange Nieuwstraat. We vroegen ons bijvoorbeeld af hoever het nu staat met de fameuze eenmaking van de Universiteit Antwerpen.
Francis Van Loon Hoewel de integratie al lang werd doorgevoerd, is de eigenlijke fusieoperatie nog aan de gang. We komen 18 december terug bij elkaar. Daar leggen we hopelijk een globale tekst op tafel, waarover we opnieuw zullen onderhandelen. In deze tekst zullen vooreerst de nieuwe juridische vorm van de UA staan. Er zal ook een voorstel voor bestuursstructuur in staan, met aan het hoofd een rector, de nieuwe Raad UA en een bestuurscollege, enzovoort. Maar ook de relatie van de nieuwe UA met haar studenten komt aan bod in die basistekst.
Op naar de minister!
Van Loon Ik hoop dan ergens in het voorjaar met een definitieve tekst van een overeenkomst naar de instellingen te kunnen gaan en daar moet men ja of nee zeggen. Maar daar eindigt het niet. Met dat protocol moet ik naar de minister gaan, want er moet een nieuw decreet op de UA komen. Dat zal ongeveer een jaar duren. Als ik dus midden 2002 met die basistekst naar de minister kan gaan, zal tegen de zomervakantie van 2003 het decreet betreffende de nieuwe UA er liggen. Die UA wordt dan de rechtsopvolger van de drie instellingen RUCA, UFSIA en UIA.
Komen er op dat moment dan ook UA diploma’s?
Van Loon Ja, het betekent niet minder dan de volledige fusie van de drie instellingen. De minister heeft het laatste woord hierin, zeker wat betreft het RUCA, een rijksinstelling en de UIA, een openbare instelling sui generis. Beide zullen worden opgeheven. De UFSIA heeft het laatste woord over zichzelf.
Op dat moment verdwijnen dus ook de namen RUCA, UFSIA en UIA?
Van Loon Nee, misschien vreemd, maar dit betekent niet automatisch dat de namen RUCA, UFSIA en UIA ook gaan verdwijnen. We zitten immers met een resem aan statuten die verschillen tussen de drie instellingen, voornamelijk voor het administratief en technisch personeel. Voor dit ATP komt er wel een nieuw statuut, maar men kan de oude werknemers niet verplichten om over te stappen. Het zou dus kunnen dat bijvoorbeeld het RUCA moet blijven bestaat omdat een bepaalde werknemer niet wil overstappen naar het nieuwe statuut. Voor de studenten zal dit echter geen gevolgen hebben. Voor hen en ook naar de buitenwereld toe denk ik dat de UA een feit zou kunnen zijn vanaf ten vroegste 2003-2004. Maar er blijven knelpunten, waarover ik liever niet zou uitweiden.
Waar situeren zich die knelpunten?
Van Loon Er zijn verschillende invalshoeken vanuit de drie instellingen, bijvoorbeeld betreffende de bestuursstructuren. Dit zijn dingen waar je serieus over moet nadenken. Wat wel vastligt, is dat de UA een pluralistische instelling wordt. Pluralisme met voldoende aandacht voor verschillende levensbeschouwingen. Geen eenheidsworst, geen grijze massa. We moeten trachten ons hierin te onderscheiden van andere universiteiten, die neutraal zijn. Wij willen niet neutraal zijn. Er komt zelfs een speciale denkgroep rond dat pluralisme, die nog moet worden opgericht. Er worden negen personen gesuggereerd, drie per instelling, maar hen moet ik echter nog contacteren. Dit is enkel maar een denkgroep, die de oprichting van een heus reflectiecentrum moet voorbereiden.
Gehandicapt
Heeft de UA de ambitie om haar imago van provincie-universiteit te ontgroeien?
Van Loon Ik denk niet dat we ooit een provincie-universiteit geweest zijn. Sommigen denken dat natuurlijk wel. We hebben namelijk een aantal handicaps, waarvan de grootste onze onvolledige onderwijsbevoegdheid is. Antwerpen heeft maar een derde van de onderwijsbevoegdheid van Leuven en minder dan de helft van die van de VUB; desondanks hebben we meer studenten dan de VUB. Deze handicap sleep je natuurlijk in alles mee. Temeer daar die onderwijsbevoegdheid vastligt in de wet. Dit is anders dan in Nederland, waar de universiteiten zowat kunnen inrichten wat zij willen.
Wat ziet u hieraan veranderen in de nabije toekomst, of wat hoopt u dat er zal veranderen?
Van Loon Ik hoop dat we het onderwijs verticaal kunnen doortrekken, dat wil zeggen dat we van bepaalde opleidingen ook de licenties zullen kunnen aanbieden. Ik spreek hier over de richtingen wijsbegeerte, geschiedenis en bio-ingenieur, deze laatste in samenwerking met de VUB. Ik heb goede hoop dat dit er op vrij korte termijn kan komen, bij de definitieve start van de UA. Maar daarnaast vragen we ook een verbreding: we hopen onderwijskunde te mogen inrichten en een beperkt aantal richtingen in de toegepaste wetenschappen.
Een richting in de toegepaste wetenschappen? Is het gebrek aan een opleiding burgerlijk ingenieur geen oud Antwerps zeer?
Van Loon Wij spreken zeker niet meer over ingenieurs, wij spreken over toegepaste wetenschappen. Dat is niet hetzelfde.
Er is toch geen verschil?
Van Loon Niet noodzakelijk. In Nederland bijvoorbeeld heeft men toegepaste scheikunde, toegepaste natuurkunde, en dat worden geen ingenieurs. Je moet het dus in de Europese context bekijken. Bovendien werkt het woord ingenieur als een rode lap op de andere universiteiten, die deze opleiding natuurlijk maar al te graag uit Antwerpen weg houden.
Vanwaar deze vraag tot verbreding? Hoe motiveert u deze nieuwe richtingen in Antwerpen?
Van Loon Dat moet je zien in het kader van de Associatie Antwerpen. Daar is de context immers anders, omdat er wel ingenieursopleidingen aanwezig zijn in de hogescholen, namelijk de Hogeschool Antwerpen en de Karel De Grote Hogeschool. Binnen de Associatie is het de bedoeling om de twee cycli opleidingen in de hogescholen een academisch karakter te geven. Deze opleidingen kunnen echter pas een academisch statuut krijgen als het equivalent in de bijhorende universiteit aanwezig is. Dat is vooralsnog in Antwerpen niet het geval. We hebben in dit kader dus problemen met het academiseren van de industrieel ingenieurs. Hier zal wellicht een oplossing uit de bus komen.
Hoe realistisch zijn die toekomstplannen?
Van Loon Het is al twintig, dertig jaar zo dat het vanuit Antwerpen vechten is om een aantal dingen gerealiseerd te krijgen. Zo was het vechten voor de UA, en nu is het vechten voor de onderwijsbevoegdheid.
Onlangs schreven de vier rectoren hieromtrent een boze brief naar de minister. In een reactie in Gazet van Antwerpen sprak zij over de “vier Antwerpse universiteiten”. Wordt de UA wel serieus genomen?
Van Loon Och, de minister weet goed genoeg wat de context is. Dit behoort ergens ook tot het politieke spel. Hetgeen naar buiten gaat en hetgeen intern gebeurt is natuurlijk iets anders.
Een Associatie in Antwerpen
De Associatie Antwerpen is niet enkel een papieren intentieverklaring?
Van Loon Nee, Antwerpen speelt al langer met de idee van de samenwerking tussen de hogescholen en de universiteiten. Ik denk dat we daar in Antwerpen best wel ver in willen gaan. We denken dan bijvoorbeeld aan kwaliteitszorg, samenwerking op de terreinen van infrastructuur en sociale voorzieningen. We proberen daar ook een voortrekkersrol te spelen. Eigenlijk bestaat er zelfs al een hele tijd een samenwerking, bijvoorbeeld in de sociale sector met Kotweb. Op een aantal terreinen zijn er dus al contacten, maar die willen we nu sterk verdiepen.
Hoe zit het met de studenten-vertegenwoordiging binnen de Associatie Antwerpen? Dit punt werd in de toespraak van een student bij de opening van het academiejaar aangehaald, in negatieve zin wel te verstaan.
Van Loon Waar staan we nog maar met de Associatie? In haar uiteindelijke vorm mag dit hoegenaamd geen probleem zijn, maar heden is er bijvoorbeeld nog geen decreet. Net zoals in de UA zal er plaats zijn voor vertegenwoordiging uit alle geledingen, inclusief de studenten. In het kader van de UA zullen in het voorjaar werkgroepen opgestart worden waarin wordt nagedacht over werkbare oplossingen. Ook de studenten zullen daarvoor gevraagd worden. Het liefst zou ik zien dat ze hun vertegenwoordiging zelf organiseren, een verregaande vorm van zelfregulering. Ook betreffende de financiering.
Waar ziet u uzelf in dit hele hervormingsproces?
Van Loon De rol van mijn mandaat loopt volledig samen met de eenmaking. Dat is, samen met de bevoegdheidsuitbreiding, het hoofddoel van mijn rector-voorzitterschap.