“Het is een buitengewoon belabberd boek, in zijn genre en in het algemeen, zowel naar inhoud als naar stijl”, dixit dichter/publicist Geert van Istendael (1947) in juni 2005 over de Europese Grondwet. Die heeft hij ondertussen ‘verdicht’ met drie andere Brusselse stadsdichters en David van Reybrouck. De ‘Preambule’ en de ‘Verklaring van de Europese Grondwet in Verzen’ is klaar en inmiddels ook voorgesteld op het Europees Parlement. Want van Istendael heeft ernstige bedenkingen bij Europa.
Geert van Istendael Op een vergadering van het stadsdichterscollectief kreeg ik de originele Preambule onder ogen. Ik vond het zo weerzinwekkend, zo slap. Ook de opmerkingen die over Europa werden gemaakt, als ware het een toppunt van beschaving. Het enige dat er over ons gruwelijke verleden werd vermeld was "bittere ervaringen"...
De zorgvuldigheid die voorkomt in de tekst is die van het compromis. Dat is politiek gezien begrijpelijk, maar dichters kunnen dingen die ondergesneeuwd zijn geraakt naar voren brengen in de best mogelijke formulering.
Het zal niet meevallen, zo'n “buitengewoon belabberd boek” omzetten in verzen.
van Istendael Dat is zo. Tegen de grondwet, zoals die aan de referenda onderworpen werd, kun je alle bezwaren inbrengen die mensen gewoonlijk tegen poëzie hebben: duister, onbegrijpelijk, elitair...
Bovendien ontbraken in die oorspronkelijke grondwet een paar dingen die wezenlijk zijn voor een democratische grondwet. Ik noem de volkssoevereiniteit. Het argument dat er geen Europees volk zou zijn, vind ik niet serieus. Een beetje constitutionalist vindt daar wel iets op. De Europese instellingen konden heel wat stroomlijning en reorganisatie gebruiken en dat je de regel van eenparigheid niet kon volhouden naarmate de Europese Unie groter werd, is ook duidelijk. Maar om dan zo de nadruk te leggen op het vrije verkeer van kapitaal en goederen, om de volkssoevereiniteit eruit te laten, om de vrije markt in een grondwet te consacreren, dat vind ik helemaal niet goed.
U heeft het niet met het woord ‘grondwet’.
van Istendael Onder druk van de Nederlandse en Franse bevolking heeft men nu erkend dat daar nooit het woord ‘grondwet’ op geplakt had moeten worden. Men is waarschijnlijk van de illusie uitgegaan dat de Europeaan met een grondwet opgezweept zou kunnen worden tot groot enthousiasme voor Europa. Het tegendeel is gebeurd. Bij de een heeft men er als makke schapen achteraan gelopen, en bij de ander was het “nee”.
U noemde eerder al de volkssoevereiniteit, die ondergesneeuwd is geraakt.
van Istendael In de Preambule heb ik inderdaad die volkssoevereiniteit erg benadrukt. Ik heb dan ook het Europese volk opgevoerd bij monde van 27 exemplaren. In de grondwettelijke Preambule staan alle staatshoofden en regeringsleiders vermeld, waar haast geen enkele vrouw bij staat, op een paar koninginnen na. In mijn versie heb ik er veertien gewone vrouwen en dertien mannen van gemaakt - van een pastoor tot een hoer - en bij de 27 dichters die ik noem omgekeerd.
Kunt u er zich toe zetten om te gaan stemmen bij de Europese Parlementsverkiezingen?
van Istendael Het is verplicht en ik ben daar absoluut geen voorstander van. Mocht de stemplicht niet bestaan in België, zou ik dan altijd gaan stemmen? Daar durf ik mijn hand niet voor in het vuur steken.
Welk goddelijk inzicht heeft dit vertaalwerk u bezorgd?
van Istendael Je mag niet verblind worden door Europa. Je moet ook niet denken dat Europa de hel is, want dat is het niet. Anders zouden er wel niet zoveel Afrikanen op gammele bootjes hier naartoe komen. Maar Europa heeft een verantwoordelijkheid tegenover zichzelf en tegenover de wereld. Vrijheid, rechtvaardigheid en tolerantie is, samen met die ecologische gedachten, de politieke uitdaging voor de komende generaties. Onze politici leden aan een obsessie met economie. De dwanggedachte voor de toekomst is ecologie. En ik weet niet of het leuk zal zijn.
Geert van Istendael wil nu met 27 dichters uit de 27 lidstaten van de Unie samenwerken. Daardoor zou het werk een grotere weerklank krijgen en zou de grondwet in verzen ook vertaald kunnen worden.
Dit is een ingekorte versie van een artikel dat eerder in De Moeial verscheen.