Opgelet: deze tekst bevat spoilers! De naam en faam van H.P. Lovecraft zijn sinds zijn anonieme dood in 1937 gestaag gegroeid. Dat is opmerkelijk, omdat zijn volledige oeuvre niet meer dan een handvol verhalen bevat die tot op vandaag prettig weglezen, maar volgens de literaire mode van zijn tijd ernstige gebreken vertoonden. Een goed voorbeeld daarvan is het vrijwel volledige ontbreken van dialoog in zijn werk, behalve dan in de vorm van zuiver functionele verslagen of getuigenissen die het verhaal vooruithelpen. De personages worden bij Lovecraft met andere woorden zelden uitgediept door verbale interacties met anderen en voelen daardoor soms oppervlakkig aan. Gelukkig maakt dat allemaal eigenlijk geen hol uit, want vandaag wordt Lovecraft niet gelezen en gekoesterd omwille van de kwaliteit van zijn dialogen, maar omwille van de intensiteit waarmee hij vertelt over het gekmakende multidimensionale universum dat hij in zijn krankzinnige verbeelding gecreëerd heeft.
Vrijwel alle verhalen van Lovecraft passen dan ook in de onbarmhartige Cthulhu-kosmologie, die stelt dat de mens in onze huidige tijd nog even in de zalige illusie leeft ergens een plaats te hebben en thuis te zijn in het grote raamwerk van alle dingen. Op ieder moment kunnen kosmische krachten of multidimensionale wezens in beweging komen – ergens in het uitgestrekte heelal – om bewust of stoemelings de mensheid te vernietigen. Wat overblijft is enkel een groteske werkelijkheid waarvan zelfs een glimp of een vermoeden in staat is om elk mens volstrekt krankzinnig te maken. Er is geen plan, geen toekomst en ook geen verlossing. Geen enkel verhaal van Lovecraft vertelt over hoop, vooruitgang, vriendschap, liefde of andere onnozelheden waaraan wij in onze westers-christelijke cultuur gewend aan zijn geraakt. Misschien overdreef Lovecraft een beetje door onvermijdelijke krankzinnigheid op het besef van deze vervreemding te laten volgen, maar het lijkt er in ieder geval wel op dat de ondergang van het Avondland, tegelijk de opgang van Lovecraft in gang heeft gezet. Het bewijs hiervan staat in een eindeloze stroom boeken, films en games die het Cthulhu-universum als inspiratiebron nemen.
Het zou me wat ver voeren om hier alles wat van ver of dichtbij ‘lovecraftiaans’ is in onze cultuur te beginnen opsommen. Hoewel ik het niet kan laten om er toch minstens voor te pleiten om de – vooralsnog niet rechtstreeks waargenomen – negende planeet in ons zonnestelsel Yoggoth te noemen naar het verhaal The Whisperer in Darkness, waar deze planeet wordt omschreven als een verre, koude en donkere wereld die zich in de uithoeken van ons zonnestelsel bevindt en waarop de Great Old Ones hun onzalige praktijken uitoefenen. Wel onmiddellijk relevant in deze context is het feit dat er inmiddels vier games verschenen zijn met het bekendste verhaal van Lovecraft in de titel: The Call of Cthulhu. Shadow of the Comet en Prisoner of Ice verschenen halverwege de jaren negentig en zijn – in al hun technologische beperkingen – vandaag zelfs nog verrassend goed speelbaar. Call of Cthulhu: Dark Corners of the Earth was een zeer verdienstelijke poging om Lovecrafts broeierige sfeer van genetische inteelt en cultureel verval te vatten, maar steunde naar de smaak van veel spelers iets te sterk op traditionele spelelementen als actie en geweld. Zeker in de Steamversie van dit spel leiden de talloze bugs bovendien eerder dan het pakkende verhaal tot volstrekte krankzinnigheid en dat mag – zelfs als niet bedoeld neveneffect – geen aanbeveling heten. In 2026 zou volgens de legende nog Cthulhu: The Cosmic Abyss bij uitgever Nacon verschijnen. Zelfs oude interdimensionale goden kunnen van onze regering blijkbaar nog niet op pensioen gaan.
Uiteindelijk had ik het genoegen om ook Call of Cthulhu uit 2018 te kunnen doorspelen. Dat is opnieuw een spel dat in de schaduw van veel grotere titels staat, maar, midden in al dat gamegeweld, een eigen bestaansreden heeft. In deze interpretatie van Cthulhu krijgt een privédetective de opdracht om in Darkwater – een geïsoleerd vissersdorpje ergens op een afgelegen eiland voor de kust van Boston – de verdwijning van een jonge vrouw te onderzoeken. De gebeurtenissen die daarop volgen openen, geheel volgens de geplogenheden van het genre, een beerput vol onheilige monsters, een mensenofferende sekte, quasi krankzinnigheid van het hoofdpersonage en zowat iedereen rondom hem en uiteindelijk een vernietigende confrontatie met de titelgevende oude god zelf. Dat mag misschien weinig verrassend klinken, maar met een klein budget slaagde ontwikkelaar Cyanide er wel in om een erg sfeervol spel te maken dat tot het einde blijft boeien en dat Lovecraft niet enkel letterlijk citeert, maar ook enkele geslaagde toevoegingen doet aan diens eerder ruw geschetste universum.
Als kortverhaal biedt The Call of Cthulhu dan ook wat te weinig verhaalstof voor een volwaardige computer game, wat waarschijnlijk ook één van de redenen is waarom ook verfilmingen van dit en andere verhalen van Lovecraft erg moeizaam lopen. Vandaar dat ook dit computerspel het plot niet trouw volgt, maar een spoor trekt door het beste van wat Lovecraft zoal te bieden heeft. Het afgelegen vissersdorp waarin alles zich afspeelt zou zonder meer Dunwich kunnen heten zoals in ‘The Dunwich Horror’ of nog beter het kuststadje Innsmouth uit het kortverhaal ‘The Shadow over Innsmouth’. Het serum waar de mensenofferende sekte zich van bedient en dat als een rode draad door het spel loopt, lijkt weggeplukt uit: ‘Herbert West-Reanimator’. Lovecraft had zelf overigens een voorkeur voor zogenaamde essentiële zouten die naar de mode van zijn tijd helemaal nieuw en opwindend waren (terwijl het gebruik van serum op dat moment al meer dan een eeuw bestond). Zowel in ‘The Dunwich Horror’ als in ‘The Case of Charles Dexter Ward’ komt deze wat vage mengeling van verpoederde lichamen en occulte alchemie voor. Het is goed mogelijk dat Lovecraft daarbij geïnspireerd werd door populaire literatuur rond de heilzame werking van vitaminen die net in dezelfde periode opgang maakte en de belofte inhield van een quasi eeuwig en gezond leven.
Ik zou nog even kunnen doorgaan met het leggen van verbanden tussen spel en literatuur, maar dat is toch meer iets om bij een frisse pint op café te doen dan als droge tekst op een computerscherm. De boodschap is evenwel dat het goed mogelijk is – en zeker niet onaangenaam – om het verzameld werk van Lovecraft op enkele dagen tijd door te lezen. Wie de moeite neemt om zich vertrouwd te maken met zijn geschifte verhalen, kan de ervaring bij het spelen van Call of Cthulhu (en bij uitbreiding alle recente films en games in het genre) enorm verdiepen. In die zin is de relevantie van Lovecraft voor het verstaan van ons tijdsgewricht vele malen groter dan enkele van de literaire monumenten van zijn tijd die wel de canon hebben gehaald en vol staan met vlotte dialogen. The Great Old God Cthulhu wacht al een eeuwigheid op zijn terugkomst in onze wereld, dus die loopt ondertussen ook niet weg. Hoogstens sluipen er wat angstaanjagende bugs in het spel, als Windows in de tussentijd weer eens besluit om hun "allerlaatste" besturingssysteem te maken. The Horror!!
- Login om te reageren