de dwarsligger

01/12/2016
🖋: 

The homo sapiens studentus is a special species. Next to the typical activity of studying, the members of this species are known as real lovers of (night)life. But do they have other secrets to unfold? dwars finds out in their natural habitat, the student dorm.

When asked how old he is, he says: “You have to guess.” Alex is a Spanish 27-year-old and is in his fifth year of Medicine. Before getting into Medicine, he studied Biology. In Spain it’s really hard to get accepted into Medicine, so he started his Biology bachelor and kept applying for Medicine every year. He’s 'supposed to' be studying, but doesn’t always go to his classes, because most of them are in Dutch: “We still have to get the English materials from the prof.”

 

blogger extraordinaire

Next to studying, traveling is one of the most important things in his life. “I think Antwerp is definitely in my top ten.” He found out about our city through a blog called Erasmus en Flandes. The blog is focused on Spanish students who are in, or are looking to go to Belgium. That’s why he already knew a lot about Antwerp when he got here. Still, the city defied his expectations. In his first week, he visited the Grote Markt, the Rubenshuis and the cathedral. For now, his favorite place is the MAS, because there’s always something to do, like the MASked party. He plans on discovering a lot more of the city than the main tourist attractions, though. He’s staying for two semesters, so he’s got some time. What makes it even easier, is that you can get everywhere by foot, even though it's a big city and there's lots to see. According to Alex, Antwerp is a city where you can discover something new every day: “I don’t think I’ll be able to see it all.” Discovering the city is part of his hobby now, because funnily enough, he started writing for the blog that started everything.

 

la gente estĂĄ muy loca

A few days ago, Alex celebrated his two-month anniversary of being in Antwerp. Except for his friends and the food (“at home we eat so many dried sunflower seeds!”), he doesn’t really miss anything from Spain. He even thinks it’s less cold in Belgium during the winter. “Maybe it’s because of the rain?” He lives in a building with a lot of Spanish students. Apparently, they are the third largest nationality among Erasmus students in Antwerp. The one thing they all struggle with is the schedule. "Belgians eat ridiculously early!" Alex usualy has dinner around 8 p.m., but if he’d do that here, he’d miss everything. And that is the one thing you don’t want to do. You have to make the most of your stay in Antwerp. How? It’s really simple: “Don’t say no to any plan!”



2016 volgens hofnar Michael Van Peel

01/12/2016

“Ik voel me een beetje als een kaasjesverkoper in de GB!” Aan het woord is Michael Van Peel. Nochtans draagt hij geen hyperhygiĂ«nische witte schort, maar een avontuurlijk kaki hemd met epauletten, en in zijn hand geen Camembert of La vache qui rit, maar 285 pagina’s Van Peel tot Evenaar. Zijn eerste boek verhaalt over de Vespatocht die hij in 2011 ondernam van Antwerpen naar Dakar. “Er zijn echt beschamend weinig mensen langsgekomen”, lacht hij. “Ik heb nauwelijks kunnen signeren.”

 

dwars strikte de comedian voor zijn terugblik op het afgelopen jaar, maar als we gaan zitten, dringt een andere vraag zich op: “Wie is die sympathieke snuiter eigenlijk die ons eerder nog charmerend de ‘John Hancocks van de journalistiek’ had genoemd?” Een dapper avonturier? Scherpzinnig politicus? Wikinger eerste klas met een Antwerpse tongval? Of allemaal? We hebben anderhalf uur om het te achterhalen.

Vespa’s Van Peel

“Mijn liefde voor Vespa’s? Die begon met een zatte weddenschap in de Salamander. Toen ik op Erasmus was in Siena kocht ik mijn allereerste Vespa waarmee ik via de kleine baantjes heel Toscane heb verkend. Met Nieuwjaar was ik eventjes terug in BelgiĂ« en toen een maat mij vroeg wat ik ermee zou doen na Erasmus, zei ik: ‘Ik rijd ermee naar huis.’ ‘Da daarfde ni’, was het antwoord en hij had gelijk, maar in de mannenwereld staat een zatte weddenschap boven de Conventie van GenĂšve. Ik ben toen 6.800 kilometer door heel West-Europa gereden, van Erasmusvriend naar Erasmusvriend, en het is de mooiste reis van mijn leven geworden, per ongeluk.”

 

In tegenstelling tot menig Erasmuslief bleek Michaels tweewielige deerne geen interimmer. In 2011 besteeg hij haar immers opnieuw met evenveel liefde. Met zijn moleskineke, een notitieboekje, reed hij toen naar Dakar en jaren later resulteerde die reis in een boek gelardeerd met toogfilosofie en tegelwijsheden.

 

“Door de tijd die erover is gegaan, is het niet louter een reisverslag geworden, maar eerder een soort metafoor, een vehikel liever, iets om over na te denken, zoals de absurditeit van grenzen bijvoorbeeld. Zo ligt er tussen MauritaniĂ« en Marokko een stukje niemandsland waar ik zag hoe twee bewakers een imaginaire rode lijn stonden te bewaken. Zo’n ervaringen doen mij bezinnen en die gedachten staan beschreven in mijn boek.”

 

rolling with the punches

In gedachten zien we hem al als een ware ontdekkingsreiziger de natuurelementen bedwingen, maar Michael nuanceert: “Er waren maar een paar stukken waar geen asfalt lag, al leidden die wel tot de grootste avonturen. Ik was eigenlijk heel slecht voorbereid en toen mijn Vespa tot aan de treeplank vast zat in een traject van 80 kilometer modder, dacht ik echt dat ik in een aflevering van Final 24 op National Geographic terecht zou komen: de laatste 24 uur in het leven van een of andere debiel met mij in de hoofdrol. Een avontuur is eigenlijk een slechte beslissing die uiteindelijk goed afloopt, anders is het gewoon een stommiteit.”

 

“Er zijn wel meerdere momenten geweest waarop ik bang was,” bekent de Vespaheld, “zeker toen ik op de vlucht was voor een waanzinnig onweer in het midden van de woestijn terwijl de zon aan het ondergaan was. ‘s Nachts rijden is echt geen cadeau. Ik scheet in mijn broek en vloekend besefte ik dat ik beter tachtig kilometer eerder in een dorpje gestopt was.” Even kijkt hij naar de Vespa naast hem die in stilte het verhaal bevestigt.

“Maar toen sprong Bad Moon Rising van Creedence Clearwater Revival op mijn iPod op. Plots was ik niet meer bang, maar voelde ik me ruig want ik was aan het cruisen onder de volle maan met de hete woestijnwind in mijn gezicht. Ik besefte dat er op dat moment ergere plaatsen zijn op de planeet en dat verblindende angst een keuze is. Ga mee met de storm, roll with the punches. Wat gevaarlijk is, is ook heel relatief, want een paar dagen na de storm zag ik de Pukkelpopramp die had plaatsgevonden in BelgiĂ«. Op dat moment moest ik mij dus zorgen maken over mijn vrienden in BelgiĂ«, en niet andersom.”

 

Een avontuur is eigenlijk een slechte beslissing die uiteindelijk goed afloopt, anders is het gewoon een stommiteit.

 

“Angst om bijvoorbeeld overvallen te worden heb ik niet gehad, wel de vrees voor flikken, corrupte grenswachters of militairen, mensen die macht over je hebben tout court. Maar verder zijn de mensen die ik tegenkwam absoluut niet om bang voor te zijn. Ze hebben daar geen staat die voor hen zorgt, dus moet iedereen een beetje voor elkaar zorgen. Er loopt bijvoorbeeld één baan door de Westelijke Sahara, 1.600 kilometer rechtdoor. Als je daar in panne valt, stopt de eerstvolgende om te helpen, want die kan zelf de volgende zijn met pech. En dat geeft je wel het gevoel dat je niet alleen bent. Iedereen kijkt daar nog om naar mekaar, veel meer dan hier in een welvaartsstaat.”

 

Wikings-praeses

Een jaar in Leuven, een jaartje Chemie, zeven jaar Handelsingenieur, een MaNaMa Filmstudies, twee keer op Erasmus ... Van Peel heeft het merg uit het studentenleven gezogen, maar daar heeft hij geen spijt van. “Ik heb elk jaar keiveel bijgeleerd, soms meer buiten de lokalen dan erbinnen.” Over het meest memorabele moment uit zijn studententijd hoeft hij dan ook niet lang na te denken: “de kiesweek bij de Wikings!”

 

Toen de studentenclub De Prof inruilde voor het toenmalige ‘t Uniefke als stamcafĂ©, ging het gerucht dat uitbater Wim wilde verkopen, maar mĂ©t de Wikings-klanten erbij voor een hogere verkoopprijs. “Hij had een kiesploeg opgericht met een budget van 200.000 frank om zo de Wikings terug te winnen. Wij als Wikings-leden hadden ook een klein ploegske opgericht met wat sponsorgeld van de Jean-Pierre en het Agora Caffee. Met uiteindelijk slechts 18.500 frank, nog geen 500 euro dus, maar wel veel vrienden en de drive om te winnen zijn we er toen aan begonnen. De Prof huurde Eddy Wally in, wij hadden enkel ne maat met boenkmuziek en hebben toen massa’s hamburgers gebakken, gratis bier weggegeven 
”, herinnert Michael zich met pretlichtjes in de ogen. “Het werd de meest fantastische kiesweek en ook die met de hoogste opkomst ooit! Het was een strijd tussen de studenten en de commerce en dat zorgde ervoor dat heel de faculteit ermee begaan was.”

 

Hoe hij erin slaagde om ook op studievlak succes te boeken? “Dat is dankzij de hulp van de GNM’ekes geweest, de Goed Noterende Meisjes, zonder wie ik mijn universitaire carriùre nooit zo succesvol had kunnen afronden.”

 

 

 

comedian op de muur

Ook dit jaar toert Van Peel weer rond met een eindejaarsconference. Wanneer we hem spreken zijn de try-outs nog niet van start gegaan, maar een thema heeft hij al: de muur. “Het tijdsgeestidee van 2016 is volgens mij de idee dat als we een muur optrekken die hoog genoeg is, de miserie wel buiten blijft en alles goed komt. We sluiten ons meer en meer op in ons eigen kotje, doen de deur op slot en hopen dat de boze man buiten uit zichzelf zal weggaan. Zelfs letterlijk. Kijk naar Donald Trump die muren wil optrekken in Mexico, en Hongarije of Calais waar een hek tegen vluchtelingen staat.”

 

“Boem! Oeps!”, zal het laatste zijn wat je van de mensheid hoort in het heelal.

 

“Tegelijkertijd stoppen we die muren ook in ons hoofd: we willen er niet meer over nadenken. Het cynisme is zo ver doorgedrongen dat mensen gewoon stemmen voor een brexit of voor Trump, ook al weten ze dat het hen geld zal kosten en Trump liegt. ‘Fuck it! Ik stem er toch voor!’ Fact free politics heet dat. Je stopt een muur in je hoofd en als je dan zinkt, is het tenminste omdat je zelf op de knop hebt gedrukt en niet omdat andere mensen je naar beneden trekken. Dat is dus mijn thema: een blinde muur. Sorry, dat is niet heel vrolijk”, lacht hij om de bedrukte sfeer wat te breken.

 

Wanneer we hem vragen naar het meest memorabele moment van 2016, reageert Van Peel met een kwinkslag: “Misschien wordt het wel de verkiezing van Trump als president van de VS!” Wat als een grap bedoeld was, zou later werkelijkheid blijken te worden. “Wat ik ook heel tekenend vind voor dit jaar”, vervolgt hij, “is de brexit. Er zijn altijd heel veel debielen in de wereld geweest, maar sinds dit jaar zijn ze met 1 procent meer dan 50 en dat heeft een invloed op de 49 anderen. Het is natuurlijk ingewikkelder dan dat, maar het is wel kenmerkend voor het feit dat we definitief binnengetreden zijn in het tijdperk van de fact free politics.”

 

Wat hij daarmee bedoelt? “Dat feiten nooit echt belangrijk zijn geweest in de politiek, maar er sinds dit jaar echt geen zak meer toedoen. De Britten wisten dat het hen geld zou kosten en toch stemden ze ervoor. Er is twee biljoen in rook opgegaan de dag na de brexit. Dat is tweeduizend miljard hù! Per ongeluk ook, want de dag nadien zeiden ze allemaal: ‘Oeps, we dachten niet dat het ‘voor echt’ was.’ Dat is hoe de wereld aan haar einde zal komen. ‘Boem! Oeps!’, zal het laatste zijn wat je van de mensheid hoort in het heelal.”

 

Ik denk dat ik eens wat moppen over wereldvrede ga maken 


 

Toch ziet Michael de toekomst niet pessimistisch in. Hij wijst het systeem met de vinger, niet de mensen, want “dat zijn geen eikels hù, maar ze worden het wel als je er camera’s op plaatst en er een partij op kleeft. Een fluohesje of uniform hebben trouwens hetzelfde effect, dat is experimenteel bewezen.”

De hele kwestie heeft bovendien ook iets ironisch, zoals de Britse premier Theresa May die zei “I will not allow divisive nationalists to split us up” of Nigel Farage die het tot ‘Independence Day’ omdoopte, volgens Van Peel. “De hele Commonwealth gebruikt die term om hun onafhankelijkheid van het Verenigd Koninkrijk aan te duiden! Dat is een beetje alsof je in Duitsland een Holocaustdag zou afroepen om voortijdig gestorven kinderen te gedenken. Dat is een gebrek aan tact, waar ik jaloers op ben. Dat is met de balzak uit de broek een receptie binnenwandelen en je geen hol aantrekken van wat de rest denkt!”

 

Terreur en vluchtelingen, het lijkt wel alsof 2016 een kopie was van 2015. Lukt het dan nog om nieuwe grappen te bedenken? “Elk jaar komen inderdaad dezelfde onderwerpen in de actualiteit en dat maakt het voor mij moeilijk omdat ik elk jaar andere grappen moet verzinnen over dezelfde shit. Mijn grappen van enkele jaren geleden zijn jammer genoeg vaak nog altijd relevant. Of nog erger, er zijn zoveel dingen die grappen waren en nu realiteit zijn geworden, zoals de negatieve rente. In 2012 lachte het publiek nog om die grap: stel je voor, moeten betalen om geld op je rekening te zetten. Ik denk dat ik eens wat moppen over wereldvrede ga maken 
”

 

 

 

de hofnar van de 21ste eeuw

“Of ik een grap ga maken over de aanslagen? In principe is er niks waar je niet mee kan of mag lachen, zolang de grap goed genoeg is. Maar er zijn dingen die gewoon niet grappig zijn, zoals het leed van andere mensen. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat je niet kan spotten met de terroristen zelf, de ideologie, de maatregelen die tegen terrorisme genomen worden 
 En dat wordt vaak verward.”

 

“De beste moppen die ik ooit gehoord heb, waren kankermoppen op een kankerbenefiet. Die maak je niet om mensen met kanker te kwetsen, maar om de pijn en de spanningen een beetje weg te nemen. Dat zijn de mooiste grappen: moppen over heel kwetsbare, pijnlijke dingen. Maar het moet dan wel een erg goede mop zijn. De gouden regel is, zoals Nigel Williams ook altijd zegt, dat je nooit naar beneden sjot, maar altijd naar boven. Je lacht niet met de mensen die het slecht hebben, maar diegenen die vanboven staan: de machthebbers. De echte mooie humor brengt ons allemaal op hetzelfde niveau.”

 

De echte mooie humor brengt ons allemaal op hetzelfde niveau.

 

Plannen om zelf in de politiek te stappen heeft Van Peel niet meteen, maar zijn scherpzinnige blik op de actualiteit dient wel een doel. “Ik vind politiek geĂ«ngageerd zijn geen opdracht van een comedian, integendeel zelfs, maar iemand moet het wel fucking doen. Er gebeuren zoveel verkeerde dingen voor onze ogen en niemand wordt nog kwaad. Iedereen haalt zijn schouders op. Als ik na mijn shows in de foyer geroezemoes hoor van mensen die met elkaar aan het discussiĂ«ren zijn, dan word ik heel blij. Dat wil zeggen dat er ideeĂ«n zijn, dat er echte gesprekken ontstaan.”

 

“Comedians moeten narren zijn. De hofnar was vroeger degene die als enige openlijk tegen de koning kon spreken door met een kwinkslag, los van politiek, een boodschap te brengen, want al lachend zegt de zot de waarheid. Dààr is stand-upcomedy ontstaan. Ik voel me soms een beetje als een nar, het kleine jongetje dat wijst en zegt: ‘De keizer staat volgens mij in zijnen bloote, die heeft geen kleren aan!’”



met welk geld koopt de kunstenaar zijn brood en penselen?

01/12/2016
🖋: 
Auteur

Vorig academiejaar startten 6.695 studenten in het hoger kunstonderwijs. Het aantal generatiestudenten dat voor dit studiegebied koos, steeg met 4 procent. Vaak wordt deze student gevraagd: “Wat ga je met dat diploma doen?” En vooral: “Kan je leven van de kunst?” Want hoewel de kunstenaar degene is die kunst en schoonheid schept, gaat het scheppen van poen niet zo vlotjes. We horen en lezen hoe moeilijk musea het hebben om rond te komen, maar hoe zit dat met de individuele kunstenaar?

Het tumult tijdens het voorjaar van 2016 liet nogmaals de onzekerheid van de kunstsector blijken. Na het indienen van hun subsidieaanvraag hadden 231 van de 303 kunsthuizen om een weerwoord gevraagd, omdat ze niet tevreden waren met de preadviezen die ze kregen. 90 van de 138 die niet in aanmerking kwamen voor een subsidie, vroegen om een herziening. Deze storm van ontevredenheid stak op nog voordat minister van Cultuur Sven Gatz in juni het budget van 141 miljoen euro voor de kunsten officieel verdeelde. Niemand kreeg uiteindelijk het budget dat geadviseerd was en sommige organisaties moesten fuseren of plannen opbergen.

 

De berichtgevingen in de media over de kunstsubsidies maakten vooral melding van het ongenoegen van de instellingen en organisaties. Dit terwijl er in het kunstendecreet een onderscheid wordt gemaakt tussen subsidiëring van de volledige werking die voorbehouden is aan organisaties, en projectfinanciering voor zowel individuele kunstenaars als organisaties. De stemmen van die individuele kunstenaars lijken echter nergens te bespeuren in de kranten. Waarvan leven de bronnen van deze creatieve wereld?

 

een land met traditie

Adriaan Raemdonck houdt al sinds 1968 de galerij De Zwarte Panter in de Hoogstraat. Ook hij ziet jaarlijks veel jonge mensen afstuderen, maar vindt dat dit pleit voor de gemeenschap. “We hebben mensen, we hebben een volk dat van kunst houdt. In ons land leeft een grote traditie op vlak van kunsten. Aan de ene kant is onze beeldende kunst heel hoogstaand, aan de andere kant gaat kunst kopen en verzamelen vaak over van ouder op kind.”

 

Hoewel onze musea fantastische collecties aan de muren hebben hangen, ontbreekt het hen aan munten in de bank. “Ik heb nooit geweten dat er geld genoeg was voor kunst. Maar wat is de rijkdom van een land? Dat is cultuur”, gaat Adriaan Raemdonck verder. Volgens hem zijn het vooral de verzamelaars die in de eerste plaats de kunst in leven houden. Een initiatief zoals de kunstkoopregeling, dat al sinds 1997 in Nederland bestaat, is voor de galeriehouder daarom heel belangrijk. De regeling zorgt ervoor dat je als kunstliefhebber zonder rente een kunstwerk tot 7.000 euro kan afbetalen, verspreid over een periode van twee jaar. “Zo kunnen ook jonge mensen kunst kopen. We zoeken voor Vlaanderen ook een sociale oplossing waarbij we de kunstenaar steunen en verzamelaars aantrekken. Dit systeem zorgt voor continuïteit.”

 

Kunst is een biotoop waar alle denkrichtingen en discussies bij elkaar komen.

 

Op woensdag 8 november kondigde minister Sven Gatz aan dat er ook een kunstkoopregeling in Vlaanderen zou komen. Tegen eind 2017 zou ze van kracht gaan. Naast deze mededeling liet de Vlaamse overheid weten dat ze voor het eerst sinds tien jaar weer beeldende kunst van Vlaamse kunstenaars gaat aankopen. Deze aankoopregeling betekent dat er dit jaar nog 100.000 euro beschikbaar wordt gesteld voor hedendaagse kunst. De aangekochte stukken gaan naar Vlaamse musea, kabinetten en depots. Goed nieuws, want naast de financiële steun voor de kunstenaar, heeft dit ook een symbolische waarde van erkenning voor het individu en de sector.

 

kunst uit ivoor

De kunstenaar koopt het stilleven op zijn broodplank op twee verschillende manieren: met financiering via subsidies of mecenaatsgelden (dit tweede is het meest bekend als het eeuwenoude gebruik waarbij een rijke beschermheer of opdrachtgever de kunstenaar steunt), of door deeltijds of voltijds te werken. Het is zoeken naar die balans wanneer je ervoor kiest om met je levenswegwagentje de onstabiele kunstwereld te verkennen. Kunnen leven van het creĂ«ren is niet makkelijk. “Je moet jezelf vragen stellen”, vertelt Adriaan Raemdonck. “Wat is de drang naar het kunstenaarschap? Wat heb je daar voor over? Want wat voor kunstenaar je ook wordt, je moet heel je leven de mensen kunnen boeien. De meesten zijn mensen die hard werken.” Je komt er dus niet met een goede worp van de dobbelsteen. Je gaat vooruit door talent en doorzettingsvermogen.

 

Een van de jonge kunstenaars op het spelbord is Charlotte van Renterghem, 26 jaar. Na vier jaar op de LUCA School of Arts, heeft ze nog een jaar Cultuurmanagement gestudeerd en beĂ«indigt ze binnenkort haar Bachelor Wijsbegeerte aan UAntwerpen. Naast haar studies werkt ze aan haar kunstwerken in een atelier dat ze met zes anderen deelt. “Als kunststudent werk je vier jaar intensief in de cocon van je school. Alles wat je kent, komt voort uit die plek. Wanneer je afstudeert, blijkt dat de kunstwereld niet stopt bij je school en dat er een markt is. Je moet je kunst verkopen, maar van die markt ken je heel weinig”, begint Charlotte.

 

Volgens haar besteden de kunstscholen te weinig aandacht aan wat je moet doen nadat je werk af is, waar je publiek gaat zoeken en hoe je contacten legt. “Bij sommigen groeit dit proces organisch. Je naam kan beginnen vallen of je wordt gevraagd voor tentoonstellingen, maar dat betekent niet dat mensen iets van je kopen. Ik ken momenteel niemand die enkel van de kunst leeft. Het is anders als je een studie hebt gekozen waarmee je meteen een concrete job kan vinden.” Met haar extra studie hoopt ze een evenwicht te vinden in het maken van kunst en het bijverdienen met ander werk. “Als je ouder wordt, kan je niet meer op de kosten van je ouders blijven leven”, vervolledigt ze. Drie vierde van haar klasgenoten is intussen gestopt met kunst maken.

 

symbolische euro's

Naast de aangekondigde extra overheidssteun is de erkenning en waardering van de kunstwereld belangrijk. Te vaak wordt nog beroep gedaan op vrijwilligers om de sector draaiende te houden. Organisaties en individuele kunstliefhebbers zetten zich in daar waar overheidssteun faalt. Dit geldt ook voor de individuele kunstenaar. Maar wat als je meer geld in een tentoonstelling steekt dan je krijgt? “Er wordt zo vaak verwacht dat je dingen gratis doet”, vertelt Charlotte. “Men gaat ervan uit dat je al blij mag zijn dat ze je vragen voor een expo, terwijl je zelf de kosten dekt. Dat toont dat de mentaliteit fout zit. Maar zolang kunst maken me plezier brengt, blijf ik het doen. Al moet je er op een moment wel iets voor terugkrijgen, denk ik, want anders houd je het niet vol.”

 

Kunst moet verruimend werken, het is een laboratorium van het menselijk onderzoek.

 

creatie als modewoord en vooruitgang

Charlotte merkt dat er de laatste jaren toch meer openheid is tegenover kunst. “Vijf jaar geleden vroeg iedereen aan mij waarom ik kunst ging studeren en wat ik ermee ging doen. Nu wordt er positiever naar gekeken. Antwerpen wil zich promoten als een stad vol jonge creatievelingen met bijvoorbeeld initiatieven als Born in Antwerp. Ik ga niet honderd procent akkoord met de manier waarop creativiteit wordt gebruikt als marketing, maar aan de andere kant denk ik dat mensen die er totaal niet mee bezig zijn, er hierdoor meer voor open staan.”

 

Wanneer kunst en marketing hand in hand gaan, kan het gebeuren dat trends en genres iets te veel beginnen opvallen. “KopiĂ«ren gebeurde altijd,” vertelt Charlotte, “maar nu zie je steeds vaker hetzelfde in de straten en op het internet. We zijn ook met zoveel. Echte radicale veranderingen waar kunst voor zou moeten staan, zie je niet meer.” Aangezien het niet gemakkelijk is om een plaatsje te bemachtigen in de wereld, moet een kunstenaar soms wel rekening houden met wat ‘hip’ is of wat er op dit moment graag gezien wordt. “Ik denk dat de meesten zich aanpassen en toegevingen doen. Ik probeer daar nu een balans in de vinden”, besluit Charlotte. Die ivoren kunstschool leek dan nog niet zo slecht voor de ontwikkeling van eigen visies. Moeten we schrik krijgen dat de concurrentiestrijd een commerciĂ«lere kunststroming in de hand werkt?

 

laboratorium

“Commercieel is een dubieus woord”, vertelt Adriaan Raemdonck. “Als je het negatief bekijkt, heeft de kunstenaar geen enkele kans. Je moet mensen in vervoering brengen. Een kunstenaar kan wel aanpassingen doen, dat is iets anders. Voordat je naam maakt moet je trofeeĂ«n behalen, en mensen hebben je snel door. De andere bedriegen betekent uiteindelijk jezelf bedriegen.”

 

Radicale veranderingen en de vernieuwende kracht van kunst zullen ook niet snel verloren gaan onder het juk van het euroteken. Die waarden zijn immers intrinsiek. “De betrachting van kunst is altijd geweest om de wereld te openen en niet te sluiten. Ik denk dat kunst verruimend moet werken. Het is een laboratorium van het menselijk onderzoek. Jan Cox, kunstschilder, vertelde eens: ‘Ik vind het fantastisch dat mensen naar de maan gaan, maar wat wij doen is het tegenovergestelde. Wij gaan naar de diepte en dat is ook gevaarlijk.’ Voor mij is het idee, wat het ook is, vrijheid. En dat heb ik ook teruggevonden in kunst. Een biotoop waar alle denkrichtingen en discussies bij elkaar komen. Boeiend en ook zijn geld waard.”

 

kansen

Vandaag staan we al stappen verder dan de wereld van 1968. Aan de ene kant zijn er meer jonge kunstenaars die afstuderen en onder wie geld verdeeld moet worden, aan de andere kant wordt kunst nu beter opgevolgd door de overheid, is er cultuurmanagement en bestaat er bijvoorbeeld een statuut voor de kunstenaar, wat vroeger niet het geval was. Dat kunstenaars op jonge leeftijd internationaal carriĂšre maken, zoals de schilders MichaĂ«l Borremans en Rinus Van de Velde, is ook een nieuw fenomeen. Het belangrijkste volgens Adriaan Raemdonck, is dat we kansen moeten blijven creĂ«ren. “We hebben bepaalde dingen die goed zijn bij ons. Die moeten we koesteren. We moeten ze in stand kunnen houden en ervoor zorgen dat de volgende generatie zich verder kan ontwikkelen.”

 

De extra overheidssteun en aandacht voor kunst helpen de individuele kunstenaar alvast aan meer kansen. Bovendien moeten we niet vrezen dat kunst en de vrijheid die daarmee gepaard gaat ooit zal verdwijnen, zolang de kunstenaar en de kunstliefhebber elkaar weten te vinden.



niemandsland

🖋: 
Auteur

Gegroet studenten! Nu ik afgestudeerd ben, heb ik jullie land verlaten. Daar waar pintjes vloeien als rivieren, cursussen meer kosten dan je 18m2-onderdak en niemand omkijkt wanneer je van maandag tot donderdag cornflakes als avondeten nuttigt. Met aarzelende, doch harde sprong kom ik terecht in het lage gras van het niemandsland. Ik noem het ‘niemandsland’, omdat ik geen andere gepaste term vind voor het jaar waar mijn laatste check-in op SisA (bye bye winkelkarretje) en de eerste check-in op de werkvloer (de sleutelhanger voor die badge ligt al klaar) plaatsvinden. Mijn doel is hier elke maand neer te pennen wat mijn pad en gedachten kruist.

De ene prikklok tikt anders dan de andere. Er zijn er die stipt om negen uur gulzig wachten op de kaartjes of inloggegevens van wezens die twee uur eerder uit de veren sprongen. Er zijn prikklokken die enkel in het hoofd dirigeren en bestaan uit ijzeren discipline en het metalen horloge rond de arm. Als laatste bestaat er de afwezigheid van dit alziende oog. Deze is te bespeuren op de fluĂŻde werkvloeren of daar waar overuren glijden tot de opzichter zelf de ogen niet meer kan openhouden.

 

Wanneer mijn eigen ogen door de vacatures in mijn mailbox en de wereld van het wijde web varen, valt niet alleen het ‘wat’ op in de functiebeschrijvingen, maar ook het 'hoe' (en vooral wanneer) het 'wat' uitgevoerd moet worden. Codewoorden en modewoorden zoals ‘flexibiliteit’ tikken als regen op mijn pupillen. Zat je als pupil van half negen tot vier op de schoolbanken, wordt nu de klok onder je voeten gesmolten en verspreid als een kunstwerk van Dalí. Laatstgenoemde haalde trouwens zijn inspiratie uit dromen. Deze alinea begint echter meer te lijken op een horrorverhaal over de deprivatie ervan.

 

De kroon van je klok draai je uiteindelijk zelf tot het juiste ritme. Welke beroepen de de meeste uren eisen, werd me al zachtjes in het oor gefluisterd door vrienden, maar tegelijk ook waarom ze net aantrekkelijk zijn. Is een nine-to-fivejob wel de interessantste? Zeker, elke dag wordt gedragen door structuur en regelmaat en je bent op tijd thuis voor het avondeten. Maar wanneer werk als een hobby aanvoelt, tel je dan eigenlijk de uren? Is het niet de droom van elke student om de gesmolten klok een samensmelting te laten zijn van twee hartslagen: werk – hobby? Zodat je altijd kan bezig zijn met wat jou eindeloos interesseert en leven geeft.

 

Het zoeken naar balans tussen structuur en ambitie gaat verder wanneer de uren doorglijden naar weken. De klok hangt nauw samen met de agenda. Een voor-het-avondeten-thuis-werkdag zit vaak in een vast jaarcontract, terwijl een spannende elke-dag-is-anders-dag eerder toebehoort aan projecten van korte of onbepaalde duur. De twijfel overvalt me met de vacatures aan de tippen van mijn vingers. Baan ik mijn weg in zekerheid volgens het gareel van de wijzers, of spring ik werkend tussen uren en weken?

 

Deze vraag ziet er voor elke sector anders uit, wat maakt dat solliciteren voor iedereen een andere ervaring is. In de ene studierichting knaagt de druk om die badge van het kantoor al aan de sleutelhanger te hangen, nog voor de tijd aan de universiteit afgelopen is. Vaste data van de eerste sollicitaties (en de vier vervolgrondes) van grote bedrijven markeren hier al een jaar een plekje op de kalender. Andere studierichtingen zien zulke deadlines minder en mikken op een toevallige vacature of freelance vrijheid.

 

Vergeet niet om eens opzij te kijken, er zijn veel prikklokken om te ontdekken. Het gaat er uiteindelijk om hoe je ze ontcijfert en leest: de klok vermomd als modewoord, het tikken van jouw of die andere sector en de wijzers van je eigen ambitie. Ik zoek naar de weken die me doen wensen dat er meer maandagen komen. Maar wetende dat inspiratie voor een column ook op een vrijdagavond kan opkomen, vertrouw ik alvast op de prikklok in mezelf.



de dwarsdoorsnede

30/11/2016
🖋: 

dwars slijpt het virtuele fileermes en gaat langs de graat van boeken, films, series, games, muziek, theater, haarproducten en rubberen eendjes. Dinsdag 22 november trokken we naar Bootsman, een voorstelling gespeeld door Ivan Pecnik en aangeboden via de UAntwerpen Plus Pass. We namen plaats aan de bar van het Zuiderpershuis, een warme gloed vulde de zaal en de toon was gezet voor een gezellige avond cultuur.

Ivan Pecnik vertelde ons het levensverhaal van zijn grootvader, die een belangrijke rol speelde in het Antwerpse verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog. Tussen de scùnes door konden we genieten van jazzmuziek zoals die klonk in de jaren ’40, prachtig uitgevoerd door drie muzikanten en met een tikkeltje humor gezongen door Ivan Pecnik in eigen persoon.

 

Terwijl de voorstelling voortkabbelde, deinden wij mee op de tonen van deze jazz standards. Ondertussen vertelde Pecnik zo levendig, dat het leek of we samen met hem op zijn grootvaders bed aan diens lippen gekluisterd zaten. Zijn levensverhaal begon als bootsman in Boom en eindigde met een dramatisch en ontroerend weerzien met zijn vrouw in de haven van Antwerpen. De reeks gebeurtenissen daartussen waren de moeite waard om te vertellen. Zo zullen we bijvoorbeeld de absurd spannende ontsnappingspoging uit de gevangenis van Sint-Gillis in het midden van de Tweede Wereldoorlog niet snel vergeten.

 

De Vlaamse acteur maakte onze cultuuravond er alleen maar beter op door gul met zijn feitenkennis te strooien. Zo kwamen we te weten dat een bootsman de man is die aan het hoofd van de lichtmatrozen staat. Hij is de persoon die het schip drijvende houdt door waar nodig reparaties uit te voeren. Een kort internetonderzoekje na de voorstelling leerde ons dat de Antwerpse Haven nog steeds bootsmannen aanwerft. Overweeg je dus in een moment van wanhoop je academische carriĂšre overboord te gooien en avontuurlijkere horizonten op te zoeken? Misschien is het beroep van bootsman wel iets voor jou!

 

Ook over het verzet in Antwerpen leerden we een en ander bij. Pecnik verzekerde ons dat hij de waarheid en niets dan de waarheid vertelde, zodat wij ademloos luisterden naar de scĂšne waarin de grootvader zijn leven riskeerde om de Duitse vlag van de toren van de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal te stelen. Vooral indrukwekkend was echter de grenzeloze loyaliteit van verzetsgroepen onderling, die in loodzware omstandigheden vele levens redden en families herenigden.

 

De 50-jarige Antwerpenaar, onder andere bekend van zijn rol als Giovanni Baggioni in de film Dag en Nacht uit 2010, vertelde het verhaal van zijn grootvader alsof het zijn eigen leven betrof; je voelde de bewondering voor zijn “bompa” in elke scùne. We kwamen na de voorstelling dan ook doordrenkt van levenslessen en in licht filosofische stemming buiten. Steeds vaker zullen dit soort verhalen zich ontvouwen via kinderen en kleinkinderen van de oorspronkelijke verteller. Die verbale traditie is een bodemloze schat aan herinneringen. Door te luisteren naar de verhalen van je ouders en grootouders leer je immers over de evolutie van de wereld, de mens, je eigen familie en hoe jij als persoon in de wereld staat op een manier die je niet kan vatten in boeken.

 

Pecnik slaagde erin om, ondersteund door de muzikale inbreng van zijn band Bootsman, zo’n hoogstpersoonlijk verhaal op een universele manier te delen met zijn publiek. Alleen al daardoor verdient hij ons respect. Wij trokken in elk geval verzadigd en met de tonen van Let’s Get Lost van Chet Baker nog naklinkend in onze oren naar huis, vastbesloten om onze grootouders eens uit te horen. Je weet nooit welke absurde, meeslepende of verrassende pareltjes van verhalen klaarliggen om verteld te worden. We weten nu dat het belangrijkste is dat ze verteld Ă©n doorverteld worden.

 

 

Bootsman was het tweede cultuurevenement in een reeks van vier. Je kan dit jaar nog meegenieten van de balletvoorstelling Viva Brasil en de operavoorstelling Opera Mobile. Voor meer informatie, surf naar www.uantwerpenplus.be.



28/11/2016
🖋: 

8 uur. Een uitgeputte Antwerpse student duwt geĂŻrriteerd zijn wekker uit, rept zich in zijn kleren, poetst zijn tanden en snelt richting de bibliotheek. 8 uur 29 minuten. Met de studentenkaart in de aanslag duwt hij de kudde medestudenten uiteen en baant zich een weg naar de deur. Shit, de andere deur wordt eerst geopend. 8 uur 31 minuten. De student vertoeft in zijn vertrouwde omgeving en kan beginnen aan zijn examenroutine. En die start altijd met een energiedrankje, what else?

Voor elk blokbeest dat een beetje serieus genomen wil worden tijdens de maanden december en januari zijn energydrinks een must. Ze zorgen voor meer concentratie en vooral voor meer energie, die zeker in de laatste weken van den blok erg van pas komt. Ondanks dat veel jongeren geregeld zondigen aan dit godsgeschenk, kent iedereen ongetwijfeld ook zijn dubieuze reputatie. Met af en toe een blikje opentrekken is niks mis. Toch zijn er ook gevaren voor je gezondheid.

 

Vooral tijdens de examens is gezondheid belangrijk, maar komt ze vaak op een tweede of zelfs derde plaats te staan. Het studentenbrein is gefocust op zo veel mogelijk studeren, en zo weinig mogelijk tijd verliezen aan dingen die er niet Ă©cht toe doen (om dan al je resterende tijd zorgvuldig te verdelen over series die je moet bijhouden). Snel een diepvriespizza in de oven steken is dan handig om het strakke tijdschema op punt te houden. Of je slaap laten om tot in de vroege uren door te blokken. Wanneer je ogen bijna toevallen en je bed aanlokkelijk naar je ligt te knipogen, is er slechts één held. Want iedereen weet: ‘Beetje moe, drink
’.

 

De eerste Red Bull of Nalu van de dag is veelbelovend. Gedurende 45 minuten doet de cafeïne haar werk. Je concentratie en alertheid verhoogt, net zoals je energiepeil. Maar al na een uur ligt de sugar crash op de loer. Het suikergehalte in je bloed daalt opnieuw en je voelt je meestal nog meer moe dan voor je het blikje leegdronk. Het cafeïnegehalte in je bloed vermindert elk uur, en is pas na twaalf uur volledig verdwenen. Voor sommigen is dit positief, maar dat wil dus ook zeggen dat een Red Bull om 14 uur ’s middags toch nog invloed kan hebben op je nachtrust. En laat dat nu net het belangrijkste element van een geslaagde studiedag zijn: goed slapen. Iedereen weet dat je na een deftige portie slaap de leerstof beter onthoudt. Maar niet alleen dat. Ook gezond eten en de nodige portie beweging zorgen voor een hogere concentratie en bijgevolg ook voor een hoger resultaat aan het einde van de rit. Denk dus best twee keer na voor je aan je tweede of derde energiedrankje begint en je dagelijks aanbevolen suikerhoeveelheid mijlenver overschrijdt.

 

Maar baar je niet al te veel zorgen, beste medestudent. Ik zondig ook. En toegegeven, meer dan eens. Zolang we niet twee maanden enkel teren op een energiedrankdieet en we braaf de potjes rantsoen van mama of oma nuttigen, kruipen we ook wel levend uit onze studeergrot. Cheers.



het laatste woord

27/11/2016
🖋: 

Je zal het maar voorhebben: het ligt op het puntje van je tong en toch kan je er niet opkomen. Dat ene woord ontglipt je keer op keer. Dit jaar schiet dwars alle schlemielen in zulke navrante situaties onverdroten ter hulp. Maandelijks laten we ons licht schijnen op een woord waar de meest vreemde betekenis, de meest rocamboleske herkomst of de grappigste verhalen achter schuilgaan. Deze exameneditie het woord ‘soggen’.

Wij studenten doen het graag en ook heel veel. Er is een grote kans dat je het nu aan het doen bent en vlak na je examen zegt het Ă©cht nooit meer te zullen doen. Massaal delen we onze confessions op Facebook, verdiepen ons in kattenfilmpjes of bingewatchen die ene serie. Soggen is in januari en juni dĂ© favoriete bezigheid van de student. Maar waar komt dat woord nu vandaan? Eigenlijk gaat het om de afkorting SOG – Studie Ontwijkend Gedrag – dat nu in vele vormen te gebruiken is. Wij, studenten, hebben last van sog, soggen er op los en uiteindelijk moeten we er soms helaas achter komen te veel te hebben gesogd.

 

Eigenlijk is soggen afkomstig uit de Nederlandse studentencultuur en was het lange tijd dan ook geen officieel woord. Wel werd het al in 2011 tweede in de verkiezing Woord van het Jaar in de categorie Jongerentaal en kan je het inmiddels in het woordenboek terugvinden. Intelligent klinkt het dan misschien wel niet, maar makkelijk in de mond ligt het wel. Natuurlijk klinken synoniemen als ‘procastrineren’ of ‘lijden aan het studentensyndroom’ een stuk interessanter en intelligenter, maar om nu die foto met die net gebakken overheerlijke cake te delen met #procastrinatie?

 

Zeker in deze periode wordt er weer enorm veel geschreven over ons uitstelgedrag. Van tips om het te voorkomen (breek het geheel op in kleinere taken en motiveer jezelf waarom je het doet), apps die een boompje laten groeien zolang je je browser niet opent (Forest), tot de hele wetenschap achter waarom wij toch zo graag soggen (is het angstvermijding of een verkeerde planning die ontmoedigt?). En wij studenten? Wij zien het langskomen tussen de kattenfilmpjes door en beloven maar weer om de volgende keer Ă©cht op tijd te beginnen. Wat momenteel dan misschien ook meer in ons straatje ligt, is de mening van onze voormalige hoofdredacteur die soggen een basisrecht noemde: ‘Af en toe’ even ontspannen met onzin tussen al die belangrijke plichten door, heerlijk.



pottenkijkers

27/11/2016
🖋: 
Auteur

Haal je 'fat pants' uit de kast en dij uit met dwars in deze online vreet- en zuiprubriek voor mensen die het nét even anders doen. Mensen die houden van empirisch experimenteren, eetbaar exploreren en extravagant exposeren met een beperkt budget doch calorierijkefantasie.

Ben je het studeren kotsbeu? Krijg je al koppijn wanneer health-goeroes je 'gezonde studietips' geven waaruit blijkt dat ze echt geen flauw idee hebben van wat student zijn precies inhoud? Dat ze je aanraden om veel noten, vis, of, maak het mee: blauwe bessen te eten tijdens het studeren?

 

Studeren is op zich al afzien. Ik wil nu echt niet nog meer afzien door mezelf half uit te hongeren. Trouwens wie volgt er ook ooit die ‘gezonde manieren van studeren’? Het is niet voor niets dat we met z'n allen tijdens de examenperiode deze ene joggingbroek die twee maten te groot is bovenhalen.

 

Neen zeg ik! Neen tegen een gezonde levensstijl! Neen tegen een goed figuur! Neen tegen de bourgeoisie van idiote journalisten en bloggers die denken hoorlijk dat ze even snel een makkelijk artikeltje kunnen schrijven met studietips die elke examenperiode gewoonweg herhaald worden. Ik heb verdomme suiker nodig, veel suiker en behoorlijk snel als het wat kan! Dat, beste lezer, is nu precies wat het onderstaande recept is: een recept om zo snel mogelijk, zo veel mogelijk suiker in je lichaam te krijgen. En qua smaak valt het wel enigszins mee...

 

Easy-index: kleuter

Sfeer- en gezelligheid-index: eenzaam boven de boeken, voeg meer suiker toe voor extra endorfine

Smaak-index: bwa
 ça va

 

benodigdheden

  • microgolfoven
  • suiker (op goed gevoel)
  • bloem (idem)
  • 2 eetlepels olijfolie
  • water
  • niet te verfijnde smaakpapillen

 

recept

  1. Neem de ingrediënten.
  2. Meng.
  3. Zet 2’ in de microgolfoven.

 

Let op: het is cruciaal dat deze stappen in exact dezelfde volgorde worden uitgevoerd zoals beschreven in het recept!

 

Fancy tip: doe er eens cacaopoeder, honing of Nesquick bij.



27/11/2016
🖋: 

dwars helpt je de examens door, voorziet je met echte snelle comfort food recepten en geeft je tips om beter blokken. Helaas hoort bij dat laatste ook: tijdelijk stoppen met urenlange series bingen op Netflix. Gelukkig weten wij ook dat pauzes nemen bijna even belangrijk is als het blokken zelf. Daarom zocht dwars uit welke series examen proof zijn (20 minuten per aflevering), zodat je voorlopig nog even niet hoeft af te kicken van je serieverslaving.

Aantal seizoen = aantal seizoenen dat op Netflix staat

 

1. How I Met Your Mother

Met een klassieker zit je nooit verkeerd. “Legen 
 wait for it 
 dary!” Hoe heerlijk is het om tijdens de blok naar een serie te kijken over mensen die het ook allemaal niet weten. Mensen die problemen hebben op het werk, van rampzalige naar rampzalige date vliegen, maar gelukkig ook heel veel geweldige one-liners hebben.

 

22 minuten per aflevering

9 seizoenen

20 afleveringen per seizoen

 

 

 

2. Bojack Horseman

Dit is dan weer een serie te die absoluut niet gaat over een hechte vriendengroep met zijn ups en downs. Een serie over een depressief, alcoholverslaafd, beroemd, jawel: paard. Bijna alle personages in deze cartoonserie zijn dieren – vraag me niet waarom – en de thema’s lijken nogal oppervlakkig en grof. Maar hoewel deze serie super grappig is, gaat het over meer dan humor en drugs. Bojack Horseman behandelt thema’s als depressie, verslavingen, angst voor de toekomst en bindingsangst, op een bijzondere en zeer adequate manier.

 

25 minuten per aflevering

3 seizoenen

12 afleveringen per seizoen

 

 

 

3. Friends

Ja, goh, wat moet je hier eigenlijk nog over zeggen? Niks. Gewoon kijken.

 

22 minuten per aflevering

10 seizoenen

20 afleveringen per seizoen

 

 

 

4. Brooklyn Nine Nine

De fratsen van de New Yorkse politieafdeling Brooklyn Nine Nine zullen nooit vervelen. Soms doen ze een vreemde of zelfs spannende arrestatie, maar meestal worden ze gewoon afgeleid door alles wat op kantoor gebeurt. Ondanks de compleet onrealistische werkomgeving, zou je soms toch heel even willen dat je bij de politie was gegaan, in plaats van boeken uit het hoofd te leren op de universiteit.

 

21 minuten per aflevering

2 seizoenen

22 afleveringen per seizoen

 

 

 

5. New Girl

Jessica Day, zoekt na de breuk met haar vriend een nieuwe plek om te wonen. Ze belandt in een huis met vier jongens, die haar na wat bedenkingen vol overgave opnemen in de groep. Als je na het eerste seizoen niet staat te springen om True American te spelen, dan weet ik het ook niet meer.

 

21 minuten per aflevering

4 seizoenen

23 afleveringen per seizoen

 

 

 

6. Gravity Falls

Waan je weer even kind met deze avontuurlijke cartoonserie. Dit is zo’n kinderserie waar zoveel donkere, volwassen grappen in zitten, dat je er als student zonder gĂȘne naar kan kijken.

 

21 minuten per aflevering

1 seizoen

20 afleveringen

 

 

 

7. Big Bang Theory

Een blond aantrekkelijk meisje gaat in het appartement tegenover twee nerds wonen. Dan gebeuren er veel te verwachten, maar ook veel verassende dingen.

 

21 minuten per aflevering

7 seizoenen

24 afleveringen per seizoen

 

 

 

8. Arrested Development

Een serie over een rijke en compleet gestoorde familie. Een van de zoons houdt zich vast aan het idee dat hij de enige normale persoon in de familie is. Maar klopt dat ook?

 

22 minuten per aflevering

4 seizoenen

22 afleveringen per seizoen

 



pottenkijkers

26/11/2016
🖋: 

Haal je 'fat pants' uit de kast en dij uit met dwars in deze online vreet- en zuiprubriek voor mensen die het nét even anders doen. Mensen die houden van empirisch experimenteren, eetbaar exploreren en extravagant exposeren met een beperkt budget doch calorierijke fantasie.

 

Het leren van examens vraagt veel van onze hersenen. Daarom is het belangrijk om 'brainfood' te voorzien. Onder het motto time is ticking, geeft dwars een recept mee dat niet veel tijd in beslag neemt: de gezondere brownie!

Dit heb je nodig

  • 2 kopjes dadels (ongeveer 400 gr.)
  • 1 kopje pecannoten (ongeveer 200 gr.)
  • 2 Ă  3 eetlepels cacaopoeder
  • 2 eetlepels esdoornsiroop

 

Zo maak je het

  1. Stop eerst de pecannoten in een blender en mix ze tot een kruimelige mengeling.
  2. Voeg er vervolgens de dadels aan toe en meng opnieuw.
  3. Doe er nu het cacaopoeder en de esdoornsiroop bij.
  4. Neem vervolgens een bakplaat of een schaal en vul die met het browniemengsel.
  5. Laat de brownies opstijven in de koelkast (3 Ă  4 uur) of in de diepvries (1 uur).

 

Eet smakelijk!

 

Â