hoe duurzaam belegt UAntwerpen?

We gaan terug naar 2019. Meer dan tweehonderd personeelsleden en studenten van de universiteit stellen bottom-up een klimaatactieplan op. Om UAntwerpen de hieraan verbonden doelstellingen te helpen realiseren, worden er thematische werkgroepen opgericht. Zo ontstaan er werkgroepen rond bijvoorbeeld mobiliteit, natuurbeheer en water, en zo ziet ook de Commissie Sustainable Finance het levenslicht. Die commissie moet de universiteit ondersteunen in het uitstippelen van een duurzaam investeringsbeleid. De interesse in de werkgroep is niet gering. Een twintigtal personeelsleden en academici binnen UAntwerpen uit de meest uiteenlopende disciplines verzamelen zich.

De interesse mag niet geheel verbazen. Op de jaarrekening van UAntwerpen van 2021 vinden we voor ruim tweehonderd miljoen euro aan geldbeleggingen terug. Door maatschappelijk verantwoord te investeren worden duurzame fondsen en bedrijven beloond, terwijl fossiele fondsen en bedrijven hun waarde zien dalen. Dat moet dan ook een stimulans zijn om te verduurzamen. Ook UAnt- werpen onderstreept op de eigen website het belang van de werkgroep en van duurzaam beleggen: “Een belangrijke vraag die in het licht van de beoordeling van het investeringsbeleid moet worden beantwoord, is ‘wat houdt klimaatneutraliteit in als het gaat om investeringen?’ Naast klimaatgerelateerde kwesties kan en moet de herziening van de investeringsportefeuille ook ruimte bieden voor het bespreken van bredere thema’s op het gebied van sociale, milieu- en bestuurskwesties. Als een institutionele investeerder kan en moet UAntwerpen hierin een actieve rol spelen.”

FairFin haakt snel af

De grote interesse en de dure woorden op de website ten spijt krijgt de commissie bij voorbaat niet de kans haar taak te vervullen. Dat leerden gesprekken met leden van de Commissie Sustainable Finance me. Onoverwinnelijk obstakel: UAntwerpen weigert ondanks herhaaldelijk aandringen van de commissie enige vorm van transparantie te bieden over haar huidige beleggingen (lees: de minimaal noodzakelijke informatie die de commissie nodig heeft om haar adviserende en evaluerende rol te spelen). Binnen de werkgroep heeft men in al die tijd getracht de universiteit op andere gedachten te brengen, maar ook brieven aan het rectoraat en het college van beheer leidden tot weinig resultaat. Logischerwijs zorgt dit voor een grote frustratie onder de leden van de commissie die van bij het begin volledig machteloos is.

Iets wat ook FairFin, een ngo gespecialiseerd in het begeleiden van organisaties bij duurzaam investeren, al snel moet concluderen. FairFin reageerde op mijn vragen als volgt: “FairFin werd in 2020 gecontacteerd door personeelsleden van UAntwerpen die vanuit een persoonlijk engagement in de werkgroep Sustainable Finance zetelden en van binnenuit het beleid van de universiteit richting divestment (geld desinvesteren om ethisch verantwoorde redenen, n.v.d.r.) wilden duwen. Wij hebben een paar keer met hen overlegd en hen zoveel mogelijk informatie doorgegeven, zoals onze visie, ervaring en contacten bij instellingen met vergelijkbare trajecten. Onze rol was dus ondersteunend naar die personeelsleden en niet formeel naar UAntwerpen toe. We vernamen daarna dat het hen niet lukte de universiteit te overtuigen transparantie te verlenen over de investeringen van de universiteit, wat het voor hen erg lastig – zo niet onmogelijk – maakte om samen met UAntwerpen aan een divestment-traject te beginnen. Daarom hadden die personeelsleden ook geen verdere concrete ondersteuning van ons nodig.”

Beleggingscomité

Zelf heb ik natuurlijk ook meer pro forma dan met de gedachte resultaat te boeken getracht een soort van inzicht te krijgen in de beleggingen van UAntwerpen. De universiteit laat me weten dat de beleggingsportefeuille in goede handen is bij het zogenaamde beleggingscomité (voorheen de Commissie Roerende Waarden). “De beleggingsportefeuille van UAntwerpen is opgezet om de financiële reserves zo optimaal mogelijk te beheren en daardoor de universiteit van toekomstige middelen te voorzien. Hierbij spelen rendement, risico, duurzaamheid en kostenbewustheid een belangrijke rol. Qua publieke informatie kunnen we daar verder niet veel over zeggen. We hebben een investeringsbeleidsverklaring die richtlijnen opmaakt voor het beheer van deze portefeuille. Die wordt beheerd door ons beleg- gingscomité. De contracten met externe partijen worden ondertekend door de rector en de CFO (Chief Financial Officer, n.v.d.r).”

Het beleggingscomité, een club van zeven leden, bestiert een niet al te schamele tweehonderd miljoen euro en zetelt zelf ook mee in de Commissie Sustainable Finance. We moeten er maar van uitgaan dat die tweehonderd miljoen euro in socio-ecologische, duurzame projecten worden geïnvesteerd. Het kan dat het gebeurt, maar het is evengoed mogelijk dat deze tweehonderd miljoen in fossiele fondsen, ethaankrakers of zelfs wapenfabrieken zit. We weten het niet en ook aan de universiteit zelf weten maar weinigen het. Behalve een duur- zaamheidskwestie is dit alles bovenal een kwestie van transparantie en legitimiteit. In een open beleidscultuur is duidelijk wie, wat, wanneer beslist op basis van welke bevoegdheid en op basis van welke infor- matie, en zijn er kanalen om voor de hele organisatie verantwoor- ding af te leggen. In het geval van de beleggingen van UAntwerpen weten we alleen dat er een kleine groep mensen beslist, niet wat ze beslissen, niet op basis van welke informatie dat ze dat doen – laat staan dat er opties tot verantwoording zijn. Niet te vergeten dat de universiteit een publieke instelling is, gevoed met overheidsmiddelen. Transparantie zou een basisvereiste moeten zijn. Je zou als universiteit haast een Commissie Sustainable Finance in het leven roepen om aan deze leemte tegemoet te komen.