Het afgelopen jaar werd pop culture gedomineerd door de notie van wraak. Miley Cyrus zingt het verraad van Liam Hemsworth van zich af. Shakira zet publiekelijk de scheve schaatsen van haar ex-partner te kijk. En dat zijn nog maar twee van de bekendste voorbeelden. Hoe komt het dat we tegenwoordig zo’n fan zijn van wraak? Zit er iets diepers achter? We spraken met Lara Hallam, doctor in de communicatiewetenschappen, en Sander De Ridder, professor mediastudies, om tot de bodem te komen.
Flowers van Miley Cyrus domineert al maanden de hitlijsten. Het nummer werd onthaald als het toppunt van female self-empowerment, maar die zelfliefde beschimpt tegelijkertijd haar ex-man. Het zijn misschien wel juist die beschimping en die negatieve emoties die het zo pakkend maken. Dat is niet eens zo gek: we horen wel vaker dat we onze gevoelens niet mogen wegsteken om ze te kunnen verwerken.
Een van de manieren om dat te doen, is de eenvoudige tip: schrijf het van je af. Een zin die voor ons allemaal wel bekend in de oren klinkt. Schrijven over onze emoties werkt therapeutisch en geeft ons de kans om het verdriet, de woede of de verwarring een plaats te geven. Het is niet verwonderlijk dat revenge songs daarom zo populair zijn. We herkennen ons in de popfiguren die hun emoties op een rijtje willen zetten. Lara Hallam is ervan overtuigd dat wij allemaal de nood hebben om te communiceren: “Communicatie heeft bij mensen een belangrijke functie; sinds we jagers en verzamelaars waren, wilden we onze gevoelens en ervaringen met anderen delen. Vroeger verliep de communicatie aan de hand van muurschilderingen, vandaag de dag met revenge songs.”
Bovendien vertellen de revenge songs een verhaal over self-empowerment: het leven terug in eigen handen nemen. Lara Hallam legt uit: “Met zelfgeschreven liedjes kunnen beroemdheden hun reputatie sturen. Heel vaak hebben ze geen tot weinig controle over het narratief dat de (sociale) media over hen verspreidt. Revenge songs zijn een uitlaatklep om hun deel van het verhaal te vertellen.” Iedereen van ons heeft al situaties meegemaakt waarbij het verhaal voor jou verteld wordt. Het is niet eenvoudig om op elk moment in je leven voor jezelf op te komen. Powervrouwen zoals Shakira en Miley Cyrus die deze rol zelfzeker opnemen, inspireren ons om hetzelfde te doen.
rauwe revanche
Luisteraars voelen een persoonlijke band met revenge songs. Daarnaast kan je de muziek ook in een breder maatschappelijk kader bekijken. “Een deel van de populariteit van revenge songs ligt aan de identificeerbaarheid van de nummers. Ze vormen een nieuw genre binnen de popmuziek en het is een format waarin aan de ene kant artiesten hun rauwe emoties kunnen uiten. Aan de andere kant kunnen veel luisteraars zichzelf erin herkennen”, zegt Sander De Ridder. De nummers komen voor een deel voort uit marketing. “We horen vaak dat het om de persoonlijke verwerking van de artiest gaat en dat zal voor een deel waar zijn, maar het team achter de artiest weet natuurlijk wel dat het aanslaat wanneer het bredere publiek betrokken wordt bij het persoonlijke leven van de artiest.”
Via de revenge songs geven artiesten een deel van hun privacy op. De Ridder knikt. “Dat wil ik graag linken aan digitale cultuur en het belang van reputatie binnen die cultuur. De laatste jaren is reputatie een enorm belangrijk goed geworden. Het idee leeft dat iedereen gecanceld kan worden en op die manier hun reputatiekapitaal kan verliezen. Sociale media hebben een heel specifieke betekenis aan reputatie gegeven: het is bijna een economisch goed geworden, gekwantificeerd in likes en populariteit”, legt De Ridder uit. “Populariteit wordt in cijfers omgezet en in het verlengde daarvan in geld.” Met een goede reputatie kan je tegenwoordig in digitale context geld verdienen, zoals influencers doen. Wie het te bont maakt online, wordt verteld moeilijker een job te zullen vinden. Door zulke voorbeelden zie je hoe reputatiekapitaal een economische waarde heeft gekregen.
de reputatie-oorlog
Het belang van reputatie is sinds het verkiezingsspektakel van Donald Trump in 2016 ferm de lucht ingeschoten. Dat betekent niet dat het door Trump komt; het gaat meer om de norm die er onder andere in de politiek is ontstaan na zijn opkomst als president. De Ridder legt uit: “Trump gedroeg zich in feite als een pestkop: hij deed niets anders dan de reputatie van andere verkiezingskandidaten en journalisten te schaden. Dan spreken we over reputation warfare, wat als spektakel dient voor het publiek. Cancel culture is een vorm van die reputation warfare, maar ook revenge songs zijn daar een vorm van.” En wij? Wij kijken ernaar en genieten van het spektakel.
De Ridder: “Ik zie een sterke link tussen die specifieke digitale cultuur van reputation warfare en de populariteit van revenge songs. Er wordt voornamelijk ingespeeld op de negatieve emoties, die het klassiek goed doen om het bredere publiek aan te spreken, en iemands reputatie wordt neergehaald. Die nummers hebben een muzikale waarde. Tegelijkertijd stel ik als communicatiewetenschapper wel vast dat de revenge songs de reputation warfare versterken.” De nummers passen namelijk perfect binnen de excessieve reputatiecultuur die we nu in de maatschappij zien. “Reputatie heeft iets banaals gekregen”, zegt De Ridder. “Het gaat over esthetiek en stijl. Wat is een account met een goede reputatie op Instagram? Dat is vaak een visueel aantrekkelijk account. Toch is reputatie is niet iets banaals, maar iets dat we nodig hebben om onze samenleving draaiende te houden. Als je ziek bent, ga je naar een dokter die je vertrouwt, en die dokter vertrouw je omdat die een goede reputatie bij je heeft. Je verkiest de leiders van de samenleving op basis van hun goede reputatie. Reputatie heeft een belangrijke sociale functie, maar er wordt tegenwoordig een banale strijd van gemaakt en dat komt onze maatschappij niet ten goede.”
Hoe dat zal evolueren, vindt De Ridder moeilijk te zeggen. “We kunnen natuurlijk niet in de toekomst kijken, maar ik denk niet dat het te stoppen valt. Het is enigszins opvallend om te zien hoe mondig de maatschappij is geworden. Vroeger bleef je mening binnenshuis, nu zet je die onmiddellijk online. Wat iemand gezegd of geschreven heeft, valt ondertussen ook niet meer te controleren.” Hij verwijst naar de digitale jongerencultuur. “Jongeren zijn nu op zoek naar hun eigen identiteit, naar zichzelf. Daarvoor gebruiken ze, logischerwijze, sociale media, maar die tools zijn niet erg vergevingsgezind. Als je een uitschuiver maakt online – en dan heb ik het niet over racisme, voor alle duidelijkheid, maar eerder over experimenteren met je seksualiteit, zoals naaktfoto’s versturen – kan dat je quasi je hele leven blijven achtervolgen. Sociale media zijn persistent: die naaktfoto’s blijven bestaan. Met die kennis in het achterhoofd is reputatie een geldelijke waarde geworden.”
een keerzijde aan elke medaille
Kortom: mensen hebben een platform nodig om hun gevoelens te communiceren. Een brief of een sms geeft ons de kans om emoties te verwerken en te delen met anderen. Het hoeft in dat geval niet over reputatie te gaan, eerder over het geluk vinden in je eigen leven. Toch is het opmerkelijk dat diezelfde self-empowerment teruggevonden kan worden in de hoogste lagen van de maatschappij. Het hedendaagse politieke landschap is een schoolvoorbeeld van hoe self-empowerment een middel is om de eigen reputatie te versterken en die van anderen aan te vallen. Digitale media bieden iedereen de kans om emoties en opinies op eender welke manier te delen. Een gezond evenwicht tussen vrije meningsuiting en fatsoen is hier zeker aan de orde.
Heb je interesse om meer te weten komen over online dating? Dr. Lara Hallam vertelt je er alles over in haar boek Online Dating: the good, the bad and the ugly (Owl Press).
- Login om te reageren