Op 26 februari 2014 nam het Europees Parlement een resolutie aan waarin de omgang met prostitutie aan EU-lidstaten wordt geadviseerd. Het rapport onderschrijft dat prostitutie een vorm van mensenrechtenschending is. Vanuit die optiek zouden de EU-lidstaten dus een beleid moeten voeren dat de strijd met hoerenlopers aanbindt. De aanpak vertoont nogal wat parallellen met de Antwerpse war on drugs, waarin men door het aanpakken van gebruikers hoopt het drugsprobleem ‘op te lossen’. Toch verschilt de Antwerpse aanpak – en visie – rond het prostitutiebeleid enorm van de war on drugs. Hoe zit het nu?
Honeyball
Het verslag waarop de resolutie in het Europees Parlement gebaseerd is, werd opgesteld door Brits Europees parlementslid Mary Honeyball (Labour Party, nvdr.). 'Seksuele uitbuiting en prostitutie en de gevolgen daarvan voor de gendergelijkheid' werd met 343 stemmen voor, 139 tegen en 105 onthoudingen door een overdonderende meerderheid goedgekeurd. Niet de sekswerkers zelf, maar de klanten moeten aangepakt worden. Het rapport spiegelt zich op die manier aan de Scandinavische methode om prostitutie aan te pakken. ‘Beter dan legalisering - die een ramp is in Nederland en Duitsland - hebben we nood aan een genuanceerde aanpak van prostitutie. Het zijn de mannen die vrouwenlichamen als koopwaar behandelen die bestraft moeten worden, niet de sekswerkers zelf’, stelt Honeyball.
Enkele dagen daarvoor verstuurde Ghapro, de terreinorganisatie in Vlaanderen die gezondheidszorg en hulpverlening aan sekswerkers biedt, in samenwerking met Pasop vzw, Free Clinic en Boysproject een pleitrede naar alle Belgische MEP’s (Members of European Parliament, nvdr.). Daarin riepen ze op tegen de resolutie te stemmen. Volgens Ghapro stelt het rapport “een zeer ideologisch gedreven stelling door: het bevrijden van de vrouw uit de prostitutie door prostitutie in de samenleving met alle middelen te bestrijden. Terwijl de geschiedenis aantoont dat prostitutie niet uit te roeien valt.” Meerderjarige sekswerkers die de keuze maken om in de prostitutie te stappen worden volgens de organisatie ook gestigmatiseerd. Net door de klanten te criminaliseren, worden sekswerkers naar de marge van de samenleving geduwd.
Aan Vlaamse zijde was de afkeuring van het plan overduidelijk; enkel CD&V stemde voor. Deze massale verwerping van de resolutie betekent dat het draagvlak voor het gedoogbeleid inzake prostitutie overeind blijft. Gelukkig erkent de resolutie dat het aan de lidstaat zelf is om te bepalen hoe men prostitutie wil benaderen.
Antwerpen als voorbeeld
Antwerpen kent als internationale havenstad al eeuwen het fenomeen van prostitutie. Toen dit eind vorige eeuw gepaard ging met criminaliteit, uitbuiting, mensenhandel en andere onfrisse praktijken, stelde het Antwerpse stadsbestuur orde op zake. Ze kuiste de buurt in en rondom het Schipperskwartier uit, bakende een gebied af waar raamprostitutie werd toegelaten en investeerde fors in begeleidende projecten. Het Schipperskwartier raakte zo uit het dal met hulp van onder anderen Patsy Sörensen, de inspiratrice en oprichtster van Payoke, dat nu een erkend opvang- en begeleidingscentrum voor slachtoffers van internationale mensenhandel is. Het werk dat het beleid samen met de belangengroepen hebben verzet, is een werk van immense omvang, en een werk dat nog lang niet klaar is. De sanering die het Schipperskwartier heeft doorgemaakt, heeft zijn vruchten afgeworpen. Antwerpen besloot de rosse buurt te integreren in de openbare ruimte: prostitutie is uit de criminaliteit getild. Hierdoor kan er beter gecontroleerd worden en kunnen de vrouwen die in de prostitutie zitten beter begeleid worden. Kortom, prostitutie uit de illegaliteit en de taboesfeer halen was een goed idee.
gedogen of niet?
Sinds januari 2013 kent Antwerpen een nieuw stadsbestuur, onder leiding van N-VA-burgemeester Bart De Wever en schepen van Sociale Zorg Liesbeth Homans. Homans verdedigde onlangs nog het prostitutiebeleid in Antwerpen en wees op alle positieve elementen van dit beleid. Tegelijkertijd gaat dit stadsbestuur er prat op dat ze een war on drugs voeren, om zo het maatschappelijk probleem van drugsgebruik uit te roeien. Zij doet dit door drie keer zoveel middelen in te zetten om het drugsteam van de lokale politie te versterken. De criminaliteitscijfers die de stad Antwerpen eind april in samenwerking met de lokale politie presenteerde, toonden aan dat de criminaliteit in 2013 met 3 procent gedaald was. Het aantal drugsmisdrijven daarentegen, steeg aanzienlijk met maar liefst 22 procent (www.buurtmonitor.antwerpen.be, nvdr.). Van een gedoogbeleid rond drugscriminaliteit is geen sprake meer. Iedereen met ook maar één joint op zak kan een PV verwachten en zal vervolgd worden door het parket. Het contrast met het prostitutiebeleid kan amper groter zijn. Maar kunnen we deze twee maatschappelijke topics wel met elkaar vergelijken, en kunnen ze op een gelijkaardige manier benaderd worden?
Volgens Prof. dr. Guido Van Hal, wetenschappelijk verantwoordelijke van het Universitair Wetenschappelijk Instituut voor Drugspreventie, is het “een illusie te denken dat een wereld zonder drugs ooit zal bestaan. Belangrijk is om aan preventie te werken, goede opvang en begeleiding te voorzien voor mensen die door hun druggebruik in de problemen komen en ook hard op te treden tegen de grote dealers. Ten tijde van de Drooglegging in de Verenigde Staten in de jaren ’20 en ’30 van de vorige eeuw, waarbij alcohol werd verboden, werd er meer alcohol gedronken dan ooit tevoren. Bovendien ging alles ondergronds in geheime stokerijen, waardoor de kwaliteit van de geproduceerde alcohol soms heel bedenkelijk was.” Dat is ook wat er nu in Antwerpen voorvalt. Door de gerichte acties van de lokale politie om de drugshandel te minimaliseren, verplaatst het probleem zich naar ondergrondse circuits.
Een vergelijking maken tussen de twee beleidsplannen is dus koorddansen. Waar in Antwerpen een gedoogbeleid wordt gehanteerd in het sekswerkersmilieu, concentreert het drugsbeleid zich eerder op een aanpak gericht op de dealer en gebruiker van cannabis. “Dat er soms problemen ontstaan met druggebruik en prostitutie, is een feit,” gaat Van Hal verder. “Wanneer drugsgebruik geïntegreerd gebeurt, zoals dat voor de meesten onder ons voor alcohol het geval is, dan kan men bezwaarlijk drugsgebruik gelijkstellen aan een probleem. Hetzelfde geldt voor sekswerk. Het probleem bij prostitutie is er echter vooral een voor de sekswerkers zelf: die moeten vaak in moeilijke omstandigheden werken en ontberen soms de nodige medische en sociale hulp. Dankzij de werking van Ghapro en Payoke in de provincie Antwerpen, kunnen sekswerkers toch beroep doen op de nodige medische en sociale hulp. Ik denk dus dat naast de persoon met een drugprobleem zelf, ook de maatschappij moet worden beschermd tegen de mogelijke gevolgen van het overmatig of ongepast drugsgebruik, terwijl het bij sekswerk vooral de sekswerkers zijn die moeten beschermd en geholpen worden.”
Uruguay: land of opportunities
Waarom het gebruik van cannabis niet volledig legaliseren? Alcohol en tabak zijn tevens legaal, waarom dan niet andere producten, zoals bijvoorbeeld cannabis? De wiethandel is in Uruguay gelegaliseerd. De Uruguayaanse president José Mujica en zijn ministers hebben de langverwachte wetgeving goedgekeurd. “Wanneer men beslist om cannabis te legaliseren, dan zal men op z’n minst een goede begeleidende campagne moeten voeren waarin duidelijk wordt gemaakt dat het niet beginnen met cannabisgebruik nog altijd de beste optie is,” countert Van Hal. Toch plaatst hij er een kanttekening bij. “Er hangen natuurlijk ook positieve effecten vast aan de legalisering van cannabis: het (grotendeels) wegvallen van de zwarte markt en de controle van de kwaliteit van cannabis.”
Een gebalanceerd en genuanceerd beleid is nodig. Gevoelige onderwerpen zoals drugsgebruik en prostitutie bezitten altijd een grijze zone waar consciëntieus en volwassen op moet geageerd worden. Cannabis, bad. Prostitution, involuntary. Die zwart-witvergelijking dient ten alle tijde genivelleerd te worden.