“Volgens mij heeft Douglas De Coninck al meer misdaden opgelost dan de federale politie”, schrijft een anonieme lezer in Humo’s lezersbrievenrubriek. Een boude stelling, maar ver zal de briefschrijver in kwestie er heus niet naast zitten.
De Coninck staat immers bekend als dé speurneus van de Vlaamse journalistiek. Controversiële dossiers die niet door hem onder de loep zijn genomen, zijn op één hand te tellen. En het mag gezegd worden: maar al te vaak haalt De Coninck nieuwe elementen of getuigenissen naar boven. Het maakt hem tot ’s lands meest notoire onderzoeksjournalist, wat meteen voldoende aanleiding is voor een gesprek. Hoewel er eerst iets rechtgezet diende te worden.
Douglas De Coninck Ik ben geen onderzoeksjournalist.
(lacht)
De Coninck Echt niet.
(met stijgende verbazing) Nee?
De Coninck Ik vind van niet. Ik probeer onderwerpen misschien vanuit een andere invalshoek te benaderen, maar maakt dat me een onderzoeksjournalist? Er komt vaak iets voorbij in het nieuws dat geen steek houdt. Zo voel ik dat toch aan. Dan ga ik dieper graven: nieuwe bronnen raadplegen of eens andere betrokkenen aan het woord laten. Het verbaast me juist dat niet meer journalisten dat doen.
Je collega’s zullen het graag horen.
De Coninck Vraag me niet waarom Vlaamse journalisten vaak niet verder kijken dan hun neus lang is. Ik kan het ook niet goed verklaren. Er heerst zo’n beetje een ons-kent-ons-cultuur die de berichtgeving enorm eenzijdig maakt. Voor De Morgen ben ik nog redacteur geweest voor de regio Brussel. Daar waren ook nog redacteurs van pakweg De Standaard, Het Nieuwsblad, Het Volk, ik zeg maar iets. Op persconferenties waren altijd dezelfde tien journalisten present. Na verloop van tijd beginnen die elkaar te helpen, of aan te vullen waar nodig. Informatie wordt volop uitgewisseld. Ik zeg niet dat dat zo’n schande is, maar bevorderlijk voor de objectieve journalistiek kan het niet zijn, zo’n clubje dat nauw samenwerkt. Na de regio Brussel te verslaan, heb ik ook nog Luchtvaart gedaan. Daar waren het ook weer steeds dezelfde journalisten. En zo gaat het er overal aan toe, denk ik. Bij de journalisten die de rechtszaken doen of de mannen van sport, zal het echt niet anders zijn.
De Morgen heb je ondertussen voor Humo verruild.
De Coninck Bij Humo krijg je de kans om je ding te doen. Het is een weekblad, dus je moet altijd wel even wachten voor een van je primeurs gepubliceerd wordt: dat steekt soms wel een beetje. Maar ik werk er ontzettend graag. De laatste jaren was de redactie de progressieve oriëntatie wel wat uit het oog verloren. Het werd meer het blad van de betere BV, terwijl samenlevingsgerichte onderwerpen minder aan bod kwamen. Een kwalijke evolutie, maar er is nu toch opnieuw een en ander in beweging gezet.
De enige stommerik
Ook je artikels voor Humo lokken heel wat controverse uit.
De Coninck En wat dan nog?
Het stuk over Guido Demoor staat ons nog levendig bij. De man liet het leven bij een schermutseling op de bus. In tegenstelling tot de reguliere pers stelde je dat het niet enkel de schuld was van enkele jonge allochtonen die hem geslagen hadden.
De Coninck Na de moord op Guido Demoor is er een hetze door de media op gang gebracht die weinig plaats liet voor enige nuance. Ik zat in de wagen en hoorde plots op de radio dat zes allochtonen een man vermoord hadden, op klaarlichte dag, in een bus van De Lijn. Dat is erg, maar is daarmee alles gezegd? Een paar dagen later wordt er een immense klopjacht uitgevoerd in het migrantenmilieu van Antwerpen, door de antiterreureenheid, met de steun van een helikopter. Nadat de vermoedelijke daders opgepakt zijn, moet Verhofstadt zonodig het parket feliciteren met het uitstekende speurwerk. De storm gaat wat liggen, en dan komt de ene zogenaamde moordenaar vrij, en dan de volgende. Twee weken later zitten er nog maar twee mogelijke betrokkenen in de cel. Ben ik dan de enige stommerik die zich afvraagt: klopt dit wel? Hebben journalisten het totaalplaatje in beeld gebracht?
Door te stellen dat de schuld niet enkel bij de vermeende moordenaars ligt, ga je lijnrecht in tegen de consensus die de media wekenlang gepresenteerd heeft.
De Coninck Demoor is niet gestorven omdat hij wat klop heeft gehad van een paar allochtonen, denk ik. De nagel van zijn pink is gescheurd, hij heeft een vuistslag op de kin gekregen en hier en daar had hij nog een blauw plekje, maar daar stopt het. Dat die man de keel begon dicht te knijpen van een ventje dat twee koppen kleiner was, wordt nogal snel over het hoofd gezien. Na de schermutseling heeft Demoor een hersenbloeding gekregen. Ja, hoe je het ook draait of keert, uiteindelijk was dat niet meer dan een banaal incident. Er zal misschien wel ergens een causaal verband zijn, maar dat is niet erg duidelijk. Wie of wat zou mij dan moeten tegenhouden dat verhaal te brengen?
De weduwe van Demoor misschien; het lijkt me niet zo aangenaam met een dergelijk artikel geconfronteerd te worden in de rouwperiode.
De Coninck Ik denk ook niet dat het voor die zes onschuldige kinderen leuk was om gearresteerd te worden. Niemand denkt blijkbaar aan hún levens, hún familie. De weduwe van Guido Demoor heeft klacht tegen me ingediend bij de Raad voor Journalistiek.
De Raad achtte haar klacht gegrond.
De Coninck Je moet weten dat enkele collega’s van Demoor hun steun toen zijn gaan betuigen bij de familie thuis. Die mannen hebben daar een paar boeken zien staan die op zijn minst van bedenkelijke aard zijn. Nu schets ik de zitting van de Raad even voor je: de weduwe van Demoor komt binnen binnen met een aantal van die boeken, ploft ze op tafel neer en stelt dat dat onschuldige werken zijn. Een van die boeken was wel geschreven door de leider van het VNV tijdens de Tweede Wereldoorlog: één van ’s lands grootste neonazi’s, maar dat wist mevrouw Demoor blijkbaar niet. De Raad is haar niettemin gevolgd. Ze wou geen uitspraak doen over de essentie van mijn artikel, namelijk dat uit de autopsie bleek dat Guido Demoor overleden is aan een hersenbloeding en niets anders. Omdat er nog geen proces geweest is, zei de Raad. Maar dat argument geldt blijkbaar maar in één richting.
Je geniet er een zekere reputatie.
De Coninck (grijnst) Mochten ze ooit een rangschikking publiceren van journalisten waartegen de meeste klachten ingediend zijn, ik zou ongetwijfeld bovenaan prijken. Zo is er een topambtenaar die elke keer als ik iets over hem schrijf, een klacht neerlegt. Ik kan het me niet meer aantrekken.
Halen al die klachten je geloofwaardigheid niet onderuit?
De Coninck Af en toe maak je fouten als journalist. En als je dat niet durft toegeven, dan ben je niet integer bezig. Iedere journalist heeft zo bijvoorbeeld wel eens fout nieuws verspreid. Dat gebeurt vaak ten laste van het parket. Dat kan ook vragen geen nieuws te verspreiden: een voorbeeld hiervan is de zaak van X-getuigen.
De tanden erin zetten
Getuige X1, of Regina Louf, beweerde dat ze jarenlang misbruikt werd door een vermeende pedofielenbende, die leden tot in de hoogste regionen van de Belgische politiek had. Begin ’98 heb je samen met enkele collega’s van De Morgen de zaak voor het eerst naar buiten gebracht.
De Coninck Veel mensen denken dat Regina Louf voor het eerst opgedoken is in de Morgen. Maar dat is helemaal niet waar. Het is niet alsof wij plots met haar op de proppen kwamen. Voor ze in De Morgen aan bod kwam, was ze al zeventien keer ondervraagd door de politie, met psychiaters erbij. Er zijn drie onderzoeken heropend naar onopgeloste moorden, en er zijn ettelijke bijeenkomsten van de procureurs-generaal geweest. De gerechtelijke wereld vond dit belangrijker dan de Agusta-affaire, dan de Bende van Nijvel zelfs. Veel journalisten wisten dat er iets groots zat aan te komen. En dan viel het onderzoek plots stil. Zes maanden later hebben wij het verhaal naar buiten gebracht.
Waarom hebben jullie het wel gepubliceerd en de andere media niet?
De Coninck Je moet weten dat procureur Bourlet alle hoofdredacteurs samengeroepen had op een geheime vergadering. Hij smeekte ze voorlopig niets te schrijven over dit dossier, of over de nevendossiers. De kranten wisten ook niet precies wat er gaande was, enkel heel vage dingen. Nadat het onderzoek enkele maanden stil gelegen had, hebben we bij De Morgen onze tanden erin gezet. Na lang zoeken hebben we Regina Louf gevonden. Ook wij hadden onze twijfels bij haar getuigenis. Maar goed: het gerecht heeft haar al die maanden zo serieus genomen en heeft zoveel middelen gemobiliseerd. Waarom mochten wij dan niet hardop in de krant de vraag stellen: waarom eerst wel en opeens, van de ene dag op de andere, niet meer?
Wat ze beweerde over de internationale pedofilienetwerken, de daaruit resulterende moorden en de betrokkenheid van toppolitici, klonk niet altijd even waarschijnlijk.
De Coninck Bij De Morgen hebben wij nooit gesteld dat Regina Louf de volledige waarheid vertelde. Ik heb in die tijd vaak gepraat met slachtoffers van pedofilie en incest. Die mensen hebben heel wat meegemaakt in hun jeugd. Ze verdringen die gebeurtenissen, maar de herinneringen aan het misbruik blijven in hun achterhoofd rondspoken. Zoveel jaar na datum is het onmogelijk alles volledig en correct te verklaren. Maar wil dat daarom zeggen dat er niets van waar is? Regina Louf kende heel wat zaken over de vermoorde meisjes die verder niemand wist: dat lijkt me geen toeval.
Keien verleggen
Je hebt, samen met Annemie Bulté en Marie-Jeanne Van Heeswijck, een boek geschreven over de hele affaire.
De Coninck Er is ontzettend veel kritiek op gekomen vanuit de Belgische media, maar uiteindelijk heeft niemand dat boek gelezen, hoor. In het buitenland heeft het daarentegen wel de nodige aandacht gekregen. De BBC heeft het nog gebruikt als een draaiboek voor een reportage over het onderwerp. Ook Nederlandse, Franse en Duitse tv-zenders hebben er documentaires op gebaseerd. Het ging daar telkens om teams van topjournalisten die maanden aan de zaak gewerkt hadden en die net als wij slechts konden vaststellen dat het Belgische gerecht het vertikt om tientallen simpele vragen over oude kindermoorden op te helderen. Geen enkele van de moorddossiers die ten tijde van de zaak-X1 heropend werden, is achteraf opgehelderd.
Zal er ooit terug schot in de zaak komen?
De Coninck Nee, nooit.
Er is toentertijd heel wat te doen geweest over de berichtgeving van De Morgen omtrent de X-getuigen. Was je niet bang voor al te verontwaardigde reacties?
De Coninck Ik schat de reacties op mijn artikels altijd compleet verkeerd in. Maar sowieso vind ik niet dat een journalist zich moet bezighouden met te kijken naar wat zijn stuk teweeg brengt.
Je houdt er dus geen rekening mee dat je stukken een bepaalde invloed zullen hebben?
De Coninck Ik sta daar echt niet bij stil. Mijn stukken hebben meestal weinig politiek draagvlak, dus je kan me al niet verwijten de politieke agenda te bepalen. Als ik ergens het verschil gemaakt heb, dan is het met mijn stukken over gebonden ontwikkelingssamenwerking. Die gebonden hulp betekende dat de overheid Belgische bedrijven hielp aan contracten in ontwikkelingslanden. Ik ben dat eens beginnen uitvlooien. Het bleek dat het de bedoeling van die bedrijven was om compleet nutteloze fabrieken in Afrika te bouwen, en daar nog geld voor te krijgen ook. Als journalist is dat heel simpel: er staat hier al tien jaar een glasfabriek in Tanzania en tot op heden is er nog geen enkel stuk glas gemaakt. De fabriek heeft wel een heleboel geld gekost. Dan weet je het wel. Een parlementaire onderzoekscommissie heeft toen mijn artikels van a tot z uitgeplozen, en me gelijk gegeven. Die vorm van ontwikkelingssamenwerking is toen ook afgeschaft. Als ik ergens een kei in de rivier verlegd heb, dan is het daar wel.
Maar daar is het je dus niet om te doen?
De Coninck Ik vertrek toch liever vanuit mijn eigen verwondering, en ga dan kijken wat er aan de hand is. Het gaat er mij niet om de politieke agenda helemaal overhoop te gooien. Als de media weer uitblinkt in eenzijdige berichtgeving, dan wil ik het gewoon eens van een andere kant bekijken. Meer schuilt er echt niet achter.
Beloofd?
De Coninck Beloofd.