In 2007 stierven er 350 000 mensen aan aids in Zuid-Afrika. Nog eens 5 700 000 waren besmet met het HIV-virus, becijferde UNAIDS. Dat maakt Zuid-Afrika wereldwijd tot de trieste koploper van zowel het aantal aidsdoden als het aantal HIV-besmettingen. Universiteit Antwerpen-alumna Manto Tshabalala-Msimang wordt mede verantwoordelijk geacht voor het jarenlange rampzalige beleid van de Zuid-Afrikaanse overheid.
In 1999 volgde Thabo Mbeki Nelson Mandela op als president van Zuid-Afrika. Mbeki stelde Tshabalala-Msimang aan als minister van Volksgezondheid. Onder Mandela was zij al viceminister van Justitie. Die positie dankte ze mede aan haar jarenlange inzet binnen het ANC, de verboden partij van Mandela en Mbeki tijdens de apartheid.
De nieuwbakken minister behaalde diploma's overal ter wereld: van Zuid-Afrika tot de Sovjet-Unie en Tanzania. Volgens haar curriculum vitae bekwaamde ze zich in de verloskunde en de gynaecologie. Een vervolmaking volgde op de toenmalige UIA. Tshabalala-Msimang ontving hier een licentiaatsdiploma Openbare Gezondheidszorg in 1980, volgens haar officiële biografie. Over haar passage in Antwerpen is verder weinig bekend.
Opmerkelijk: toen Tshabalala-Msimang afstudeerde in 1980, werkte Peter Piot net zijn doctoraat in de microbiologie af aan de Universiteit Antwerpen. Piot is ondertussen het hoofd van UNAIDS, het agentschap van de VN dat zich inzet in de strijd tegen aids.
Lege doos
Twee maanden geleden trad de Zuid-Afrikaanse president Mbeki af. Hij werd vervangen door Kgalema Motlanthe. Amper twee dagen na zijn aantreden maakte Motlanthe bekend dat hij Manto Tshabalala-Msimang wegpromoveerde tot minister van het Presidentschap, een ministerpost die niet veel meer is dan een lege doos.
“Iedereen was verdomd blij eindelijk van Tshabalala-Msimang af te zijn”, vertelt Andrew Warlick. Hij is actief als beleidsonderzoeker voor het Treatment Action Program (TAC) in Zuid-Afrika. Deze ngo probeert de aidsproblematiek in Zuid-Afrika aan te pakken door onder meer voorlichtingscampagnes te organiseren.
“Er is dringend nood aan degelijke voorlichtingscampagnes, net dankzij Tshabalala-Msimang. Zij is er immers in geslaagd om de Zuid-Afrikaanse bevolking negen jaar lang duchtig te desinformeren”, aldus Warlick. Niet voor niets kreeg ze de bijnaam dokter Suikerbiet.
Of hij dat eens wil uitleggen. Warlick lacht cynisch: “Tshabalala-Msimang was ervan overtuigd dat een dieet van suikerbieten, citroenen, knoflook, zoete Afrikaanse aardappelen en alcohol aidsremmend werkt. Dat doet het dus niet. Toch presteerde ze het om de bevolking dat jarenlang wijs te maken.” Professor microbiologie John Moore noemde de aanpak van de aidsproblematiek door Tshabalala-Mismang “dodelijke kwakzalverij”.
“Slechter is simpelweg onmogelijk”
Is het een gebrek aan kennis, is het onwil, Warlick weet het ook niet. “Tshabalala-Msimang heeft altijd sterk geloofd in de traditionele Afrikaanse methoden om ziektes te behandelen. Dat die voor het aidsprobleem niet al te effectief blijken, tonen de gruwelijke cijfers van ettelijke honderdduizenden doden per jaar. Ze heeft ook nooit het bestaan van een verband tussen aids en HIV willen toegeven. Vergeet niet: als minister van Volksgezondheid was zij verantwoordelijk voor het welzijn van de Zuid-Afrikanen.”
Ondertussen is er met Barbara Hogan een nieuwe minister van Volksgezondheid aangesteld, tot grote opluchting van zowat iedereen die actief betrokken is bij de strijd tegen aids. Warlick: “Het is nog te vroeg om te zeggen of Hogan een goed beleid gaat voeren. Wat ik al wel kan zeggen: slechter dan Tshabalala-Msimang is simpelweg onmogelijk. Zij gaat de geschiedenis in als de slechtste minister van Volksgezondheid ooit.”