emotieve expressie in zevenvoud

Ik noem mezelf graag een kunstliefhebber. “Dat kan mijne kleine ook!” zal niemand me ooit horen zeggen – de hypothetische kleine heeft het niet gedaan en zou het waarschijnlijk niet kunnen, argument onontvankelijk, dank u zeer. Zelf ben ik ook maar een amateur: mij moet je geen penselen, potloden of klei in de handen drukken, tenzij je graag wilt dat ik ze met enige welgemikte klunzigheid kapot krijg. Nee, liever schrijf ik gewoon een rist artikels om al mijn kunstgerelateerde meningen te verkondigen. Sommige werken vind ik mooi, andere niet maar raken me wel, naar nog andere werken kijk ik met enige verwarring. Un match avant et après uit 1969, een werk van Christian Dotremont en Mogens Balle dat vol trots aan de muur in het R-gebouw op de Stadscampus hangt, behoort tot de laatste groep, beken ik ten spijt. Misschien wordt het eens tijd om tot inkeer te komen.

Christian Dotremont was een Belgische schilder, dichter en graficus. Als algemeen secretaris van de avant-gardistische kunstbeweging CoBrA was hij een prominent figuur in de kunstwereld van de twintigste eeuw. Surrealisme was zijn grote liefde, net zoals kunstzinnige samenwerkingen. Uit die samenwerkingen vloeiden peinture-mots, combinaties van poëzie en schilderkunst. Dotremont was een visuele poëet: zijn karakteristieke handschrift tovert in samenspel met de penseelstreken van iemand anders een kunstwerk tevoorschijn. Partner van dienst voor Un match avant et après was Mogens Balle, een Deense kunstschilder en eveneens lid van de CoBrA-beweging. Aanvankelijk was hij voornamelijk een naturalist, maar na de Tweede Wereldoorlog richtte die zich op de abstracte schilderkunst. Ook hij stond bekend om zijn peinture-mots, wat zich uitte in een hele reeks aan samenwerkingen tussen Dotremont en Balle.

Un match avant et après is zo'n peinture-mot, te vinden in zes kleurrijke lithografieën en één colofon van papier. Dotremont en Balle drukten hun spontaniteit uit in heldere kleuren en haast cartooneske zwarte lijnen. Ook de typische fantasiewezens van Balle zijn terug te vinden op het werk, in de vorm van wat haast gestileerde kindertekeningen lijken. Het mentale automatisme van de maatschappij wordt op die manier ingeruild voor ongekunsteld experimenteren; elke felle kleur herbergt een scherp protest jegens esthetische normen, in de aanname dat zulke normen de inherent menselijke drang tot zelfexpressie onderdrukken. Wat is het nut van kunst maken als ze in een hokje past? Kunst gaat niet over mooi zijn. Kunst draait niet rond brave boodschappen met een sierlijk lintje eromheen. Nee, kunst is de mens en al wat hij of zij uitdrukken wil centraal stellen. Als er geen gevoel schuilt achter elke lijn die iemand op papier zet, is het geen kunst. En daarmee basta.

In die zin maakt het niet uit of enige kleintjes het zouden kunnen. Sterker nog, het is zelfs beter als de koter van hiernaast iets gelijkaardigs in elkaar zou kunnen flansen. Het gaat immers niet over de gepolijste vaardigheden die jan en alleman kan opdoen in de tekenschool, het gaat juist over de intrinsieke kunst die in ons allemaal zit. Het verschil tussen kunstenaar en kunstliefhebber bestaat niet, niet écht, en dat is juist de kracht van dit type kunst. Maakt het werkelijk uit dat het niet even ‘mooi’ is als een Rubens of niet even herkenbaar als een Matisse? Het zegt iets. Het herinnert elke student en passant eraan dat opkroppen verspilde moeite is. Voelen is een kunst op zich.