een bloedserieus kutprobleem

“Nee, er moet net opener gesproken kunnen worden over menstruaties,” roept bijna de helft (49,1%) van de 1.541 deelnemers aan onze enquête. Van deze 18- tot 25-jarige respondenten is weliswaar maar 14 procent van het mannelijke geslacht. Het zijn dus duidelijk vooral de vrouwen die zich geroepen voelen om zich uit te spreken over het onderwerp. Ook geslacht X vulde de enquête in, maar omdat er te weinig data uit voorkwamen, kunnen we hen helaas niet bij het gesprek betrekken. “Menstrueren is iets natuurlijks, we zouden er opener over moeten praten!” reageerden enkele jongeren als vrije opmerking in onze enquête.

publiek of privaat 

Maar niet elke deelnemer is van mening dat er meer woorden moeten worden vuilgemaakt aan menstrueren. “Persoonlijk vind ik dat er meer taboe wordt gecreëerd als je het onderwerp in zulke schijnwerpers zet”, laat een deelneemster horen. Door de Chinese zwemster Fu Yuanhui kwamen de maandelijkse bloeding en de bijhorende fysieke klachten bijvoorbeeld wereldwijd in het nieuws. Ze leverde niet de gehoopte zwemprestatie en verklaarde achteraf dat ze moe was omdat ze de dag ervoor haar regels had gekregen. “Maar dat is geen excuus, ik zwom ook niet goed genoeg”, reageerde ze. In de krantenkoppen werd ze geprezen, want volgens velen brak ze het taboe over menstruatie in de sportwereld.

De begrippen ‘taboe’ en ‘menstruatie’ lijken wel vaker hand in hand doorheen tijdschriften en kranten te wandelen. Hoewel het onderwerp meermaals wordt bovengehaald, lijkt het even vaak als taboe bestempeld te worden. “Ik ervaar zelf geen taboe”, deelt een vrouwelijke deelnemer. “Maar als het onderwerp steeds naar boven wordt gehaald, gaan er meer mensen aandacht aan schenken. Daardoor voel ik me juist meer verlegen en kan ik er moeilijker over praten. Door het als taboe te beschouwen, maak je er juist meer taboe van.” Een andere vrouw staat haar bij: “Het blijft naar mijns inziens een privaat onderwerp dat voornamelijk in intieme kringen besproken kan worden.”

“What’s the fuss about?” vraagt een andere respondente zich dan weer af. En ook bij enkele deelnemende mannen merken we zo'n houding op. “Praten over menstrueren is te vergelijken met een gesprek over kakken. Het moet kunnen, maar het hoeft niet”, is een van de statements. “Als een vrouw echt problemen heeft tijdens de menstruatie, moet ze niet verlegen zijn om daarover te praten. Er hele debatten aan spenderen, lijkt me dan weer wel overbodig”, is een ander mannelijke visie.

Het stigma van de 'insensitieve man die er niets vanaf weet' wordt snel geplakt.

‘Problemen’ en ‘maandstonden’, het zijn twee andere woorden die vaak aan elkaar gekoppeld worden. En terecht, een op de vier vrouwelijke jongeren geeft immers aan dat het ongemak hun grootste hinder is tijdens het menstrueren. Mannen zitten hier op dezelfde lijn: een op vijf denkt eveneens dat het ongemak van de ongesteldheid het vervelendste is. Het blijkt nochtans niet altijd evident om te spreken over die ongemakken of er begrip voor te hebben. “Dat menstrueren problemen met zich meebrengt, bijvoorbeeld tijdens het zwemmen, begrijp ik best”, laat een mannelijke deelnemer weten. “Maar dat is een probleem van degene die ermee zit.”

durven we zwemmen?

“Het valt mij vooral op dat communiceren over regels tussen man en vrouw eerder taboe is dan communiceren over je ongesteldheid met vrouwen”, bedenkt een vrouwelijke jongere. “Je maakt het allebei mee, dus je hebt die common ground. Als man weet je wel wat het is, maar het gaat om bloed dat uit een gaatje komt waar zij normaal plezier uit halen. En ik denk dat ze daarom liever zwijgen over menstrueren. Hoe minder erover gepraat wordt, hoe minder reëel het wordt in hun hoofd. Zo blijft de connotatie vagina – seks, en niet vagina – bloed.”

En ik denk dat mannen daarom liever zwijgen over menstrueren: hoe minder erover gepraat wordt, hoe minder reëel het wordt in hun hoofd.

Wel, hoe zit het nu met het taboe in de slaapkamer? Delen we de lakens wanneer zij ongesteld is? De antwoorden van de vrouwen en de mannen zijn hetzelfde. Bij de heren had 41,4 procent al eens seks tijdens de regels van zijn vaste bedpartner of friend with benefits. Bij de dames horen we hetzelfde: 41,9 procent. “Als mannen menstruatiebloed vies vinden, zullen wij onze mond eens opentrekken over sperma”, verzucht een deelneemster. Een andere: “Wij hebben gewoon andere seks tijdens die tijd van de maand.”

Een bloederige seksuele ervaring of niet, die correleert niet noodzakelijk met de wil van de partners. Hoe staan we tegenover seks tijdens die week van de maand? 21,8 procent van de dames en 25,9 procent van de heren heeft er geen problemen mee. “Ik wil wel, maar mijn partner ziet het niet zitten”, is een antwoord dat 3,4 procent van de deelneemsters aankruist. Het mannelijk percentage ligt hierbij hoger: 13,6 procent van de mannen ziet er geen graten in, maar heeft een partner die het idee niet in praktijk wil omzetten.

Volgens professor dokter Yves Jacquemyn – diensthoofd Gynaecologie-Verloskunde van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen – zijn het vooral de blanke Europese koppels die seks overwegen tijdens haar ongesteldheid. “In Afrika en Azië is het vaak cultureel not done om nog maar in de buurt te komen van een menstruerende vrouw, laat staan om seks te hebben.” Dat nuanceert en beaamt professor dokter Kristin Hendrickx: “In de traditionele culturen worden vrouwen inderdaad niet benaderd tijdens hun menstruatie. Dit omdat ze dan als ‘onrein’ worden gezien, maar ook uit vorm van respect. En die taboes rond bloedingen bestaan niet enkel bij deze culturen, maar ook binnen onze Westerse samenleving.”

verstoppen die handel

En dus is het jammer dat Philippe Geubels in Taboe geen aflevering maakte rond menstruerende vrouwen, verzucht een dame: “Boy, that would have been a treat.” De vrouwen reageren echter erg verdeeld wanneer we vragen of er openlijker over het (maandelijks) bloeden gesproken moet worden. “Het is een privé-aangelegenheid en dat mag het ook blijven”, geeft een vrouw aan. Anderen vinden dan weer dat het wel openlijker besproken mag worden, “maar wel onder vrouwen”. In private sfeer zegt 93,5 procent van de meisjes en 89,2 procent van de jongens wel al over de tijd van de maand gesproken te hebben met hun (ex-)lief of bedpartner. Een taboe in de privésfeer is menstrueren dus alvast niet. Dat het in de intieme kring blijft hangen, vindt een andere deelneemster wel bedenkelijk. “In andere culturen wordt er een feest gegeven als een meisje vruchtbaar blijkt. Hier wordt er stiekem maandverband toegestopt en verteld hoe je het het beste verstopt.” 

Hoe zit het nu eigenlijk met dat verstoppen van hygiënische producten? Doen we dat (nog)? De meerderheid van de vrouwen verbergt inderdaad toch liever haar regels. Het meesmokkelen van die tampon in de mouw of dat verbandje in de broekzak gebeurt door 80,2 procent. 6,1 procent stelt haar wc-bezoek uit en 13,7 procent geeft aan helemaal niets te verbergen.

We laten niet graag aan de buitenwereld weten dat de rode vlag uithangt. Als we dit doen uit gêne, is dat nergens voor nodig. Slechts 1,7 procent van de vrouwen voelt zich onwennig wanneer een andere vrouw spreekt over haar regels. En bijna zeven op de tien mannen (69,1%) zegt zich nooit onwennig gevoeld te hebben wanneer het onderwerp ter sprake kwam. 26,8 procent van de overige heren zegt dat ze er zich vroeger ongemakkelijk bij voelden, maar er nu geen probleem meer mee te hebben. Amper 4,1 procent van de mannen wordt in dergelijke gevallen ongemakkelijk.

barrière der geslachten

Waarom schijnen vrouwen dan het gevoel te hebben dat er niet openlijk over menstrueren gesproken kan worden? Bijna alle deelnemers van onze enquête zeggen immers dat menstruatiepraat geen probleem is, maar toch lezen we nog de volgende verzuchting: “Als ik nu vermeld dat ik mijn regels heb, vinden mannen dat too much information en weten ze niet waar te kijken. Waarom toch? Als je in je vinger gesneden hebt en pijn hebt, wil je daar toch ook even over klagen?” Een mannelijke respondent kaatst de bal terug. Hij geeft aan hoe hij buiten vertrouwde kring weinig ‘corrects’ kan zeggen omdat het stigma van de ‘insensitieve man die er niets vanaf weet’ snel geplakt wordt. 

De gespreksbarrière tussen de geslachten, soms kan je er niet omheen. Dat ziet ook Tante Rosa, een webshop gespecialiseerd in wasbaar maandverband en menstruatiecups. Zij organiseren cupparty’s, vergelijkbaar met een Tupperware avondje onder vriendinnen, maar dan met hygiënische producten. Elisabeth De Vos, die de avondjes organiseert, vertelt dat bij de cupparty’s mannen niet toegelaten zijn. “Die regel is er gekomen omdat we merkten dat sommige vrouwen zeer verlegen werden wanneer er een man aanwezig was", licht ze toe. "Sommigen praten niet over (hun) ongesteldheid met mannen. Anderzijds hoor ik ook van onze klanten dat hun man soms absoluut niets wil weten over de menstruatie van hun vrouw. Die vrouwen verstoppen hun cup of maandverband. Anderen hebben er helemaal geen probleem mee en wassen de verbanden van hun vrouw samen met de rest van de was.” De ene persoon praat dus al iets makkelijker over het onderwerp dan de andere. Hetzelfde geldt voor de communicatie tussen beide geslachten.

Het is niet omdat andere vrouwen minder of geen last hebben van hun period cramps, dat de mijne verzinsels zijn.

Vrouwen kunnen zuchten over de communicatieskills van mannen rond menstrueren, maar ook tussen hen onderling is er vaak sprake van miscommunicatie. “De eerste dagen van mijn regels sterf ik bijna letterlijk van de pijn en pijnstillers brengen geen verlichting. Wanneer ik dat meld op mijn werk of school, word ik als zot bekeken. Het is niet omdat andere vrouwen minder of geen last hebben van hun period cramps, dat de mijne verzinsels zijn”, schrijft een participant. Dat ziet professor Jacquemyn soms ook bij zijn vrouwelijke collega’s. “Ze projecteren soms hun eigen perceptie en ervaringen op de patiënt, waardoor ze moeilijker kunnen aannemen dat een patiënt haar menstruatiekrampen te ernstig vindt. Ik als man sta er meer onbevangen tegenover, want ik heb geen eigen referentiepunt.”

Het gebrek aan een eigen menstruatie-ervaring gaat bij mannen echter soms hand in hand met onbegrip of onwennigheid. “Mannen begrijpen niet altijd wat het inhoudt, hoeveel pijn het doet en hoeveel last het met zich meebrengt. Er worden weleens schuine mopjes over gemaakt, zoals ‘je bent zo slechtgezind, je hebt je regels, zeker?’. Maar ik denk dat we gewoon niet voldoende beseffen wat het is. Het zou nuttig zijn als er meer over werd gepraat”, vertelt een mannelijke deelnemer. Een ander beaamt: “Indien er misvattingen bestaan over menstrueren, kunnen die toch gewoon opgeklaard worden door het onderwerp meer bespreekbaar te maken?”

dirty details

Maar hoever moet je gaan in het informeren? Een deelneemster merkt bijvoorbeeld op dat er tijdens de lessen seksuele opvoeding veel gesproken wordt over de menstruatie, maar niet over geurtjes en hoe de crime scene er daaronder uitziet. “Het gaat voornamelijk over de cyclus en niet zozeer over hoe het eruit ziet en wat normaal is en wat niet. Voor jonge meisjes kan dit voor onzekerheid zorgen”, luidt het. Misschien hoefden niet alle dirty details op tafel gegooid te worden, maar een paar extra tips hadden handig kunnen zijn.

Hoe gebruik je maandverband en wat mag je verwachten van menstruatiebloed? We vroegen de vrouwen tussen 18 en 25 jaar of ze het gevoel hadden voldoende geïnformeerd te zijn toen ze voor het eerst ongesteld waren. 7,4 procent van de meisjes wist totaal niet wat ze plots zag. 26,7 procent wist wat het bloedverlies was, maar niet wat ze moest doen. 65,9 procent voelde zich voldoende geïnformeerd. Maar liefst een derde van de meisjes had dus toch wel baat gehad bij wat meer praktische informatie.

Het is een privé-aangelegenheid en dat mag het ook blijven.

Waarom wordt het informatieve aspect rond menstrueren niet standaard ingebouwd in de lessen? Omdat de overheid enkel het ‘wat’ vastlegt en niet het ‘hoe’ wanneer het gaat om seksuele opvoeding. Er worden eindtermen vastgelegd, maar ze mag zich niet mengen in hoe de scholen aan relationele en seksuele vorming werken. Door nuttige instrumenten ter beschikking te stellen, probeert de overheid wel te faciliteren. Onderwijskoepels, leerlingen en ouders zitten samen rond de tafel. De overheid organiseert trainingen voor scholen en Sensoa zet jaarlijks de Week van de Lentekriebels op. Hoe de jongens en meisjes de huidige aanpak van scholen ervaren, is stof voor een andere/volgende enquête.

verdorie, moeder Natuur, waarom

Wat wij uit onze lessen biologie onthouden hebben over menstruatie, is hoe dat eitje langs de eileider glijdt en hoe menstruatiebloed ontstaat. Maar is het maandelijks doorbreken van onze menstruaties wel zo natuurlijk als er beweerd wordt? “Nee, vanuit evolutionair standpunt is het helemaal niet bedoeld dat je ongesteld bent”, verklaart professor Jacquemyn. “Antropologen hebben de volkeren die nog het dichtst bij de natuur leven bestudeerd. Daar ziet men dat meisjes 8 tot 10 keer in hun leven ongesteld zijn. Kort na hun eerste regels zijn ze zwanger, daarna geven ze borstvoeding en dat doen ze langer dan bij ons. Dat is waarschijnlijk ook het leven waar het vrouwelijk lichaam voor gemaakt is.”

Vanuit evolutionair standpunt is het helemaal niet bedoeld dat je ongesteld bent.

Nochtans ziet bijna een op de vijf vrouwen (18,8%) hun regels graag maandelijks passeren. Een deelneemster vertelt: “Ik lijd aan PCOS (polycysteus ovariumsyndroom; nvdr). Dat is een hormoonstoornis waardoor ik, onder meer door stress, gemiddeld slechts één keer in de twee maanden menstrueer. Ik ben erg blij als mijn regels doorbreken, want dan functioneert mijn lichaam weer ‘normaal’.” In haar huisartsenpraktijk ziet dokter Hendrickx nog andere redenen waarom vrouwen graag hun maandelijkse bloeding zien passeren. “In traditionele culturen wordt de ongesteldheid gezien als een soort natuurlijke zuivering.”

Voor 35,1 procent zou echter een driemaandelijkse ongesteldheid ideaal zijn. De overige 46,1 procent ziet haar menstruaties liever nooit doorbreken. “Groot gelijk”, roept professor Jacquemyn onmiddellijk. “Het is ongemakkelijk dat je met bloedverlies en pijn zit. Het is niet meer dan normaal dat vrouwen dan op zoek gaan naar anticonceptie die hun regels niet doen doorbreken, zoals de (mini)pil en het hormoonspiraal of -implantaat. Tegenwoordig worden die middelen dan ook sterk gepromoot door de farmaceutische industrie.”

Maar niet alle vrouwen willen geholpen worden met dergelijke farmaceutische producten. “Voor vrouwen uit traditionele culturen is het bijvoorbeeld niet aanvaardbaar om een hormoonspiraal te laten plaatsen, omdat hun maandelijkse bloeding dan niet doorkomt,” vertelt dokter Hendrickx. “Door hen worden er ook veel fouten gemaakt bij het pilgebruik: de bloeding moet helemaal gedaan zijn vooraleer ze terug met een nieuwe pilstrip kunnen beginnen. Hierdoor is de stopweek soms langer dan zeven dagen, waardoor dan weer de veiligheid van de pil in het gedrang komt.” Een deelneemster vraagt zich dan weer af hoe normaal we het vinden om tien à vijftien jaar hormonen te slikken, enkel om regels te controleren. 

zo is het nu

Na zes volgeschreven pagina’s mag het duidelijk zijn: er bestaat geen pasklaar antwoord rond menstruatievragen. Wat je kan verwachten, is voor iedereen verschillend. Waar een deel van de respondenten antwoordt dat zij geen taboe rond menstrueren meer ervaren, roepen anderen: “Help het taboe rond dit bloedserieuze kutprobleem alsjeblieft de wereld uit!”

Het gesprek wordt duidelijk wel belangrijk gevonden, zodat mannen zich beter kunnen informeren en inleven en zodat meisjes misschien niet meer hun eerste menstruatie verstoppen thuis en met wc-papier hun eerste bloeding willen opvangen. Maar ondertussen zien wij hoe vrouwen (althans zeker binnenshuis) niet vaak meer hun mond snoeren door maandverband en hoe mannen niet massaal tampons in hun oren steken.

En dat is goed. Blijf luisteren. Professor Jacquemyn besluit mooi: “Want aangezien het heel individueel en persoonlijk is, kan je niet zeggen: voilà, mannekes, zo is het nu.”