Het mooiste stadhuis ter wereld is jarig! Het Antwerps stadhuis blaast dit jaar maar liefst 450 kaarsjes uit. Dat wordt natuurlijk stevig gevierd en dat is er aan te merken. Liefhebbers van het renaissancegebouw moeten tot begin 2016 wachten indien ze nog een gegidste rondleiding willen. Daarom neemt dwars je mee op een virtuele tocht door het stadhuis.
Je denkt nu misschien, een rondleiding, bah. En dan nog een virtuele… Wat heb je daar nu aan. Wel, meer dan je denkt. Het Antwerpse stadhuis heeft immers veel geheimen. Deze antieke arena van de hedendaagse politiek heeft meer te bieden dan een Schoon Verdiep met de trouwzaal, waar een hoop schilderijen van Hendrik Leys de verworven vrijheden van de stad vóór 1794 illustreren. Wist je bijvoorbeeld dat het stadhuis beschikt over een heuse schuilkelder? In 1935 bouwde men deze ruimte onder de Grote Markt die onder meer bereikbaar was via het stadhuis.
de buitenkant
Maar laten we even buiten beginnen. Op het dak van het stadhuis, dat ontworpen werd door de architect Cornelis Floris De Vriendt, staat een gouden adelaar. Deze adelaar kijkt richting de Duitse stad Aken. Neen, dit is geen beslissing van de Antwerpse burgemeester, maar verwijst naar het Heilige Roomse Rijk, waartoe Antwerpen een groot deel van de middeleeuwen en de vroegmoderne periode behoorde. Zo zijn wel meer elementen op de gevel van het stadhuis een verwijzing naar het rijke verleden van de stad Antwerpen. Onder de adelaar staat trouwens het jaartal 1564 vermeld, de datum waarop het stadhuis afgewerkt werd. Dit betekent niet dat we de verjaardag een jaar te laat vieren, het verschil zit hem in het gebruik van een andere kalender. Vandaag start onze kalender op 1 januari, maar dat was vroeger anders. Tot in 1575 begon het nieuwe jaar niet op 1 januari, maar op Pasen. En aangezien Pasen kan vallen van 22 maart tot 25 april, stond in februari 1565 de jaarteller eigenlijk nog maar op 1564.
Elk jaar vanaf eind april wordt de gevel van het stadhuis versierd met vlaggen van over de hele wereld. Deze vlaggen zijn niet lukraak gekozen: dit zijn de vlaggen van de 28 landen die tot de Europese Unie behoren én alle landen die in Antwerpen een consulaat hebben. Verder staan er ook twee grote beelden op de prachtige gevel van het stadhuis, namelijk die van de vrouwen Justitia en Prudentia, een dagelijkse herinnering voor het stadsbestuur om hiermee rekening te houden in haar werking.
de binnenkant
De inrichting van het stadhuis is vrij recent. In de periode 1882-1891 werd een grondige renovatie uitgevoerd, waar het interieur haar huidige looks aan te danken heeft. De open binnenplaats werd overdekt met de huidige glaskoepel en er werd een statige marmeren trap opgetrokken die nu toegang geeft tot 't Schoon Verdiep.
De raadszaal in het stadhuis, waar elke maand de Antwerpse gemeenteraad plaatsvindt, heeft een opmerkelijke inrichting. De opstelling van de gemeenteraadsbanken heeft een typisch Engelse stijl, waarbij meerderheid en oppositie lijnrecht tegenover elkaar zitten, met het stadsbestuur op een verhoog aan de kop.
In 2007 ontdekte men trouwens nog een vergeten orgel in het stadhuis. Achter een schilderij werd toen dat origineel Mustel-orgel – de Rolls Royce onder de harmoniums – aangetroffen. Dit orgel werd niet meer bespeeld sinds 1935 en was sindsdien helemaal uit het oog verloren. Na een grondige restauratie is het orgel weer bespeelbaar.
Spaanse Furie
Het stadhuis mag dan wel 450 jaar oud zijn, het heeft ook al zijn miserie gekend. Toen de Spanjaarden in 1576 Antwerpen aanvielen werd de verdediging van de stad gecoördineerd vanuit het stadhuis. Toen de stad ingenomen werd, beslisten de Spanjaarden het amper 12 jaar oude stadhuis in brand te steken waardoor het verzet werd neergeslagen. De daaropvolgende brand verwoestte in totaal een 600-tal huizen en van het stadhuis bleven enkel de buitenmuren overeind staan. De Spanjaarden werden even verdreven en in 1581 was het stadhuis weer opgebouwd.
(atoom)schuilkelders in Antwerpen
Als we dan enkele honderden jaren in de geschiedenis vooruit gaan, komen we bij een goed bewaard geheim: atoomschuilkelders. Niet enkel onder de Grote Markt ligt er immers een schuilkelder. Na de Tweede Wereldoorlog, toen de Koude Oorlog de kop opstak en iedereen bang was voor 'de bom', nam ook Antwerpen haar voorzorgsmaatregelen. Antwerpen is met haar enorme haven strategisch erg belangrijk. Daarom besliste het stadsbestuur en de Belgische regering in de jaren 50 van de vorige eeuw om op een aantal strategische plaatsen in de stad en de haven atoomschuilkelders aan te leggen.
Vanaf het jaar 1954 werden er in de haven maar liefst 99 atoombunkers opgetrokken aan sluizen, bruggen, enzovoort. Er werden echter niet enkel (kleine) bunkers in de haven gegraven, ook in de stad zelf werden een aantal grotere exemplaren gebouwd. Zo waren er onder andere atoomschuilkelders onder de Groenplaats – die ondertussen verdwenen zijn door de aanleg van de premetro en de ondergrondse garages – en onder de Scheldekaaien, waarvan je de ingangen nog steeds kan terugvinden! Maar ook onder de Veemarkt en op nog een aantal andere plaatsen zijn schuilkelders gebouwd.
De crux van de atoomschuilkelders is dat deze helemaal niet bestand waren tegen een nucleaire aanval. Men zou de schuilkelders voornamelijk hebben aangelegd om de inwoners van de stad Antwerpen gerust te stellen, en er eventueel kunstschatten in te beschermen.