DE PAARDENMARKTSITE

Wie aan Pythagoras of het Justitiepaleis in Brussel denkt, denkt aan stellingen. Wie aan de Paardenmarkt dacht, dacht aan... juist ja. Tot de stellingen afgelopen academiejaar plots waren verdwenen: na vier jaar aan renovatiewerken is de Paardenmarktsite de nieuwe thuishaven van de opleiding Productontwikkeling.

van Knechtjeshuis...

Een gloednieuw universiteitsgebouw dus , maar onderwijs op de Paardenmarktsite is allesbehalve nieuw. Een duik in de site van Onroerend Erfgoed leert me de geschiedenis. In 1560 legde de stad er de laatste steen van het Knechtjeshuis. Knecht met de oude connotatie van jongen of jongeman welteverstaan. Het Knechtjeshuis was een weeshuis voor jongens, die er meteen ook een opleiding volgden. Tussen 1744 en 1754 werd de oostvleugel van de binnenplaats aangevuld met een schoollokaal en een infirmerie, waaraan een gedenksteen in die vleugel nog steeds herinnert. Vanaf dat moment was het Knechtjeshuis een gesloten complex met vier vleugels rond een binnen- plaats. Naast een schoollokaal en infirmerie, trof je er ook een slaapzaal, refter, keuken, wasplaats en bakkerij aan – die laatste zouden studenten vandaag ook nog wel kunnen waarderen. Meer dan driehonderd jaar vervulde het Knechtjeshuis zijn oorspronkelijke functie, tot het jongensweeshuis in 1883 verhuisde naar de Durletstraat.

Het Knechtjeshuis stond niet lang leeg. In 1891 paste stadsbouwmeester Gustave Royers de gebouwen aan tot Stedelijke Nijverheidsschool met klaslokalen, turnzaal, bibliotheek, bestuursruimte en een ruimte voor een stoommachine. In de daaropvolgende jaren breidde de site alsmaar uit; er kwamen gebouwen tot in de Rodestraat en de Stedelijke Nijverheidsschool groeide uit tot een begrip tot ver buiten Antwerpen.

... naar productontwikkelaars

Sinds 2013 maakt Universiteit Antwerpen gebruik van de vroegere Stedelijke Nijverheidsschool. Wanneer we vandaag spreken over de Paardenmarktsite, dan hebben we het eigenlijk over drie gebouwen. Productontwikkeling nam haar intrek in S.O (Gebouw O op de Stadscampus) en heeft zo 6805 vierkante meter tot haar beschikking. Het zestiende-eeuwse Knechtjes- huis maakt integraal deel uit van dit gebouw en is beschermd onroerend erfgoed. Daarnaast zijn ook gebouwen S.N (Gebouw N) en S.PM-E (Gebouw ‘Paardenmarkt’-E) deel van de site. S.N werd verbouwd tot computerlokalen. S.PM-E werd nog niet verbouwd en is tijdelijk in gebruik door de opleiding Architectuur, misschien maken zij er wel wat van!

Die invulling was er niet van bij de start. De eerste jaren was de opleiding Ingenieurswetenschappen er te vinden, tot die in 2016 naar een nieuwbouw op Campus Groenenborger trok. Een jaar later sloot UAntwerpen een erfpachtovereenkomst met de stad voor het gebruik van de gebouwen en plande ze grondige renovatiewerken zodat haar boomende opleiding Productontwikkeling er kon intrekken. Wandelend door het gebouw valt meteen het gebruik van glas en staal op, materialen die passen in de historische sfeer, maar evengoed hedendaags zijn. Naast die balans tussen verleden en heden stond ook verbinding centraal in het ontwerp van de nieuwe campus. Dat blijkt uit het indrukwekkende glazen dak boven mijn hoofd dat de verschillende losse gebouwen op de site overkapt waardoor ze een mooi geheel vormen en uit de handige verbindingen waardoor ik in een mum van tijd in het Kauwenbergstraatje of Gebouw R kan staan.

De historische kelder biedt dan weer plaats aan meer dan driehonderd fietsen. Hoewel er veel nodig is alvorens ik een kelder induik, kan ik meer fietsenstallingen alleen maar toejuichen. Op de daken, zo liet ik me vertellen, liggen dan weer maar liefst 160 zonnepanelen. Het duurzaamheidsprincipe merk je ook aan het regenwater dat door de toiletten spoelt, de gierzwaluwen die de kans krijgen om hun nest te maken in het gebouw en de binnenplaats die onthard werd. Tot slot vallen de contrastmarkeringen en tactiele noppen aan de trappen en liften me op.

De gerenoveerde site viel in goede aarde. In augustus raakte bekend dat de site bij de vijf finalisten was van Het Erfgoedjuweel 2023, de monumentenprijs van stad Antwerpen. In september sleepte ze de prijs van de vakjury dan ook in de wacht. De jury noemde de Paardenmarktsite “een echt modeldossier”. “Het project is doordacht aangepakt, consequent uitgevoerd en op korte tijd gerealiseerd. De aanpassing van een sterk verouderd schoolgebouw tot hedendaagse onderwijsinstelling bracht heel wat uitdagingen met zich mee. Toch werd er voor elke uitdaging een passende oplossing gezocht met behoud van de erfgoedwaarde. Universiteit Antwerpen maakte van een weinig gestructureerd gebouwencomplex een samenhangend geheel waar het opnieuw aangenaam studeren is”, zo klinkt het op de website van Stad Antwerpen.

Met je eigen ogen ontdekken wat de site te bieden heeft? Ga Productontwikkeling studeren! In de gerenoveerde gebouwen van Productontwikkeling geraak je namelijk niet binnen als je geen student bent van dat departement. Dan toch geen Productontwikkeling? Zelfs als je nog maar op de binnenplaats staat, kun je niet anders dan toegeven dat dit met uitstek het mooiste gebouw van de Stadscampus is; dat is toch de mening van deze student die het merendeel van haar tijd slijt in de grauwe aula’s van Gebouw R.