they took our jobs

Nog even en we halen onze lunch bij de robotcaissière, springen in de zelfrijdende bus naar de les en mocht er onverhoopt onderweg toch iets misgaan, staat de zorgrobot klaar. Een filmscenario of reële toekomst? Studies recht, bedrijfseconomie, psychologie, communicatie maar ook gezondheidszorg en wiskunde, allemaal scoren ze hoog op het robotiseringsrisico. Een onderzoek aan de Universiteit van Oxford heeft de taken binnen beroepen geanalyseerd en geschat hoe groot de kans is op automatisering. Deze zijn vervolgens door Deloitte naar Nederlandse banen vertaald en vergeleken met het aantal studenten in de daaraan verbonden studies. Het resultaat? Aan de universiteit zal tien procent van de studenten zijn of haar toekomstige baan zien verdwijnen en op de hogescholen zelfs negentien procent. Cijfers die naar verwachting in België niet veel verschillen.

Of we ons daadwerkelijk zorgen moeten maken, vragen we aan Maurice Fransen, Director Analytics Public Sector bij Deloitte. Hij verwacht dat binnen tien tot twintig jaar de robotisering inderdaad is doorgezet. “We zitten er middenin. De arbeidsmarkt zal enorm verschuiven. Je ziet banken en winkels digitaliseren, klantenservices robots inzetten en havens arbeiders vervangen. Ik zag zelfs al een robot die kan traplopen en springen, als je je voorstelt wat daar op termijn allemaal mee kan …”

Toch zwakt Fransen de donkere wolk af: “Er is een doemscenario dat de mens overbodig wordt en er een kleine groep rijken ontstaat. Het hangt af van hoe we ermee omgaan, maar ik denk dat er nieuwe en andere dienstverlening komt. De sector persoonlijke verzorging is bijvoorbeeld groter dan ooit.” Fransen waarschuwt studenten goed na te denken over welke vaardigheden waarschijnlijk kunnen worden geautomatiseerd en spoort universiteiten aan bewustwording te creëren: “Studiekiezers krijgen tabellen te zien met baankansen op basis van historie. Kijk vooruit en houd rekening met de toekomst.”

Stijn Decock, hoofdeconoom bij het Vlaams Netwerk van Ondernemingen, zwakt de zorgen over robots eveneens af: “We staren ons blind op massaontslagen. We hebben nog nooit zoveel mensen aan het werk gehad.” De econoom verwacht door robotisering vooral een evolutie. Sectoren zullen herstructureren, maar uiteindelijk ook stabiliseren en nieuwe banen creëren.

Toch waarschuwt ook Decock dat we niet achterover moeten leunen. Mensen moeten zich voortdurend kunnen aanpassen aan de ontwikkelingen door bijvoorbeeld bijscholing. “Neem de supermarkt: caissières zullen verdwijnen, maar als de supermarkt op beleving inzet kan de caissière zich omscholen naar wijnexpert.” België staat er wat betreft dit levenslang leren niet goed voor. Volgens cijfers van het Steunpunt Werk volgde slechts 6,9 procent van de 25- tot 64-jarigen in 2015 een opleiding, terwijl dat bijvoorbeeld in Nederland en Denemarken respectievelijk 19 en 31 procent is.

robot zkt studie

Maar hoe zit het nu met die risicovolle studies? Dirk Vanheule, decaan van de Faculteit Rechten van de Universiteit Antwerpen, ziet geen bedreiging. Toch loopt die opleiding volgens Deloitte het meeste risico omdat in rechtspreken veel herhaling zou zitten: op een misdaad staat immers een vastgestelde straf. Vanheule ziet dit anders: “Automatisering kan het werk van juristen vereenvoudigen, denk aan het standaard invullen van contracten. De kern blijft echter mensenwerk. Recht gaat om interpretatie, het voorkomen en oplossen van conflicten, ik geloof niet dat robots zulke emotionele intelligentie aankunnen.”

Steve Paulussen, docent Media en Journalistiek, noemt de grote bedreiging van robots voor journalistiek zelfs nonsens. “Technologie is vaak het meest zichtbaar en wordt daarom overschat. Journalistiek wordt veel meer bedreigd door commercialisering en het feit dat mensen niet meer bereid zijn om voor nieuws te betalen.” Tevens zijn creativiteit en het vormen van opinie volgens hem niet te robotiseren. Toch hoeven andere richtingen zich ook geen zorgen te maken: “Universiteiten zijn geen jobfabrieken zoals Deloitte ons wil wijsmaken, het gaat om het vormen van de homo universalis: flexibel zijn en het lot in eigen handen kunnen nemen.”

De robot komt er dus aan en zal ons voor een deel gaan vervangen. Om onze jobs niet te verliezen moeten we blijven inzetten op vaardigheden als flexibiliteit, levenslang leren en natuurlijk de sociale skills. Hoewel dit problemen zou kunnen opleveren voor de laagst geschoolden, hebben studenten door hun brede opleiding de beste basis om zich aan te passen. Toch is het ook niet alleen miserie. Zo wijst Fransen op de grote vergrijzing en kostenpost in de zorg die zorgrobots wellicht kunnen opvangen, en menen ook Vanheule en Paulussen dat robots geld kunnen vrijmaken door simpele taken over te nemen. De omgang met robotisering is dus nog geen gewonnen race, maar hij is ook absoluut niet verloren.