Studenten en wereldleiders, normaliter blijven beiden ver uit elkaars buurt. Dat is echter buiten José Manuel Barroso gerekend. Hij vindt het heerlijk studenten te ontmoeten, beweert hij. Meer zelfs, ook de studentenpers staat hij maar al te graag te woord. Gelukje voor dwars, dat met knikkende knieën naar Gent afzakte.
Er bestaat geen machtiger Europeaan dan Barroso. Deze minzame Portugees is voorzitter van de Europese Commissie. Dat maakt hem een spilfiguur bij het tot stand komen, veranderen en finaliseren van de Europese wetgeving. UGent-rector Paul van Cauwenberge omschrijft hem dan ook treffend als “een Europese president avant la lettre”. Op 30 januari deed Barroso de Universiteit Gent aan. Hij gaf er een lezing van een half uurtje en ging achteraf in debat met studenten. Dit gebeurde op uitnodiging van het Internationaal Studentenforum (ISF) en het centrum voor EU-studies van de UGent. Het was niet de eerste keer dat het ISF een erg bekende gast wist te strikken voor een lezing. In het verleden waren onder meer Jaap De Hoop-Scheffer (secretaris-generaal van de NAVO) en Dr. Jacques Rogge (voorzitter van het IOC) te gast.
Nash vs Barroso
Het lijkt wat irreëel voor een relatief kleine Vlaamse universiteit, naar internationale normen alleszins, om zo'n belangrijk politiek figuur te ontvangen. Toch is het niet onmogelijk, zo liet voorzitter van het ISF Matthias Laevens optekenen na het debat. “We hebben een brief naar Barroso gestuurd om hem uit te nodigen. De rector heeft die brief ook ondertekend. Barroso zegde onmiddellijk zijn komst toe. Het was wel even wachten tot hij een plaatsje vrij had in zijn agenda.”
Ook de Universiteit Antwerpen kreeg in het recente verleden bekende namen over de vloer. Zo vergastte vorig jaar nog dr. John F. Nash Jr. de universiteit met een bezoek om zijn eredoctoraat in ontvangst te nemen. Hij kreeg dit voor het principe van het Nash-evenwicht, een cruciaal concept in de economie. Zijn leven is verfilmd in de Hollywood-kaskraker A Beautiful Mind. Nelson Mandela ontving ook een eredoctoraat in 2004 maar moest toen om gezondheidsredenen verstek geven. Dit jaar zal de bekende Israëlische auteur Amos Oz een Antwerps eredoctoraat krijgen.
Eredoctoraten blijken dus een ideaal excuus om prominenten naar de universiteit te halen. Barroso moest het echter zonder stellen. Dat bleek geen onoverkomelijk probleem te zijn. Hij was gecharmeerd doordat de uitnodiging tot bezoek mee werd ondersteund door studenten.
Het studentenleven is hem dan ook niet helemaal onbekend. In zijn jonge jaren was hij lid van een maoïstische studentenbeweging die het dictatoriale regime van Caetano in Portugal bekampte. Na zijn studies bleef Barroso de universiteit trouw en ging er aan de slag als lesgever.
Barroso’s engagement verschoof van extreemlinks naar gematigd conservatief rechts doorheen de jaren. Hij besloot zijn academische carrière eventjes in de koelkast te zetten om het in de Portugese politiek waar te gaan maken. Dat is hem aardig gelukt. Hij werd onder meer minister van Buitenlandse Zaken en uiteindelijk zelfs premier. In 2004 verruilde hij die ambt voor het voorzitterschap van de Europese Commissie, een post waar ook Guy Verhofstadt op aasde.
EU-eigenaar
Barroso steekt van wal met de mededeling dat hij ervan geniet studenten te ontmoeten. “In mijn job als voorzitter van de Europese Commissie moet ik de uitdagingen van Europa aan de meest diverse publieken uitleggen. Wanneer ik met Europese studenten praat ben ik altijd zeer tevreden vast te stellen dat deze echt “bezit” hebben genomen van Europa. Dankzij het Erasmus-programma en de Bologna-hervormingen is Europa de lucht geworden die jullie inademen, in België zelfs meer dan op andere plaatsen.”
Zieltjes winnen heet dat dan. Weinig jongeren zijn echter vertrouwd met de werking van Europa. dwars mag Barroso één vraag stellen en wierp hem die bedenking voor de voeten. Meer concreet: is de afstand tussen jongeren en politiek Europa niet simpelweg te groot?
Daarop mijmert Barroso even weg: “In mijn tijd was het een avontuur om van Portugal naar Spanje te reizen. We moesten uren en uren wachten en een heleboel papierwerk invullen. Het was vreselijk. Jongeren kunnen nu gewoon door heel Europa reizen zonder enige problemen.”
Daartoe beperkt zijn antwoord zich niet: “Ik denk dat Europa nergens méér gevoeld wordt dan in België. Brussel is dan ook vlakbij (lacht). Er is een zekere afstand tussen de werking van de Europese Commissie en jongeren. Maar dat is niet alleen een probleem van Europa. Ook op nationaal niveau bestaat er een dergelijke afstand. Er is onderzoek naar verricht en wat blijkt: veel mensen hebben meer vertrouwen in de Europese instituties dan in hun nationale instituties.”
Hij vervolgt: “Toegegeven, er moet beter worden gecommuniceerd, en ook de wetgeving bijvoorbeeld moet vereenvoudigd worden om zo de burger wat dichterbij te brengen. Als de perceptie bestaat dat de Europese beleidsvoering te veraf is, dan is het onze plicht dat gat dicht te rijden.” Dat gebeurt dus onder meer door te debatteren op de UGent. Het verdere doorvragen van VTM-verslaggever Stefaan leert dat Barroso het enorm apprecieert om niet enkel met politici in debat te moeten gaan; de mening van studenten vindt hij ook relevant. Het is voor hem bovendien een uitstekende manier om eens input te krijgen buiten de geijkte kanalen.
Vervuilende vierwieler
Input kan er echter ook komen in de vorm van een bits geformuleerde vraag, zo moet Barroso ondervinden. Een studente verwijt hem met een al te vervuilende wagen rond te rijden. Haar vraag pikt in op het ambitieuze klimaatplan dat de Europese Commissie eerder die maand aangenomen heeft.
Barroso blijft onbewogen bij die uithaal en benadrukt nogmaals het belang van economie en ecologie uit te balanceren. “Competiviteit moet er zijn”, stelde hij, “maar ook het klimaat mag niet uit het oog verloren worden. Door in hernieuwbare energie te investeren kan er heel wat bereikt worden.”
Voor de Gentse universiteit heeft Barroso een paar Audi’s klaar staan, en dat is zijn goed recht, zo claimt hij toch: “Ik geloof in vrije keuze en vrije wil voor ieder individu. Dat neemt niet weg dat de Europese Unie mee een mentaliteitswijziging teweeg kan brengen. Meer concreet denk ik aan het aanmoedigen van nationale overheden om het publieke transport op een minder vervuilende manier te laten verlopen.”
McCain? Clinton? Barroso?
De vraag wie Barroso als toekomstig Amerikaans president verkiest, wordt vakkundig afgewimpeld. “Ik heb enkel nog maar met John McCain en Hillary Clinton gesproken. Ik weet dat beiden zich willen inzetten voor het milieu, en dat stemt me hoopvol. De andere kandidaten heb ik echter nog niet ontmoet. Daar kan ik dan ook geen uitspraken over doen.”
Terwijl 2008 in het teken van de Amerikaanse verkiezingen, bereidt Europa zich voor op het aanstellen van een nieuwe commissievoorzitter in 2009. Of Barroso voor een tweede termijn gaat, ook daar wenst hij zich niet over uit te spreken. Wel zet hij nog maar eens het belang van de Europese Unie in de verf. Niet veel later valt het doek: Barroso werd onder een daverend applaus de aula uit geëscorteerd en het gros van de toeschouwers gaat zich bedrinken op de aansluitende receptie. De meningen over het optreden van Barroso zijn relatief unaniem. Het was vooral een evenement, iets om eens meegemaakt te hebben, maar inhoudelijk was het niet bepaald een hoogvlieger. Veel nieuws werd er inderdaad niet verteld.
Maar dat is waarschijnlijk de bedoeling ook niet. Zowel de organisatoren als Barroso hebben hun p.r. kunnen verzorgen, en de aanwezige studenten houden er een boeiende namiddag aan over. Nu is het wachten op de volgende grote naam, bij voorkeur één die de Universiteit Antwerpen aandoet. Vladimir Poetin schijnt boeiende lezingen te geven.