schuiven in de academische kalender

Onze rector, Herman van Goethem, staat nog niet te springen van enthousiasme om de vlam te ontsteken die het debat aan UAntwerpen zal verspreiden. Dit bleek tijdens het jaarlijkse Debat met de Rector, waarin hij felle debatten voerde met verschillende studentenverenigingen over actuele onderwerpen. De herindeling van het academiejaar kreeg ook een plekje op de agenda. 'Gaat de huidige indeling dan werkelijk op de schop?' vroegen de aanwezige studenten zich voorzichtig af. Van Goethem suste de geestelijke gemoederen door te stellen dat hij eerst eventuele pilots in Gent en/of Leuven wilde afwachten.

voorstel in Gent: 2022-2023

In Gent is het debat al verder gevorderd. De Directie Onderwijsaangelegenheden kreeg van de Raad van Bestuur van UGent in 2015 de opdracht om het onderzoek naar de herindeling van het academiejaar te starten. Drie jaar later lag er een voorstel op tafel, onderverdeeld in een vijftal adviezen.

Allereerst raadde men aan om het modulesysteem opnieuw te introduceren. In dit systeem wordt het academiejaar onderverdeeld in vier in plaats van twee stukken, na elke zes weken zijn er dan examens. De verschillende faculteiten mogen zelf kiezen of ze overstappen op dit model. Ten tweede, en hier is het bestuur van UGent ook voorstander van, moeten er echte vakantieweken verzekerd worden. Een aantal weken kerst- en zomervakantie zijn dan blokvrij voor studenten. Daar tegenover staat – advies drie – dat een van de twee weken paasvakantie wordt verschoven, zodat deze ‘vrije’ week gebruikt kan worden om te blokken voor de examens van het tweede semester. Het vierde advies luidt dat er gestart wordt op 1 september, deze kon niet uitblijven. Als laatste willen ze meer ruimte bieden voor heroriëntering, en de inhaalweek inkorten of volledig afschaffen. Dit is de week waarin proffen lessen kunnen inhalen en bestaat in Gent, niet in Antwerpen. 

Ik wil de resultaten van Gent en Leuven afwachten. - Van Goethem (rector UAntwerpen)

De opstellers van het rapport adviseren om het kwintet van adviezen vanaf 2020-2021 gefaseerd door te voeren. Het volledige plan moet dan in 2022-2023 geïmplementeerd zijn. In dat jaar wordt er gestart op 1 september en valt de eerste examenperiode vóór de kerstvakantie. 

Gentse studentenvertegenwoordigers kregen het adviesrapport onder ogen en huiverden alvast bij het bekijken van de inhoud, net als de verschillende faculteiten. Reden genoeg voor de Gentse Studentenraad om een enquête onder studenten te houden. Hieruit kwam naar voren dat iets meer dan de helft van de studenten (53%) geen positieve houding aanneemt tegenover het modulesysteem. Motief van de weerstand: de vrees voor meer stress door een verhoogde studiedruk en daarnaast voor minder tijd voor engagement en extracurriculaire activiteiten. 
Het starten op 1 september en de garantie op twee weken kerstvakantie kan zowaar op nog minder (lees: nauwelijks) steun rekenen, opnieuw door vrees voor een verhoogde studiedruk.

miserie in Leuven

Dan over naar de perikelen in Leuven. Daar begonnen onze sofisten immers hun tocht om het debat te verspreiden. Ten oosten van Brussel ligt er sinds november 2017 een eindrapport van de Werkgroep Herindeling Academiejaar. In dit rapport valt te lezen dat het debat omstreeks 2001 geboren werd, toen het semesterexamensysteem werd ingevoerd. Later, in 2004-2005, werd dit herbenoemd tot de BaMa-structuur. Daar stopte het echter niet, want volgens hetzelfde rapport groeide in heel Vlaanderen de overtuiging dat deze indeling niet werkte. Dit zou komen door de internationalisering van het onderwijs, de invoering van het creditsysteem en nog een aantal andere zaken.

Een goed debat moet echter meer fundament kennen dan een algemeen gedragen overtuiging. Er moeten ook feiten worden aangedragen. Wel, zie hier: uit cijfers blijkt dat de slaagcijfers van de Leuvense studenten niet evenredig stijgen met het aantal inschrijvingen. Tevens is er onder het academisch personeel een groeiende ontevredenheid ontstaan over de work-life balance. Proffen doen namelijk meer dan enkel lesgeven voor wie het nog niet wist. 

Zes werkgroepen (vanaf 2007) en elf jaar later, ziet het eerder benoemde eindrapport het levenslicht. Hierin valt te lezen dat alle voorgaande werkgroepen concludeerden dat een breed draagvlak voor een concrete oplossing ontbrak. Toch werd er in 2016 nog een werkgroep in het leven geroepen (die van het eindrapport). Deze werkgroep kreeg drie taken mee. Allereerst moest ze verder onderzoek doen naar de voor- en nadelen van de huidige indeling van het academiejaar. Daarnaast kreeg ze de taak mee om alternatieve scenario’s voor te stellen en tenslotte om de analyse van het bovenstaande empirisch te funderen en telkens ook het draagvlak binnen de KU Leuven te peilen.

Ondertussen zitten de plannen in Gent en Leuven ook in de ijskast, als ik me niet vergis. - Peter De Meyer (woordvoerder UAntwerpen) 

Men kwam uiteindelijk tot 40(!) mogelijke scenario’s om te schuiven met de academische kalender. Na marathondebatten kwam men tot overeenstemming over de volgende, hernieuwde academische kalender. Er wordt gestart met een zogenoemde Freshers' Week die bestaat uit introductiedagen die een week voor de effectieve start van het nieuwe academiejaar plaatsvinden. Het eerste semester begint dan in het begin van september en loopt dan tot vlak voor of na de kerstvakantie. Het tweede semester zou na de kerstvakantie beginnen en eindigen rond eind mei/begin juni, gevolgd door een periode van vijf à zes weken voor remediëring en herexamens.Tussen het einde van het ene academiejaar en het begin van het volgende, kan de student van zijn zomer genieten voor acht à negen weken. 

Het is echter onduidelijk wanneer deze vernieuwde kalender wordt geïmplementeerd, want binnen de KU Leuven zijn niet alle partijen het met deze indeling eens. 

statisch dossier 

Sinds het debat met de rector aan UAntwerpen zijn er enkele maanden verstreken. Voor de zomervakantie had de universiteit een passieve houding tegenover dit onderwerp. Dat kan op enkele maanden tijd 180 graden gedraaid zijn. Om dit na te gaan, zochten we contact met Peter De Meyer, woordvoerder van de Universiteit Antwerpen. 

“Wij hebben inderdaad besloten de kat eerst uit de boom te kijken, om te bekijken wat het studie- en discussieerwerk in Gent en vooral Leuven oplevert”, gaf hij als antwoord. “Ondertussen zitten de plannen daar ook min of meer in de ijskast, als ik me niet vergis.” Om zijn antwoord van meer power te voorzien, informeerde de woordvoerder bij vicerector voor onderwijs Ann De Schepper. "Zij vertelde me dat de plannen in Leuven en Gent op de lange baan zijn geschoven en dat er momenteel nergens beweging in het dossier zit. Ook hier in Antwerpen niet."

Wat kan er mis zijn met een afwachtende houding om zo kosten en moeite te besparen? Niets, zou je denken. Maar mis je als universiteit de boot niet als je je vizier enkel richt op Gent en Leuven en daardoor geen oog hebt voor Brussel en Hasselt?

Brussel: initiatief van de Studentenraad

Een voorbeeld uit Brussel (VUB) laat zien dat het ook anders kan. Op initiatief van de Brusselse Studentenraad kregen studenten de mogelijkheid om hun mening te geven over starten in begin september, een tweede zittijd snel na de tweede examenperiode en een permanente evaluatie doorheen het jaar. Voor dat laatste punt is volgens onze eigen rector te weinig personeel aanwezig op UAntwerpen, maar dat terzijde. Uiteindelijk leverde dit alles een tekst op die het standpunt van de Brusselse studentengemeenschap vertegenwoordigt. “Deze zal een leidraad vormen voor de studentenvertegenwoordigers in alle raden, alsook in de werkgroep academische kalender, opgericht in de schoot van de Onderwijsraad”, zo valt op de webpagina van VOX.VUB te lezen. 

Hasselt: klein maar fijn

Voor de herindeling van het academiejaar blijkt UHasselt haantje (of sofistje) de voorste. Terwijl de ‘grote’ universiteiten hier nu al jaren over aan het discussiëren zijn, deelt de kleine UHasselt het academiejaar al jaren op haar eigen manier in. Vanaf dit academiejaar splitst men daar het academiejaar op in vier delen, maar ze werken al sinds 1995 met modules. Modules van vijf tot acht lesweken die direct na afronding worden opgevolgd door examens. Dat systeem verandert dus vanaf dit jaar. De examenperiodes vinden plaats na tien weken, ongeacht de duur van de module. Dit sluit beter aan op het secundaire onderwijs en tevens gaf men toe dat elke vijf weken een examen te belastend is. Dit besluit werd al in 2016 genomen en kon destijds op belangstelling vanuit Gent en Leuven rekenen.

de horizon verbreden

Het is opvallend dat de discussie in Antwerpen amper van de grond is gekomen, terwijl die in de overige steden al in vergevorderde stadia is beland. Kosten en moeite besparen door het zware werk aan andere universiteiten over te laten, is één ding. Het vizier vervolgens enkel richten op Gent en Leuven en daardoor geen oog hebben voor de ontwikkelingen in Brussel en Hasselt is wat anders.

Ook over de grens wordt niet gekeken. Bij onze noorderburen doet de discussie over het schuiven binnen de academische kalender niet de ronde. Het academiejaar begint in Nederland al sinds mensenheugenis op 1 september en de herexamens volgen vrij kort op de examenperiode van het tweede semester. Universiteit Antwerpen zou lering kunnen trekken uit de fouten die in Gent en Leuven gemaakt zijn. Beide universiteiten zetten met de beste bedoelingen werkgroepen op, maar elk voorstel levert intern weerstand op. Iedereen wil hervorming, maar niemand wil veranderen. UAntwerpen zou zich kunnen onderscheiden, door eerst voor het interne draagvlak te zorgen en vervolgens met voorstellen te komen. 

Het academiejaar 2018-2019 is net begonnen, maar er is al genoeg om over na te denken.