De Vlaamse Gebarentaal (VGT) gaat in haar huidige vorm al zo’n tweehonderd jaar mee. Ze werd in het begin van de negentiende eeuw sterk beïnvloed door de Franse Gebarentaal. De toenmalige opgang van gebarentalen in West-Europa valt grotendeels toe te schrijven aan het oprichten van doveninternaten. Doven uit de ganse provincie werden uit hun sociaal isolement gehaald, en leerden op school andere doven kennen. Even belangrijk is dat ze daarmee ook een gebarentaal leerden, waardoor er voor hen eindelijk volwaardige communicatie mogelijk was.

1880

Het meest gruwelijke jaar voor de internationale dovengemeenschap is 1880. Op dat moment ging er in Milaan een congres door over de aanpak van het dovenonderwijs in de beschaafde wereld. Doven hadden er echter geen stemrecht, en op enkele Amerikaanse en Britse tegenstemmen na werd er besloten dat gebarentalen een minderwaardig hulpmiddel waren. Het gebruik van gebarentalen in het onderwijs werd dan ook verboden. De “orale methode”, die zich uitsluitend focust op liplezen en het leren spreken, had overwonnen.
De gevolgen van 1880 laten zich nog steeds voelen. De enige dovenuniversiteit ter wereld, Gallaudet University in Washington DC, staat niet toevallig in de Verenigde Staten, die tegen de resoluties stemden. Vlaanderen daarentegen is de shock nog niet helemaal te boven. Slechts op één van de zeven Vlaamse dovenscholen wordt tegenwoordig het gebruik van VGT aangemoedigd in de lessen aan dove kinderen. In de andere dovenscholen is het gebruik van VGT door leerkrachten zo goed als onbestaande of zelfs verboden. Vlaanderen telt trouwens maar twee dove leerkrachten. Alle andere leerkrachten in dovenscholen zijn horenden, die in vele gevallen ook geen kaas gegeten hebben van VGT.

Symbooldossier

Langzaamaan komen de Europese Doven terug in beweging. In de meeste landen wordt er bijvoorbeeld gestreden voor de erkenning van de nationale gebarentaal als echte taal. In sommige landen, zoals Finland, Zweden, Portugal en het Verenigd Koninkrijk, is dat reeds het geval. Eind vorig jaar erkende ook het Waalse Gewest de Franstalig-Belgische Gebarentaal (LSBF). De concrete gevolgen van zo’n erkenning voor onderwijs en werkgelegenheid zijn nog niet altijd duidelijk. Maar voor vele Doven is zo’n erkenning ook een symbooldossier, waarmee maatschappelijk definitief komaf wordt gemaakt met het gelijkstellen van een gebarentaal aan een minderwaardig hulpmiddel. In Vlaanderen hebben de meeste Vlaamse politieke partijen in deze verkiezingsperiode expliciet hun steun gegeven aan de erkenning van VGT.

Woordenboek VGT

Twee taalkundigen, prof. dr. Mieke Van Herreweghe van de UGent en dr. Myriam Vermeerbergen van de VUB, voeren al vele jaren als enigen in Vlaanderen onderzoek uit naar de woordenschat en grammatica van VGT. Een belangrijk deel van hun project is het uitwerken van een vertalend woordenboek Nederlands–Vlaamse Gebarentaal. De wijze waarop hun groep echter de resultaten verwerkte, was op z’n minst archaïsch te noemen.

Toen twee studenten informatica van de UA dit vernamen, zijn ze op het onderwerp gesprongen. In kader van hun cursus “practicum programmeren”, werkten Steven Aerts en Bart Braem een moderne databank uit. Daarin schuilen Vlaamse gebaren, hun Nederlandse vertaling, de streek waarin ze gebruikt worden, en ook filmpjes van de gebaren. Deze databank werd dan gekoppeld aan een publieke website die voor iedereen toegankelijk is. Steven en Bart werkten bij de ontwikkeling ook intensief samen met twee Gentse onderzoekers: Kristof De Weerdt (een Dove gebarentaalgebruiker) en Katrien Van Mulders.

SignWriting

Voor het weergeven van gebaren wordt gebruik gemaakt van SignWriting. Dit notatiesysteem werd ontwikkeld door de Amerikaanse choreografe Valerie Sutton, die oorspronkelijk een manier zocht om haar dansen neer te schrijven. Uit het zo ontstane DanceWriting groeide al heel snel SignWriting.

Steven en Bart maakten van deze SignWriting gebruik om een baanbrekende optie toe te voegen aan het digitale woordenboek. Het is nu niet alleen mogelijk om van een Nederlands woord de vertaling in VGT op te zoeken, maar ook andersom. Zo kan je handvormen en eventuele contactpunten ingeven, en de website geeft je een lijst met alle mogelijke Vlaamse gebaren die hieraan voldoen. Met deze optie is dit een volwaardig vertaalwoordenboek VGT-NL en NL-VGT geworden. Eind mei trokken Steven en Bart zelfs naar een workshop van het vierde “International Conference on Language Resources and Evaluation” in Lissabon om hun project voor te stellen. Wat brengt de toekomst? Er is een positieve beweging bezig. Jaar na jaar volgen er steeds meer horenden de cursussen VGT van Fevlado, de Federatie van Vlaamse Dovenorganisaties. De meeste Vlaamse partijen willen actief werk maken van een erkenning van de Vlaamse Gebarentaal als taal in Vlaanderen. Binnen afzienbare tijd zouden er getolkte programma’s kunnen komen op de VRT. Het digitale woordenboek zal nog veel meer mensen dan vroeger in contact kunnen brengen met de Vlaamse Gebarentaal.

Terzijde

• Het woordenboek Vlaamse Gebarentaal kan men vinden op http://gebaren.ugent.be
• De Vlaamse Gebarentaal (VGT) stamt voor een groot deel af van de Franse Gebarentaal (LSF). Maar ook de Nederlandse Gebarentaal (NGT) en de Amerikaanse Gebarentaal (ASL) werden zeer sterk beïnvloed door LSF.
• In Vlaanderen gebruiken zo’n zesduizend Doven VGT als moedertaal of als eerste taal. Dit komt neer op één per duizend Vlamingen. Zo zou men het aantal gebarentaalgebruikers aan de UA op tien kunnen schatten. In gans Vlaanderen studeren er echter maar een vijftal dove gebarentaalgebruikers aan een universiteit.
• Lessen VGT (twee uur per week) kan u in de grote Vlaamse steden volgen bij Fevlado. Meer informatie hierover is te vinden op www.fevlado.be Deze cursussen zijn trouwens ook opgenomen in de doctoraatsopleiding van de UA.
• Wat is het verschil tussen doven en Doven? In Amerikaans onderzoek in de jaren tachtig, dook voor het eerst dit verschil op. ‘Doof’ ben je als je je identificeert met de dovengemeenschap en er volwaardig lid van bent en wil zijn. Al even belangrijk is dat je een vlotte gebarentaalgebruiker bent. Alle Doven zijn dus wel doof, maar niet alle doven Doof.

De exuberante kerstdiners zijn al een tijdje verteerd en de chocolade van de paashaas is nog lang niet in zicht, tijd dus om het over kwaliteitsvoedsel te hebben. *** Een Nederlandse kok wil de kinderen heropvoeden over smaak. In deze tijden vol kant-en-klare maaltijden en fast-food beginnen sommige kleuters zich al af te vragen wat een koe met chocolademelk te maken heeft. *** Ook het onderscheid maken tussen een preistengel en een krop sla is vaak een onoverkomelijke opgave. *** Door speciale smaaklessen waarin verse groenten en smaakstoffen apart geproefd worden wil de initiatiefnemer komaf maken met dit culinair analfabetisme. *** Het stapelen van vruchten en sinaasappels in het bijzonder is een eeuwenoud economisch-wiskundig probleem. *** Voor wiskundigen intussen echter een peulenschil, dus hebben ze zich in plaats van op 3-dimensionale vruchten gestort op de platgedrukte variant in 2 dimensies. *** Zoals bekend bij de Witte Tornado’s die de Vogelemarkt schoonmaken is deze vorm veel moeilijker te stapelen en heeft ze ook de neiging meer verspreid te liggen. *** Onderzoekers aan de universiteit van Princeton onderzochten deze ellipsen aan de hand van hun meest courante voorkomen: de M&M (voor de kenners: de bruine zonder nootjes). *** Dit smaakvolle studieobject leidde tot een merkwaardige ontdekking: M&Ms willekeurig stapelen in een doosje heeft een veel efficiënter effect dan bij sinaasappels. Alsof de voorraadbeheerders van M&M dat nog niet wisten... *** Rond deze tijd is de eerste gastronomische universiteit ter wereld van start gegaan in Frankrijk. Een honderdtal studenten bestudeert in de hoofdstad van de Champagne het culinair erfgoed en de culinaire cultuur van onze zuiderburen. In een opleiding die maximaal 2 jaar duurt worden topstudenten in smaak gevormd om de Franse traditie ook op vlak van koken in stand te houden. *** Als studiemateriaal wordt een “nationale bibliotheek van de smaak” [sic] geïnstalleerd. Docenten zouden onder andere historici en sociologen zijn, maar ook biologen, koks en de echte gastronomen zullen niet ontbreken. En wij moeten het doen met lessen verse groenten van een Nederlander! *** Ligt je maag nu helemaal overhoop, of heb je problemen met je studies, je identiteit of eerder adolescentie, dan is er nu een oplossing: PsyNet. Onder deze noemer heeft de Associatie Antwerpen een netwerk van psychologen en begeleiders samengebracht om haar studenten te helpen. *** Verder dalen de kosten voor je wekelijks bezoek want je telt voor 5 consultaties amper 2,5 euro neer. Er wordt overigens benadrukt dat Antwerpse jongeren niet per se depressiever of zorgwekkender zijn, wij kloppen vaker aan bij een psycholoog omdat onze problemen beter bespreekbaar zijn. *** In geval van problemen vind je meer uitleg bij je beproefde bron van medische informatie, de studentenarts.

Mensen worden niet graag met de neus op de feiten gedrukt, zeker niet als aan die feiten een reukje is. Hoeveel studenten weten bijvoorbeeld wat er echt gaande is aan hun universiteit? Welke hoop stront met de BaMa-hervormingen wordt opgegraven? Ook dat is een lijvig dossier he. Structuurdecreet en Bolognaverklaring. Nieuwe accreditatiesystemen. De namen zijn vermoedelijk net gekend, hun inhoud niet. Veel verder dan ‘een licentiaat krijgt vanaf nu de titel master’ en ‘bachelors gaan drie jaar gestudeerd hebben in plaats van twee’, komt er niet uit de mond van de student.

Waarom we de regering eigenlijk huiswaarts moeten sturen voor het geknoei met onze opleiding? Waarom studenten als ik hun universiteit moeten bezetten en vechten voor onze rechten en die van degenen die na ons zullen komen? Je weet het niet. Je wil het niet weten. Je stelt jezelf de vraag niet eens. Dat kost immers te veel denkwerk, te veel inspanning. Dat is vervelend. Wat in het kabinet van de democratisch verkozen blauwe minister van onderwijs werd beslist, zal wel goed voor ons zijn zeker?

En wat als dat nu eens niet zo is? Wat als dat nu eens nefast blijkt voor de toekomst van ons land, van onze toekomstige studenten? Je zou het niet eens weten uit een gebrek aan interesse. De tijd dat de juf altijd gelijk had, is voorbij. Het is tijd dat we ons weer als studenten gaan gedragen.

De meest gepopulariseerde, generische tranquillizer voor jong en oud is ongetwijfeld een colonne vlokjes die zich weven tot een tapijt dat het landschap maagdelijk rein wast. De drukte wordt van de mens afgeschrobd en een spiegelgladde bodylotion van onthaasting wordt in de plaats ervan aangebracht. Naar een slee wordt harder gezaagd dan naar het nieuwste PS2-spelletje; menig vader waant zich plotsklaps een rendier en tal van moeders baren mooie met wortel en borstel afgewerkte sneeuwmannen. Ondanks het loerende gevaar dat het meest uitgesproken lachende gezicht het doelwit wordt van een salvo stevig samengedrukte sneeuwmassa, toveren de lachspieren een gezonde glimlach op ieders gemutste kop. Zodra men in zijn of haar auto stapt, verandert de koning van troon en wordt de romantiek van zo-even vacuüm getrokken tot het geneurie op de tonen van Jan De Wilde’s eerste sneeuw. Zodra de motor pruttelt en de voorruit weer ons vertrouwde vizier op de wereld der asfalt is, vindt men wit dat niet langer een kleur is en opteert men voor het donkerbruinachtige van de smurrie, tot wat de sneeuw veiligheidshalve dient te verworden. Liefst had men zelfs een pre-sneeuw zoutlaag gehad opdat de post-sneeuw zoutlaag de wegbedekking weer tot een racebare ondergrond zou maken. Laten we wel wezen, zaterdag moet Sabine in haar glazen borsten zien dat het maandag sneeuwen zal; zo kunnen de strooidiensten zondag het wegennet preventief pekelen en zo heb ik maandag de eer en het genoegen mijn rempedaal door het chassis te trappen wanneer er een flitspaal aan de horizon verschijnt. Het waarlijk amusante aspect is uiteraard het prijskaartje dat heden ten dage vasthangt aan een kiekje van zo’n kodak-op-stok. Daar ze bij bosjes bij de overheid in functie treden – weldra beginnen ze hun eigen vakbond – zullen de monsterboetes die deze flitspalen zullen genereren extra mogelijkheden scheppen om de verkeersveiligheid te verhogen. Een preventief, gezellig dik maagdelijk wit tapijt van strooizout, gefinancierd door deze repressieve mentaliteitswijzigingsmiddelen, garandeert aldus de inkomsten voor nog enkele aanvullende tonnen van die milieuonvriendelijke troep. Alhoewel het cyclisch gebeuren in deze veel weg heeft van een authentiek natuurfenomeen.

Mijn buurman slaat een blad om. ‘Heb je het gehoord?’, vraagt hij, ‘Misschien worden we op stand-by gezet’ ‘Hoezo, zoals een computer, bedoel je?’ ‘Ja, precies. Uit onderzoek blijkt dat melancholici de maatschappij geen goed doen. Ze dragen nauwelijks bij tot de gezelligheid, ze organiseren geen feestjes en ze versuffen hun tijd. Zelfs wat poëzieproductie betreft moeten ze het afleggen tegen de opgewekte mens. Ze zijn de kampioenen van verzuring en medische overconsumptie. Bovendien leven ze vaak van de bijstand, zo niet economisch dan wel emotioneel. Dan is het toch logisch dat het bijstandsprincipe ook omgekeerd wordt toegepast. Als de economie in het slop zit, moeten we allemaal wat inleveren, maar natuurlijk eerst diegenen die de anderen het meest tot last zijn. Hoe schraler de pot, hoe kleiner de porties! We zouden tijdelijk worden ingevroren zodat onze energiebehoefte daalt en de druk op milieu en medemens verkleint. Als er weer een golf van hoogconjunctuur komt aanrollen, worden we snel gewekt. Dan is er werk genoeg en dan maken we ons nuttig, zonder al dat gepeins.’

De mannen op de bank tegenover ons hadden het betoog gevolgd: ‘Als je het goed beschouwt, zijn er enkel voordelen. We kunnen ons bestaan zorgvuldig doseren en enkel de allerbeste ogenblikken meemaken… als een zwevende kei die over het wateroppervlak stuitert.’

‘Ik zou ook wel willen stuiteren’, mompelde een verlopen figuur die eruitzag alsof het procédé reeds op hem was uitgetest.‘ Ik ben een ‘petit voleur’, enkel om te overleven, hoor. Af en toe word ik gepakt en vroeger sloten ze me dan op in Merksplas. Daar was het fijn, ik was even weg uit de jachtigheid en ik kwam helemaal tot mezelf. Maar tegenwoordig raak je niet meer zomaar binnen.‘

‘Eigenlijk is het een orgelpunt van onthaasting. Zo beleven we een veel langere historische tijdsspanne dan de actieven. Stel je voor hoe wijs en respectabel we zullen zijn.’ Mijn buurman, die nogal emotioneel geschapen bleek, kreeg een lichte schittering in zijn ogen. ‘Als we dan worden opgeroepen, zullen we lichtvoetig als elfen zijn, met holle wangen en fijne rimpels. Helemaal niet uitgemergeld, maar langzaam uitgedoofd. Wist je dat oude Japanse vrouwtjes die voelen dat hun tijd gekomen is, dat ook zo doen? Ze drinken niet meer, hun huid verschrompelt en wordt tegelijkertijd zuiver, en ze eindigen hun leven zoals ze het begonnen waren, compact, onschuldig en volstrekt anoniem’ Van langsom was zijn stem luider en melodischer geworden.

‘Meneer, beheers U, U bevindt zich in een piekertrein’. De conducteur tekende een rode ‘V’ op het abonnement van de druktemaker.

Het incident viel als een zwaar memento mori over onze coupé. Iedereen zweeg, nog even schoten levendige blikken langs elkaar heen en dan vervielen we in onze kranten en in onze gedachten. ‘Zou je op stand-by ook kleine, laagenergetische dromen dromen? Om het geheugen niet helemaal te laten leeglopen zou je kunnen dromen van eenvoudige voorwerpen. Blijspel voor ei en eierdop op een tafel met bloemetjesmotief, op de achtergrond de soundtrack van Tik-Tak: een ei hotst de scène op en zet koers naar het dopje, en jawel, landing pal in het zadel. Nog even wat gedraai en geschuifel, zoeken naar de meest comfortabele positie, en dan niets meer. Eind goed, al goed. Dezelfde scène wordt meermaals in beeld gebracht., in kikkerperspectief vanuit het standpunt van de tafel, of ijzingwekkend vanuit het commandocentrum in het ei, totdat het gegeven grondig is gedocumenteerd.‘ Ik begreep nu ook dat onze schedels gepantserde dopjes waren, en onze hersenen piepschuim, in elk van mijn medepassagiers in elke wagon. En dat alles om het ei dat we in ons hoofd vervoerden heelhuids ter bestemming te brengen, waar misschien al die kleine gedachten zouden worden geassembleerd tot iets groots.

‘Over enkele ogenblikken komen we aan in Leuven.’ We stonden op, iemand had ons aangezet.

Laten we bij deze het gepatenteerde chauvinisme van de Sinjoor naar het land der hardnekkige mythen verbannen: “Onlangs werd bevestigd wat we allemaal al lang weten: de universiteit van Gent is de beste van België. Een grote droom van het rectoraat gaat in vervulling.” Dat leerde ons het januari-nummer van Schamper. De jongens en meisjes van ’t blad van papier schenen het nog te menen ook. ‘Alla’ dachten wij, dwarse snuiters, en ’t is ons goed recht, ‘daar gaan de ambities van onze kersverse rector Van Loon om de grootste te hebben’.

Zijn Gentse collega De Leenheer richt de blik enkel nog naar universiteiten die hoger geklasseerd zijn. En om deze naar de kroon te steken dienen uiteraard ingrijpende maatregelen getroffen te worden. De man zou plannen koesteren het gehele Gentse studentenvolkje in een uniform te stoppen. Ga er maar aan staan! Volgens onze bescheiden mening heeft die man iets teveel verdund salamanderzweet gedronken bij de anti-homeopathische actie van Skepp.

Daarna moet je als een gek beginnen zoeken naar een appartement om de hotelkosten toch binnen de perken te houden. Na een paar dagen telefoneren en het bezichtigen van enkele verschrikkelijke krotten, vonden we eindelijk onze eigen stek. Ons appartementje ligt vlakbij het stadion van Real Madrid.

De hoofdstad van Spanje blijkt enorm mee te vallen. Naast enkele heel mooie gebouwen zijn vooral de parken, de pleintjes en de terrasjes de moeite waard. Als de zon er dan nog wil doorkomen, is het hier prachtig. Enkel het verkeer is hier een grote chaos. In Spanje geldt nog steeds de wet van de sterkste en de snelste. Agressief rijgedrag en veel toeteren brengt je snel naar je bestemming. Dubbel parkeren vormt op weinig plaatsen een probleem. Gelukkig is hier een goed uitgebouwd metronet. Dat in Spanje de ijzeren hand van de bureaucratie regeert, is al meer dan eens opgevallen. In gratis museums mag je zeker je ticketje niet verliezen, want anders mag je niet binnen.

Gelukkig zijn er mensen die in het museum zelf rondlopen met ticketjes, zodat je niet naar de balie hoeft te lopen. Verder is ‘efficiëntie’ een woord dat in een Spaans woordenboek niet terug te vinden is. De mededeling dat vrijwel alle vakken op de universiteit gecancelled zijn, douchen zonder waterdruk of een internetcafé zonder internet, vragen een groot relativeringsvermogen en een stevige portie stressbestendigheid.

Maar uit alle schijnbare tegenslagen leer je hier één ding: alles komt goed, ook al moet je er soms even op wachten.

Marjolijn De Backer,
redactrice in de stad van Franco

Pierwszy szok cywilizacyjny dla nowo przybylego do Antwerpii Polaka-Erazmianina stanowia... inni Polacy, a dokladniej ich ilosc. Nie dosc, ze co drugi Erazmianin to Polanin, to jeszcze ten drugi co do wielkosci port w Europie stal sie istna przystania dla emigracyjnej polonii, jak zwykle nieokrzesanej, ale juz dobrze kulturowo zakotwiczonej. I choc statystyki nie wymieniaja moich rodakow w czolowce przybyszow z zagranicy, to jednak spo’ecznosc polska wpisuje si’ w krajobraz stolicy Flandrii podobnie jak ostentacyjnie ortodoksyjna, kulturowo wielobarwna – mimo i’ w swym image’u czarno-biala – ekumena zydowska. Owa wielokulturowosc Antwerpii przeklada sie na duza komunikatywnosc i otwartosc jej mieszkancow na nowe i inne, mieszkancow moze odrobine chlodnych przy blizszym poznaniu – co zapewne wiaze sie z wplywem jedynej panujacej tu pory roku (jesieni) – ale jednak robiacych dobry uzytek ze znanych sobie ze szkoly kilku jezykow obcych. Skaza na caloksztalcie pozostaje tylko zasyfiony eklektyzm architektoniczny tego diamentowego przyczolka, byc moze zbyt doslownie chcacego w swym budownictwie nawiazac do flamandzkich prymitywistow... Mily usmiech i cierpliwosc „tubylcow” – owe brutalne bronie przeciwko Polakom – rekompensuja to jednak z nawiazka, nawet jesli czasami owej cierpliwosci oczekuje sie takze od przyjezdnych zalatwiaj’cych biurokratyczne potrzeby. To przeciete wijaca sie Skelda, pozbawione mostow miasto Rubensa (choc tutejszych kobiet bynajmniej nie trzeba okreslac w systemie kubicznym), gdzie rowerzysta dla odmiany nie jest wrogiem publicznym nr 1, zapamietam na pewno jako miejsce zapoznania sie z nowym obliczem edukacji – wielonarodowej czy wrecz ogolnoswiatowej gdy chodzi o mnogosc podejsc i stanowisk, z duza dostepnoscia wszystkiego, nie wylaczajac samych wykladowcow. Notabene – antwerpscy wykladowcy mogliby nauczac w Polsce przystepnosci na goscinnych i obowiazkowych zajeciach dla naszych rodzimych koordynatorow.

Adus Krajewski, Pool op bezoek, maar dat vermoedde u waarschijnlijk al

Wat is Universitas!?

Karin Verelst Het is een vzw met als doel de vrijwaring van de grondwettelijke vrijheid en de democratisering van het onderwijs in België.

Waarom zijn de universiteiten voor jullie zo belangrijk?

Verelst De universiteit is één van de weinige instellingen in Europa die nog bestaan in een herkenbare vorm sinds voor de uitvinding van het kapitalisme. En je ziet dat nog altijd op een herkenbare manier in hun structuur. Een universitaire gemeenschap, zeggen wij nog altijd. Nu, onze samenleving gaat naar een maatschappelijke catastrofe eerste klas, hoor. Het is heel belangrijk om de historische ervaring die opgeslagen ligt in een instelling als de universiteit mee te dragen tot achteraf, om aangrijpingspunten te hebben, voorbeelden voor een nieuwe maatschappij-opbouw die niet zo in dat bloeddorstige kapitalisme gevangen zit.

Jullie hebben het Arbitragehof verzocht om het Bolognadecreet van minister Vanderpoorten te vernietigen?

Pieter Vissers Inderdaad, het Bolognadecreet en de vrijheid van onderwijs zijn niet met elkaar verzoenbaar. Het advies van de Raad van State over dat decreet was trouwens vernietigend. ‘Dit kladwerk kan echt niet door de beugel,’ was de teneur.

Verelst Het Bolognadecreet is in strijd met de grondwet op vlak van de non-discriminatie, het gelijkheidsbeginsel, de vrijheid van onderwijs en de taalwetgeving. Wij vechten de associaties aan, het accreditatieprincipe, de Bamastructuur en de taalregeling. Als die artikelen vernietigd worden, is natuurlijk de hele filosofie van het decreet onderuitgehaald. Maar voor de uitbreiding van de onderwijsbevoegdheden van Antwerpen of de fusie van de UA moet men niet vrezen. Dat heeft daar niets mee te maken. Ik verwacht een uitspraak einde dit jaar.

Vernietigd

Als niemand naar het Arbitragehof stapt, kan een decreet vol ongrondwettelijkheden dan zonder meer gestemd worden?

Verelst Ja, dat is perfect mogelijk. De grondwet verdedigt zichzelve niet. Jij moet de grondwet aangrijpen om je te verdedigen.

En als het decreet wordt vernietigd, wat dan?

Verelst Dan zal het ministerie zijn werk moeten overdoen. Rekening houdend met de grondwet deze keer. Dan weet bovendien de Franstalige Gemeenschap, die ook aan haar Bolognadecreet werkt, heel duidelijk waar de grenzen liggen. En ten derde wordt het eindelijk duidelijk dat onderwijs een nationale bevoegdheid is en blijft, in alle lidstaten. De Europese gemeenschap heeft daarover geen enkele bevoegdheid en maar goed ook. Anders wordt alles binnen de kortste keren geprivatiseerd.

En wat moeten de universiteiten dan doen? Ze zijn ondertussen allemaal hun nieuwe programma’s aan het voorbereiden.

Vissers Ze moeten de oude curricula gewoon weer uit de kast halen. Het is jammer van al het verloren werk, maar dat argument kan je ook omdraaien. Waarom moet men een universitair weefsel dat in de loop van honderd jaar – nog veel meer werk en manuren – tot zo’n succes is uitgebouwd, op twee jaar tijd naar de zooi helpen voor zotte hervormingen?

Verelst Liever Bologna op het laatste nippertje weg, dan niet weg.

Het Bolognadecreet en de vrijheid van onderwijs zijn niet met elkaar verzoenbaar.

Vindt u eigenlijk dat er in België ter vervanging van het structuurdecreet gewoon geen hervorming moet komen?

Verelst Ik vind dat, ja, want het Belgisch onderwijssysteem blijkt: één, zeer goed te functioneren op het niveau van intellectuele en wetenschappelijke kwaliteit, twee, het is een vrij democratisch en toegankelijk systeem, en drie, het is redelijk duidelijk en krijgt goede erkenning in het buitenland. Nee, het Belgisch onderwijssysteem moet zeker niet veranderd worden in een of ander afkooksel van het Amerikaanse systeem.

Wat verandert voor de hogescholen met het structuurdecreet?

Verelst Voor de graduaten verandert er niks: dat worden professionele bachelors. En de hogescholen van het lange type verliezen de bevoegdheid om licentiaatsdiploma’s – of masters – uit te reiken.

Maar een hogeschool in associatie met een universiteit kan toch masters blijven inrichten?

Verelst Néé, het is de universiteit die dat diploma uitreikt! Die school wordt niet meer dan een succursale voor studenten en geld voor de universiteit. Het is niet alleen om ideologische redenen, maar ook om praktisch-financiële redenen dat de KULeuven nog voor er ook maar een letter op papier stond onmiddellijk alle katholieke hogescholen aan zich gelieerd heeft.

Vissers De KULeuven van de Maas tot de Noordzee, schrijven zij. Van de Maas tot de Noordzee.

Laten we het even over de Bama zelf hebben. Hoe definitief is de 3+1(+1) nu?

Verelst Waarom willen ze in Vlaanderen de 3+1? Heel eenvoudig: Vanderpoorten wil dat vijfde jaar niet betalen. Ik zeg dat men op termijn zelfs het vierde jaar niet meer zal willen betalen. In Wallonië is men wel consequent: daar wordt het wel 3+2 voor alle studierichtingen. Maar Vlaanderen en Wallonië kunnen niet zomaar een verschillend systeem invoeren. Er is het gelijkwaardigheidsprincipe, en bovendien moeten over heel het land dezelfde vereisten kunnen gelden voor bepaalde beroepen, zoals leraars en dokters. Daarom is de algemene diplomastructuur geen Vlaamse maar een federale bevoegdheid. Ik weet niet waar we zullen uitkomen, maar die discussie is zeker nog niet gesloten.

Winst

Is het geen achterhaalde discussie? We gaan toch levenslang leren. Wat er nu niet van komt, studeer je gewoon later bij.

Verelst In rapporten van de Europese Commisie en de Europese Ronde Tafel van Industriëlen zie je heel duidelijk wat de bedoeling is van ‘life long learning’ en ‘employability’. Na je bachelor ga je naar de arbeidsmarkt, op een paar uitzonderingen na. Daarna moet je er zelf voor zorgen dat je ‘employable’ bent. Men geeft je een minimale opleiding op een zo hoogtechnologisch mogelijk niveau zodat je goed kan meedraaien en snel recycleerbaar bent, maar jij bent verantwoordelijk om up to date te blijven. Ook in de visie van het ministerie staat studeren in functie van de arbeidsmarkt, en van niets anders. Maar Europa is groot geworden omdat onderwijs expliciet niet louter een marktgegeven was. Wanneer het onderwijs nu wordt herleid tot het africhten van de honden van Pavlov op hoogtechnologisch niveau, dan keren wij terug naar de barbarij.

Vissers Je moet je ook afvragen wat de mensen in de loop van hun leven nog bijleren. Dat zullen waarschijnlijk geen hogere diploma’s zijn, maar certificaten. Geen Germaanse filologie, maar computercursussen Excel. Bovendien kan ook niet iedereen zomaar vanalles gaan bijstuderen: men heeft kinderen, een lening, … En je bedrijf zal alleen ‘nuttige’ dingen willen betalen.

Verelst Kijk, het bachelorsysteem heeft juist de bedoeling om de globale opleidingsgraad te verlagen voordat je de arbeidsmarkt betreedt. De werkgeversorganisaties lobbyen nu al voor de herziening van de loonbarema’s van de universitair afgestudeerden. Je gaat een bachelor van drie jaar toch niet hetzelfde betalen als een licentiaat van vier jaar?

In jullie betoog spelen industriële lobby’s, die ons via Europa het Bolognasysteem opdringen, een belangrijke rol.

Verelst Vooral de ERT, de Europese Ronde Tafel van Industriëlen, wil al sinds de tweede helft van de jaren tachtig de harmonisatie van het Europese hoger onderwijs, met als bedoeling de creatie van een gemeenschappelijke markt. Ten eerste zit daar een potentieel aan winsten. Ten tweede kan men dan de arbeidsmarkt inschakelen op Europees niveau in de strijd om hegemonie met de VS en Japan. En dat staat letterlijk in hun documenten, daarvoor moet je geen fantasieën plegen. Eigenlijk is dat de mobilisatie van het arbeidsleger op het hoogste opleidingsniveau in functie van de economische derde wereldoorlog. Nu is onderwijs geen EU-bevoegdheid, omdat er van onderwijs wordt verondersteld dat het geen marktmechanisme heeft. Daarom is er een Bolognaverklaring, en geen richtlijn van de Europese Commissie.

U lijkt nogal wat moeilijkheden te hebben met Europa.

Verelst Kijk, ik verdedig soevereiniteit van de Europese lidstaten op alle vlakken die sociaal-maatschappelijk essentieel zijn. Omdat ik de culturele verscheidenheid die de rijkdom uitmaakt van de Europese beschaving, wens te verdedigen tegen een hebzuchtig, uit de voegen gebarsten kapitalistisch idee. En daarom ben ik een goede Europeaan. Europa is een mooi idee, maar het had helemaal op andere basis opgebouwd moeten worden. In de Belgische grondwet staat het recht op wonen, de vrijheid van onderwijs. In het ontwerp voor die zogenaamde Europese ‘grondwet’ staat het recht op eigendom. En de terrorismebestrijding, die staat er ook in.

U ziet overal dramatische dingen gebeuren. Bent u niet te pessimistisch?

Verelst Maar kijk rondom u, het is dramatisch! Dat wil nog niet zeggen dat ik een pessimist ben. Ik ben bézig met de dingen, hé.

Waarom kiezen jullie voor de grote middelen – het Arbitragehof?

Verelst Omdat dat het énige middel is. De pers heeft met het Bolognadossier niets gedaan. En nog tijdens de hoorzitting erover in een commissie van het Vlaams Parlement, kondigt men al het politiek akkoord over Bologna aan dat de partijvoorzitters gesloten hebben! Vanaf dan was er in de pers of de politiek geen beweging meer te krijgen. Als er geen dwingend middel is, zoals een uitspraak van het Arbitragehof, verwacht ik dat er niets meer verandert.

Vissers In de raden van bestuur van de universiteiten is de discussie nooit echt gevoerd. Vanuit de rectorale overheid werd men gepushed om de hervormingen te aanvaarden. Wij zijn ontgoocheld in het bestuur van de universiteiten. Niet in het professorenkorps en de studenten. Die zijn voor een groot stuk het slachtoffer van de politiek van de universitaire overheden.

Wat verlangt u alsnog van de universiteiten?

Verelst Weerbaarheid. Niet bang zijn, niet geregeerd worden door angst. We zijn hier niet alleen om te overleven, maar ook om te leven. Denk eens even na over een universiteit of hogeschool waar je alleen maar opgeleid wordt. Op zo’n plaats word je alleen maar beschouwd als iets dat overleeft en produceert. Dat is niet zo, je bent hier om te leven. De universiteiten moeten blijven ménsen vormen, niet werknemers opleiden.

De inventiviteit van de eenentwintigste-eeuwse Israëli is grensoverschrijdend. Nauwelijks was Israël gewend geraakt aan de idee dat een fax aan het bedrijf Bezeq volstond om een berichtje via de Klaagmuur de hemel in te zenden, of ditzelfde bedrijf komt weer met iets nieuw op de proppen: ‘Jij e-mailt, wij bezorgen!’ Typ je boodschap uit en gooi ze in de interactieve galaxie. Laat ze zich een weg banen tussen miljarden andere boodschappen, allen op zoek naar de ultieme verlossing: het juiste e-mailadres. Makkelijk, niet?! En trouwens, Pizza Hut doet het (‘Jij bestelt, wij brengen’), de wasmiddelenindustrie bezondigt zich eraan (‘Een proper kleedje nodig? Hier komt de Dixan-man’), het is zelfs bijna een versteende uitdrukking in het Nederlands (‘U vraagt, wij draaien’), dus waarom er geen religieus tintje aan geven? Anderzijds, ik zou toch maar een beetje opletten met dit soort initiatieven. Er is jongstleden namelijk al een stukje klaagmuur ingestort. Misschien is het printpapier wel te zwaar…