waarom de blaadjes vallen

Matteo ontmoeten we in het restaurant van Campus Drie Eiken. Zijn academische carrière is echter begonnen in Milaan toen hij er Chemie studeerde. Daarna heeft hij zijn master en doctoraat in de milieuwetenschappen en de ecologie vervolledigd in Gent, en werkt nu al acht jaar aan de Universiteit Antwerpen om plantengroei en andere ecosysteemdynamieken te bestuderen. Hij houdt zich voornamelijk bezig met de relatie tussen ecosystemen en het klimaat, en de invloed van mensen op deze relatie.

veranderende seizoenen

Waarom de blaadjes überhaupt vallen, is wel bekend. In de lente en zomer kunnen de bomen aan veel fotosynthese doen en zijn ze 'content'. Wanneer het kouder wordt, is het behouden van bladeren niet meer rendabel en worden de bladeren gedropt. In de winter gebruiken de bomen reservevoorraden die overal in de boom werden opgeslagen.

De blaadjes vallen niet als ze groen zijn, maar ondergaan eerst een kleurenmetamorfose. Deze veranderende kleuren zijn een streling voor het oog. Vanaf de lente tot aan de herfst zijn de bladeren eigenlijk ook al geel, maar is het groene dominant voor ons oog. Aan het einde van de zomer gaan de bladgroenkorrels dood, waardoor het groene pigment niet meer domineert en we de bladeren dus als geel-oranje zien.

Soms worden de bladeren ook rood. Dit doen ze om zich te beschermen tegen het zonlicht, zodat ze niet te warm worden en de recyclage van nutriënten niet gestoord kan worden. Het licht is weliswaar niet zo sterk meer, maar omdat het blad veroudert, is het extra gevoelig.

Het proces achter de kleurverandering is heel belangrijk omdat de nutriënten die in de groene pigmenten zaten, gerecycleerd worden door de boom en in de winter bewaard worden in de stam, takken en wortels. Deze worden dan opnieuw gebruikt om nieuwe bladeren te maken in de lente.

het bestuderen van bomen

Verschillende factoren beïnvloeden het proces, zoals de temperatuur, regen en bodemnutriënten. Tot voor kort werd er verondersteld dat een betere milieustatus voor een langer houdbaar bladerdek zorgt, maar dit is niet zo. Matteo veronderstelt dat als bomen goed kunnen groeien, ze hun bladeren langer kunnen behouden. Om te begrijpen wat er met de blaadjes gebeurt, moeten we dus niet focussen op de blaadjes zelf, maar op de groei van de andere delen van de boom. Als de groei van deze delen stopt, worden de blaadjes gedropt. Dit is bevorderlijk voor de nutriëntenrecycling.

De groei moet echter accuraat gemeten worden. Voor de stam bijvoorbeeld, werd de groei tot nu toe beschouwd als een groei van de cellen in volume of een toename in dwarsdoorsnede. Maar Matteo voegt hier aan toe dat de cellen daarna nog doorgroeien op het vlak van de sterkte van de cel. Om de cel te versterken is er ook energie nodig die de boom verkrijgt door zijn blaadjes bij te houden.

In samenwerking met verschillende internationale partners zullen beuken, zomereiken, populieren en berken bestudeerd worden. Tussen deze bomen zit een belangrijk verschil: beuken en eiken maken hun blaadjes vooral in de lente, populieren en berken maken doorheen de lente en zomer hun blaadjes aan.

Het onderzoek loopt van Scandinavië tot en met het noorden van Spanje en zal dus een groot deel van Europa overbruggen. Matteo zal bomen in de natuur bestuderen, maar ook in een experimentele setting zodat de omgevingsfactoren beïnvloed kunnen worden zoals verwarming, bemesting en irrigatie.

Matteo verwacht dat de beurs voldoende zal zijn voor vijf jaar onderzoek dat hij samen met een team van wetenschappers zal uitvoeren. Hieronder bevinden zich doctoraatsstudenten – er zijn ook enkele mogelijkheden voor masterproeven – en onderzoekers met verschillende achtergronden, zoals biologen, (bio-)ingenieurs en informatici.

een onbeschreven blad

De Europese Unie heeft anderhalf miljoen euro gepompt in het onderzoek van Matteo. Dit is een uitzonderlijke beurs, die alleen wordt toegekend als er echt potentieel is voor de toekomst. De EU is geïnteresseerd in de modellen over de relatie tussen bomen, de atmosfeer en het klimaat. Matteo wil deze modellen upgraden en zo het klimaat beter kunnen voorspellen. Hij zal kunnen rekenen op beelden gemaakt door drones en satellieten die het bladerdek in de gaten zullen houden. Naast het natuurlijke proces van het vallen van de bladeren, zijn er ook factoren die zorgen voor stress van de blaadjes zoals de aanwezigheid van insecten en schimmels. Het onderzoek zal dus met veel verschillende invloeden rekening moeten houden.

Matteo hoopt hierdoor meer inzicht te krijgen in de bomen en hun relatie tot het klimaat. Hij is ervan overtuigd dat nieuwe waarheden aan het licht zullen komen. dwars is alvast benieuwd.