het verdwijnwoordenboek

het laatste woord

23/02/2017

Je zal het maar voorhebben: het ligt op het puntje van je tong en toch kan je er niet opkomen. Dat ene woord ontglipt je keer op keer. Dit jaar schiet dwars alle schlemielen in zulke navrante situaties onverdroten ter hulp. Maandelijks laten we ons licht schijnen op een woord waar de meest vreemde betekenis, de meest rocamboleske herkomst of de grappigste verhalen achter schuilgaan. Deze editie het woord ‘verdwijnwoordenboek’.

Het woord ‘verdwijnwoordenboek’ klinkt magisch, geplukt uit een of ander sprookje, maar niets is minder waar. Het boek bestaat echt, wat erin stond bestond echt en misschien bestaat het op een dag terug echt. Klinkt dit je nogal ingewikkeld in de oren? Of net heel mystiek? dwars legt het je even uit.

 

De Nederlandse taal is ontstaan in 500 n.C. en evolueerde in 1150 naar het Middelnederlands. Doorheen deze jaren is onze taal erg veranderd, we gingen van verschillende dialecten naar een standaardisatie van het Nederlands. Er zijn woorden bijgekomen, maar ook weggevallen. En het zijn die laatste woorden die de kern vormen van het verdwijnwoordenboek. Het boek bevat namelijk woorden die verdwenen zijn uit onze taal. Je kan er ongeveer 1.500 woorden in terugvinden die onze Nederlandse taal verloor in de laatste 150 jaar.

 

Er zijn verschillende redenen waarom woorden verdwijnen. Enerzijds kan een woord vervangen worden door een nieuw en fris alternatief. Zo werd bijvoorbeeld het woord ‘lijflust’ ingewisseld voor het woord ‘libido’, het woord ‘wervelziek’ door ‘duizelig’ en ‘aamborstig’ door ‘kortademig’.

 

Anderzijds verdwijnen sommige woorden ook omdat de objecten of handelingen waarnaar ze verwijzen niet meer bestaan. Een mooi voorbeeld is bedsermoen: blijkbaar was het ooit een vaste gewoonte dat de man nog een donderpreek meekreeg van zijn vrouw voordat hij ‘s avonds laat (en misschien wel dronken) in zijn bed klom. Het bedsermoen zelf is waarschijnlijk niet helemaal verdwenen, maar het woord wordt toch al lang niet meer gebruikt.

 

Het verdwijnwoordenboek wordt samengesteld door Ton den Boon, een van de hoofdredacteuren van de Dikke Van Dale. In het verdwijnwoordenboek vind je dus woorden die onze taal hebben verlaten. Ben je toch curieus naar het rijke verleden van onze taal? Dan kan je altijd het verdwijnwoordenboek eens doornemen. Tijd om woorden te doen herleven! Want iedereen verdient toch een tweede kans? Wij van dwars zijn als echte taalfanaten alvast enthousiast!