de babbel van je leven

Onzichtbare gezichten, want anonimiteit is essentieel. Als mensen bellen, chatten of mailen naar Zelfmoordlijn 1813, weten ze nooit met wie ze spreken. Deze anonimiteit verlaagt de drempel voor de oproeper om zijn verhaal te doen en niet het risico te lopen met iemand uit zijn omgeving te moeten praten. Het biedt de beantwoorder ook de bescherming niet herkend te worden door een oproeper of mensen uit zijn omgeving.

suïcidaliteit in Vlaanderen

Drie zelfdodingen per dag, dat is een hoog cijfer. Het aantal geregistreerde pogingen ligt op 28, het effectieve aantal pogingen wordt nog hoger geschat. Voor zelfmoord binnen West-Europa is België een koploper, naast Finland. Wat vooral opvalt, is dat het aantal in ons land dubbel zo hoog is als in Nederland. Hiervoor zijn verschillende redenen. Een eerste verklaring hiervoor zou de toegankelijkheid van de geestelijke gezondheidszorg zijn. Daarnaast is er ook meer taboe rond het zoeken van psychische hulp en schijnen Nederlandse jongeren efficiënter te communiceren over hun problemen in vergelijking met hun Vlaamse buren.

De Vlaamse Overheid wil deze cijfers natuurlijk naar beneden halen en heeft hiervoor Het Vlaams Actieplan Suïcidepreventie in het leven geroepen. De gezondheidsdoelstellingen houden in dat tussen 2000 en 2020 het aantal zelfmoorden gedaald zou moeten zijn met 20 procent. Er kan heel voorzichtig gezegd worden dat dit aan het lukken is. Tussen 2000 en 2014 is bij mannen het aantal suïcides gedaald met 23 procent, bij vrouwen is dit 10 procent. Om het streefdoel te halen, wordt er voor de volledige bevolking aan universele preventie gedaan. Daarnaast is er ook specifieke preventie, waarbij wordt gekeken naar risicodoelgroepen. Ook is er een geïndiceerde preventie, bij personen die reeds suïcidale gedachten of gedrag vertonen.

kwetsbare bevolkingsgroepen

Sommige groepen zijn vatbaarder voor suïcidaliteit dan andere. De grootste risicogroep zijn mannen boven de 75 jaar. In het algemeen is er tussen de 40 en 60 jaar eveneens een piek te zien. Dit is de actieve bevolkingsgroep, waarbij een link wordt gemaakt met de economische crisis. Holebi’s en transgenders vormen ook een kwetsbare groep, bijna driekwart van deze personen gaf aan wel eens zelfmoordgedachten te hebben gehad. Andere risicogroepen zijn gedetineerden, personen met autisme en werklozen.

Je kunt mensen alleen maar handvaten aanreiken,
ze moeten die zelf grijpen en zich vastklampen.

Als we mannen en vrouwen vergelijken zijn er enkele opvallende verschillen. Het aantal zelfmoorden ligt aanzienlijk hoger bij mannen, het aantal suïcidepogingen is veel hoger bij vrouwen. Oudere mannen hebben veel last van eenzaamheid. Het aantal pogingen bij vrouwen is vooral sterk te zien bij jonge meisjes, die vaak nog in de puberteit zitten.

luisterend oor

Het Centrum ter Preventie van Zelfdoding is de organisatie achter de Zelfmoordlijn 1813. Dit is niet enkel een nummer waar je naar kan bellen, maar ook een e-mail sturen of chatten is mogelijk. Toch verloopt bijna 80 procent van alle oproepen via de telefoon. Dit zijn er vorig jaar 11 478 geweest. Een groot team van vrijwilligers staat 24/24 beschikbaar om oproepers te woord te staan. Mensen kunnen altijd bellen, maar jammer genoeg is het soms zo dat de lijnen bezet zijn. Dan kan er gekozen worden om bijvoorbeeld doorgeschakeld te worden naar Tele-Onthaal. Zelfmoordlijn 1813 zou graag 100 procent van de oproepen beantwoorden, daarom zijn ze altijd op zoek naar nieuwe vrijwilligers.

Chat en e-mail zijn populair onder jongeren, telefoonoproepen worden door een brede leeftijdsgroep gebruikt, vooral tussen de 30 en 60 jaar. Als vrijwilliger kun je zelf kiezen met welk medium je begint. Naarmate je langer bezig bent, zou je ook verschillende media kunnen combineren.

handvaten aanreiken

"Als hulpverlener is het belangrijk om altijd in gedachten te houden dat je je best kan doen, maar niet meer.", licht onze anonieme vrijwilliger (AV) toe. "Je kunt mensen alleen maar handvaten aanreiken, ze moeten zelf reiken en zich vastklampen. Daarna is het een lange klim naar boven. Aan de rand staan helpende handen, soms zijn dat er veel, soms maar een paar. Onze collega-hulpverleners, psychologen of huisartsen staan sowieso klaar, maar niet iedereen heeft vrienden of familie. Een sterk sociaal netwerk is een beschermende factor, maar je kunt er niet van uit gaan dat de oproeper dat effectief heeft.”

Een gesprek kan op veel verschillende manieren verlopen. Uit het jaarverslag is gebleken dat vier procent van de oproepen bestaat uit een zelfmoordpoging die aan de gang is. De helft van de oproepen bestaat uit het praten met een persoon die zelfmoordgedachten heeft. Een kwart van de oproepers heeft effectief een zelfmoordwens en nog een kwart van de personen heeft al een concreet plan. "Je krijgt dus te maken met verschillende soorten personen, die in verschillende fases van het suïcidaal proces zitten", aldus de vrijwilliger AV.

licht schijnen

De gemiddelde duur van het zelfmoordproces bij jongeren is 29 maanden. Dit verloop is bij iedere persoon anders en zeker niet altijd zichtbaar voor de omgeving. Dit komt pas tot uiting wanneer degene effectief over zelfmoord praat, of wanneer er suïcidaal gedrag wordt vertoond. Wanneer dit zichtbaar zal zijn, hangt af van persoonskarakteristieken en sociale kenmerken.

Je zoekt een weg, trekt de tunnel open
zo kan er weer licht binnen schijnen.

"Wanneer je werkzaam bent als vrijwilliger, is het belangrijk dat je in kan schatten waar iemand in het proces zit. Je schat in hoe acuut de situatie is, omdat veiligheid altijd voorop gaat", vertelt AV. "Het verloop van een gesprek varieert telkens, qua lengte en qua inhoud. Samen met de oproeper probeer je tijdens het gesprek een weg te zoeken uit de tunnel. Soms slaag je daarin en kan die tunnel worden opengetrokken, zodat er weer licht kan binnen schijnen."

spreken is goud

“Een ding dat zeker is, is dat praten over zelfmoord de kans erop zeker niet verhoogt. Stille pijn kan een tantaluskwelling zijn. Mensen die contact opnemen met de Zelfmoordlijn 1813 hebben er vaak nog met niemand over gepraat", voegt AV toe. "Ze zijn bang voor reacties uit hun omgeving, schamen zich voor veroordeling. Bij ons kunnen ze terecht om al hun gevoelens en gedachten te bespreken in een veilige, niet veroordelende omgeving.”

Denk je aan zelfmoord en heb je nood aan een gesprek, dan kan je terecht bij de Zelfmoordlijn op het nummer 1813 of via www.zelfmoord1813.be

Heb je interesse om vrijwilliger bij de Zelfmoordlijn 1813 te worden? Laat het weten via https://www.zelfmoord1813.be/vrijwilligers