Na een aantal jaren studeren in de mooie stad Antwerpen ben ik tot een conclusie gekomen: ik voel me hier eenzaam. Dat voelt als iets vreemds om te zeggen. Ik ben nog maar 23 lentes jong en ik sta aan het begin van mijn leven. Op papier zou alles moeten kloppen. Ik volg een goede opleiding, woon in een stad vol mogelijkheden en heb duizenden mensen om me heen. En toch voel ik me vaak alleen, of het nu in de stilte van mijn kot is of in de drukte van de collegezaal. Iedereen vertelt je altijd dat je studententijd de mooiste tijd van je leven is, maar als je elke dag alleen doorbrengt op je kot, is dat moeilijk om te geloven.
Eenzaamheid ontstaat wanneer je iets tekortkomt in je verbinding met andere mensen. Het is meer dan alleen zijn; het is de ervaring van een gemis, ook al ben je omringd door anderen. Je kunt iedere dag met iemand praten en je alsnog eenzaam voelen. Volgens het Kenniscentrum Welzijn, Wonen, Zorg is eenzaamheid “de subjectieve ervaring van een tekort aan sociale relaties.” Dat maakt het een moeilijk bespreekbaar probleem: je kunt het niet meten, niet zien en het voelt vaak alsof het aan jezelf ligt.
Ik ben niet de enige die worstelt met eenzaamheid. Uit een onderzoek van de Vrije Universiteit Brussel blijkt dat ruim een op de drie studenten zich regelmatig eenzaam voelt. Ook in Nederland klinkt hetzelfde geluid: het Trimbos- instituut meldt dat 62% van de studenten zich in meer of mindere mate eenzaam voelt. Deze cijfers tonen aan dat eenzaamheid een groter probleem is dan vaak wordt gedacht. Het gaat hier ook niet alleen om tijdelijke gevoelens; voor veel studenten wordt eenzaamheid een structureel deel van hun studententijd.
De oorzaken van eenzaamheid zijn verschillend en zeer persoonlijk. Zo verhuis je bijvoorbeeld op jonge leeftijd naar een grote stad waar je niemand kent en het contact dat je had met vrienden thuis zou kunnen verwateren. Contact leggen met nieuwe mensen leek vanzelfsprekend, maar bleek in de praktijk toch lastiger dan gedacht. En zelfs wie wel veel mensen om zich heen heeft, kan zich eenzaam voelen. Het hebben van een groot sociaal netwerk betekent niet automatisch dat je sociale behoeften ook echt vervuld worden. Je kunt lachen in een groep en je ondertussen leeg voelen vanbinnen. Dat heeft vaak te maken met verwachtingen die je had over hoe het studentenleven zou zijn: over jezelf, over hoe makkelijk het zou zijn om vrienden te maken, en de teleurstelling die ontstaat wanneer die verwachtingen toch tegen blijken te vallen.
Eenzaamheid is vaak niet een gevoel dat vanzelf overgaat. Wie zich langere tijd eenzaam voelt, loopt het risico zich steeds verder terug te trekken. Dat isolement brengt je in een neerwaartse spiraal: het verlaagt je motivatie voor school, zorgt ervoor dat je minder betrokken bent bij verenigingen of vrienden, en uiteindelijk lijden ook je academische prestaties eronder. Je mentale gezondheid krijgt een klap, maar de gevolgen zijn niet alleen mentaal: je fysieke gezondheid wordt ook aangetast. Uit onderzoek van het Trimbos-instituut blijkt dat 41% van de studenten die zich eenzaam voelt slaapproblemen ervaart. Daarnaast rapporteert 56% veel stress, wat kan leiden tot gezondheidsklachten zoals vermoeidheid en concentratie problemen. En terwijl jij met deze gevoelens en problemen worstelt, lijkt het alsof iedereen om je heen het goed voor elkaar heeft. Op sociale media zit iedereen met vrienden op het terras of staan ze tot laat te dansen in een club. Deze platforms maken het makkelijker om nieuwe contacten te leggen, maar versterken ook het gevoel dat je ergens niet bij hoort.
Universiteiten beseffen steeds meer hoe groot het probleem van eenzaamheid onder studenten is. UAntwerpen biedt via het STIP professionele begeleiding aan voor studenten die met dit probleem kampen. Zo kunnen studenten gesprekken aangaan met studentenpsychologen en organiseert het STIP workshops die gericht zijn op mentaal welzijn, zoals stressmanagement en het versterken van sociale vaardigheden. Ook worden ‘praatmaten’ aangeboden door Students for Students: deze medestudenten bieden psychologische ondersteuning aan wie dat nodig heeft. Soms is het al genoeg om met iemand te praten die begrijpt waar je doorheen gaat. Naast deze formele ondersteuning zijn er ook kleinere stappen die je zelf kunt zetten. Soms begint het bij simpelweg toegeven aan iemand die je vertrouwt dat het niet goed gaat. Dat kan een moeilijke stap zijn, maar ook een deur naar verandering. Je hoeft niet altijd luid te zijn om gehoord te worden.
Soms zit ik op de fiets naar huis en voel ik me ineens overvallen door de stilte die me thuis opwacht. De vier muren van mijn kot lijken me elke keer opnieuw te confronteren met het feit dat ik alleen ben. Maar in plaats van die stilte me te laten opslokken, ben ik nu langzaam beginnen inzien dat ik iets ga moeten veranderen. Stapje voor stapje probeer ik dingen in mijn leven te veranderen: ik probeer slechte routines te doorbreken, maak iedere dag een wandeling en heb de keuze gemaakt om Antwerpen binnenkort te verlaten voor een nieuwe start ergens anders. Het is niet dat ik alles heb opgelost of dat ik nu het antwoord heb op wat me precies eenzaam maakt. Maar ik voel me wel beter. Elke verandering, hoe klein ze ook is, maakt de last lichter en geeft ruimte voor een nieuwe weg. Langzamerhand voel ik dat ik de controle terugkrijg en elke stap geeft weer wat meer ademruimte. Dus als je dit leest en denkt ‘ik herken mezelf hierin’, weet dan dat je echt niet de enige bent. Ik ben er zelf ook mee bezig en elke dag een klein beetje meer. Het is niet altijd makkelijk, maar er is altijd een manier om opnieuw verbinding te vinden met anderen. Het begint vaak bij luisteren naar jezelf.
- Login om te reageren