SCHAAMSTAPEL

Onlangs was ik met een vriend aan mijn bureau aan het eten. Althans toch, wat er overblijft van dat bureau. De boekenplank op kot is inmiddels even vol als een IC-trein tussen Brussel en Antwerpen, waardoor het bureau bevolkt wordt door boekenstapels die hoger reiken dan de toren van Babel. Nu was alles goed en wel, tot die vriend me vroeg hoeveel van die boeken ik al had gelezen. Ik moet bekennen dat het antwoord drie was. Waar ik eerst trots was op mijn mooie collectie, werd ik nu overmand door schaamte.

Zo’n stapel ongelezen boeken heet met een mooi woord een schaamstapel. De Nederlandse krant NRC populariseerde eind 2022 de term toen ze haar lezers vroeg foto’s van hun stapels door te sturen en te vertellen hoe ze zich erbij voelden. Veel reacties stroomden online binnen en rond de jaarwisseling verscheen “De Schaamstapel” tijdelijk als rubriek op de laatste pagina van de krant. Met woorden als vliegschaamte, bezorgschaamte en singleschaamte past schaamstapel alvast binnen een trend. Alsof we heimwee hebben naar de biechtstoel van weleer, hebben we duizend-en-een nieuwe soorten schaamte uitgevonden op het internet, dat is uitgegroeid tot het evangelie van deze tijd. Maar waarom zou ik me eigenlijk schamen voor mijn ongelezen boeken? Mijn gevoel van schaamte werkt tenslotte al overuren wanneer ik mijn examenpunten bekijk. Die ongelezen boeken betekenen dat ik nog veel wil bereiken en ze zijn het bewijs dat ik nog een heel leven voor me heb om dat te doen. Ze zijn ook het bewijs dat ik een rampzalig planvermogen heb, maar zijn we niet allemaal slechts mensen?

Zelf gebruikte ik daarom liever de term “tsundoku”, een Japans woord dat verwijst naar het kopen van boeken om ze vervolgens ongelezen te laten opstapelen. Een beetje hetzelfde als de schaamstapel, maar in tegenstelling tot de Nederlanders houden de Japanners hun oordeel voor zichzelf. Een van de reacties op NRC doet het nog beter: een twitteraarster beschreef haar stapel ongelezen boeken als “lonkboeken”. Sindsdien betekent dat een boek waar je maar niet aan toekomt, maar dat telkens weer het verlangen wekt om het te lezen. Vanaf nu sluit ik me hierbij aan: ik heb geen schaamstapels maar een verzameling lonkboeken. Afsluiten doe ik graag met de woorden van Van Dale-hoofdredacteur Ton den Boon: “‘Lonkboek’, het is zo’n mooi woord dat het eigenlijk verdient een algemeentalig woord te worden.”