wat de moeder weet

beeld je in...

Je had altijd graag zelf kinderen gehad, maar hebt nooit de vrouw kunnen vinden die met jou aan dat avontuur wou beginnen. Op een dag las je dat er een tekort was aan spermadonors. Langs die weg heb je dan toch enkele biologische nakomelingen voortgebracht. Hoewel je het spijtig vindt dat je ze niet zelf kan opvoeden en zien opgroeien, heb je besloten dat het het beste is dat ze hun wettelijke vader als enige vader zien. Je wilt dus anoniem blijven.

Of een ander verhaal:

Je ouders zijn getrouwd toen je drie was. Op de vroegste foto’s die er van jou zijn, staat enkel je moeder. Als je hiernaar vraagt, klinkt het antwoord als een uitvlucht: vader was vaak weg voor het werk. De verschrikkelijke waarheid is dat je moeder seksueel misbruikt is, jij bent het resultaat. Die waarheid willen ze jou besparen en zelf ook liefst vergeten.

“Shame and scandal in the family” is van alle tijden. Met een beetje creativiteit zijn er een hoop manieren te bedenken waarop de leden van een gezin niet de verwachte biologische relatie met elkaar hebben. Adoptie, ei- of zaadceldonatie, nieuw samengestelde gezinnen enzovoort zorgen gelukkig zelden nog voor schandaal. Ook over promiscuïteit, al dan niet in het geheim, zijn de meningen soms verdeeld. Het eindresultaat is hetzelfde: een kind of ouder stelt zich vragen over hun biologische relatie. Dan rijst natuurlijk de vraag wat je daarmee doet.

De vanzelfsprekende oplossing is het gewoon te vragen. Maar als je denkt dat iemand je niet de waarheid verteld heeft, dat gaat hun antwoord op jouw vraag vermoedelijk evenmin vertrouwen inboezemen. Erger nog, aan je ouders of partner vragen of ze je hebben voorgelogen kan jullie relatie ernstig beschadigen.

DNA-testen

Een meer betrouwbare oplossing zijn ouderschapstesten gebaseerd op DNA. Zo’n test kost nog maar een paar honderd euro en in principe kan je die zelfs in het geheim doen zonder je familiale relaties in gevaar te brengen. Dan botsen we natuurlijk op morele en legale kwesties. Volgens professor Swennen kan je in België vrij een ouderschapstest laten doen, maar alle betrokkenen moeten hun toestemming geven. Je mag dus niet zomaar in het geheim staaltjes laten testen. In sommige gevallen kan het gerecht wel tussenbeide komen: “De familierechtbank kan een test bevelen in een procedure om het ouderschap vast te stellen, maar men kan niemand dwingen daadwerkelijk mee te werken. De rechtbank kan wel uit een ongegronde weigering afleiden dat iemand iets te verbergen heeft en bijvoorbeeld besluiten dat hij dan wel de verwekker moet zijn. De rechtbank kan dan – zonder de toestemming van de betrokkene – wel een DNA-test bevelen op een patiënt die buiten bewustzijn is (dement of in coma) en op een lijk (en zelfs: een lijk laten opgraven).”

Als je het met je eigen geweten kan verzoenen, kan je wel naar het buitenland trekken. De regels verschillen van land tot land, dus kan je een test laten doen in een land waar de regels minder strikt zijn. Aan zo’n vrijwillige test kan wel geen enkel juridisch gevolg verbonden worden.

brandende vragen

Het verlangen om de waarheid te kennen over je familie is heel begrijpelijk. De anonieme donorvader en de misbruikte moeder hebben natuurlijk een ander perspectief. Hebben kinderen het recht om hun biologische ouders te kennen? Of primeert het recht op privacy of persoonlijke autonomie van de ouders? Professor Swennen laat ons weten dat de Europese rechtspraak inderdaad een recht toekent aan kinderen om hun biologische ouders te kennen. Dit botst momenteel wel met de bescherming van anonieme donoren die in België bestaat.

Nu ons ethisch kompas goed en wel verward is, wordt het tijd voor een laatste scenario: een vader ontdekt dat het kind dat hij opvoedt niet het zijne is. Kan hij zich aan zijn wettelijke plichten als ouder onttrekken? Dit is mogelijk volgens professor Swennen, maar niet vanzelfsprekend. Ten eerste moet de ouderschapstest aan hoge kwaliteitseisen voldoen, dus best afgenomen zijn door een universitair centrum. Ook moet de vader zijn vaderschap voor de rechtbank betwisten binnen het jaar na de ontdekking van de waarheid. Dan nog kan de rechtbank oordelen dat hij de wettelijke vader blijft als hij zich lang als vader heeft gedragen.

Het lijkt erop dat biologisch ouderschap een onderwerp is waarbij mensen soms benadeeld, gefrustreerd of teleurgesteld zullen achterblijven. Misschien moeten we verplichte DNA-testen invoeren voor de hele bevolking om dit probleem uit de wereld helpen. Dan kunnen we, met de staat als grote broer, op weg naar een brave new world.