Het is bijna tien jaar geleden dat Iron Man in de cinemazalen terechtkwam, de film die het Marvel Cinematic Universe (MCU) in gang zette. Er waren daarvoor al succesvolle superheldenfilms. De X Men- en Spider-manfranchise brachten al heel wat geld binnen en de Batmantrilogie van Christopher Nolan viel in de prijzen. Buiten de X Men-films bestonden deze franchises uit een trilogie, één held en een wereld die niet verder ging dan de stad waarin deze held woont. Het MCU veranderde dit.
Marvel Studios creëerde een wereld van door elkaar lopende verhalen. Ze maakten zo een universum waarin verschillende personages en verhalen zaten die elkaar beïnvloedden. Het idee dat mijn favoriete superhelden het scherm zouden delen, was tien jaar geleden iets om naar uit te kijken. Enkele jaren verder, nadat het MCU de meest succesvolle filmfranchise ooit was geworden, konden deze films mij geen hol meer schelen, ondanks dat ik nog altijd een liefhebber ben van het genre.
Iron Man was een experiment. Er was amper een script, dus er was veel improvisatie. Wanneer acteurs als Robert Downey jr. een vrije kaart krijgen, heeft dit interessante gevolgen. De personages hadden diepgang en de karakterontwikkeling van het hoofdpersonage was ietwat geloofwaardig. Later volgden de eerste Captain America, Hulk en Thor-films die allemaal iets bijbrachten aan het universum. Al deze personages kwamen voor de eerste keer samen in Avengers. Dit werd een van de meest succesvolle films ooit en de toekomst van het MCU zag er rooskleurig uit. Een universum waarin alle verhalen door elkaar lopen en elk vorige verhaal het volgende beïnvloedt, was een concept dat aansloeg bij het grote publiek. Het was de moeite waard om elke film uit de franchise te gaan zien omdat die bijdroegen aan het grote verhaal.
Het MCU had veel gemeen met de oude Griekse mythen: bovennatuurlijke helden die elk aparte avonturen beleven maar toch met elkaar verbonden zijn. Iron man is nu niet meteen Oedipus, maar de vergelijking kan gemaakt worden. De superhelden hadden het potentieel om de moderne Griekse held te worden. Helaas worden de verhalen van het MCU niet geschreven door schrijvers uit het oude Griekenland, maar door een miljardenbedrijf. Waar de Griekse helden complexe personages zijn, zijn de superhelden vooral gespierde blanke mannen die geregeld grapjes maken. Zelfs na de meest traumatische gebeurtenissen is er meer ruimte voor een grap dan voor een emotionele reactie. Dit betekent niet dat superhelden aan zelfmoord en incest moeten doen, maar een beetje emotie kan geen kwaad. Waarom zou een belangrijke gebeurtenis, zoals de dood van een personage, enige impact hebben op het publiek als de held even later terug mopjes ligt te maken alsof er niets is gebeurd?
De verhalen van de Marvelfilms hebben hetzelfde probleem. De films die vooraf gingen aan de eerste Avengers bouwden verder op elkaar. Tegenwoordig zijn er zoveel verschillende personages met hun eigen franchise dat dit bijna niet meer kan. In een Thor-film kan de wereld bijna vergaan, terwijl Captain America in zijn eigen film rustig loopt te joggen. Het gedeelde universum dat het MCU zo succesvol maakte is, buiten de vaak niet zo subtiele referenties naar andere personages, bijna niet meer samenhangend.
De grootste zonde van het MCU is ongetwijfeld dat ze niets meer durven. Ze hebben een succesformule waardoor elke nieuwe bijdrage aan het universum puur invulwerk is geworden. Hierdoor gebeurt het veel te vaak dat ze een goede film hadden kunnen maken, maar omdat ze op veilig wilden spelen uiteindelijk gewoon de zoveelste Marvelprent afleveren. Toen Edgar Wright Ant-Man wilde regisseren, stapte hij uiteindelijk op omdat hij niet mocht doen wat hij wilde doen. Wright is een enorm creatieve regisseur die nog geen echt slechte films heeft gemaakt. Desondanks weigerde Marvel hem zijn gang te laten gaan, waardoor Ant-Man de zoveelste te vergeten superheldenfilm werd. Doctor Strange is visueel zeer spectaculair en kan zich daardoor onderscheiden van de rest van het MCU, maar door het flinterdunne plot is ook deze film het niet waard om onthouden te worden.
MCU-films betekenen niets. Een superheldenfilm hoeft geen filosofisch meesterwerk te zijn, maar het is zonde om iets wat wereldwijd geliefd is uiteindelijk niets meer te laten zijn dan niets. The Dark Knight is een adaptatie van een strippersonage, maar het is ook een metafoor over hoe we als moderne samenleving naar iets als terrorisme kijken en hoe moreel juist de bestrijding daarvan is of moet zijn. De laatste keer dat Hugh Jackman het personage Wolverine speelde in Logan, toonde hij een superheld die suïcidaal was door de trauma's die hij heeft opgelopen als held. Het doelpubliek van Marvel is natuurlijk niet de groep mensen die zich met zulke thema's bezighoudt, maar Marvel kan nuttige onderwerpen wel in zijn films steken. Hun meest recente werk, Black Panther, toont aan dat maatschappelijke thema's als kolonialisme en de onderdrukking van Afro-Amerikanen behandeld kunnen worden in een MCU-film, die nog steeds succesvol kan zijn. De personages in Black Panther zijn ook heel wat complexer dan "ik wil de wereld veroveren omdat dat in het script staat." Het standaard goed-tegen-slecht-verhaaltje maakt plaats voor een verhaal met personages die niet rechtlijnig goed of slecht zijn, maar die een perspectief hebben en die naarmate het verhaal vordert van perspectief kunnen wisselen. Hopelijk leert Marvel dat het ook zo kan. Dat entertainment niet breinloos hoeft te zijn om succesvol te zijn.
Misschien heb ik A Brave New World van Aldous Huxley iets te enthousiast gelezen. Marvelfilms zullen niet het einde van creatief denken worden, maar iets wat over heel de wereld wordt bekeken niets meer te laten zijn dan, zoals Huxley het noemt, een aangename sensatie zonder enige creatieve of kritische ondertoon, is gewoon een doodzonde. Zeker nu blijkt dat het beter kan. Black Panther werd bijna gezien als een revolutionair werk door de Afro-Amerikanen. Dit is misschien iets te overdreven, maar het laat wel de impact van een Marvelfilm zien. Als wordt verder gebouwd op wat ze met Black Panther deden (en hun diversiteitsprobleem verder oplossen), kan Marvel een positieve invloed hebben op de wereld. Dit gaat echter niet als ze op veilig blijven spelen en alles oplossen door nog een mopje te maken.
- Login om te reageren